Page 198 - DPOL101_POLITICAL_THEORY_PUNJABI

«¬’≈¬∆ñA@: «È¡≈

æ÷Á≈ ˛Õ È≈Ò ‘∆ «¬‘ ‘Ø √æÂ≈Ë≈∆ ≈‹ª ”Â∂ ¡Ë≈« ¡øÂ≈Ù‡∆ ¡Ú√Ê≈ Á≈ Ì≈◊ ˛Õ «¬√ √øÍ»È Ú≈Ë∂ «Úæ⁄ È؇
«È¡≈ Á∆ Ë≈È≈ ”⁄ π⁄∆ æ÷‰ Ú≈Ò∂ ≈‹È∆«Â’ Á≈Ù«È’ª È∂ ¡È∂’ »Í È≈Ò ’∂ÚÒ ≈Ù‡ ¡øÁ ≈Ù‡∆ Óπæ«Á¡ª
”Â∂ ¡≈͉≈ «Ë¡≈È ’∂∫Á« ’∆Â≈-¡Ê≈ ≈‹ ˘ ¡≈͉∂ È≈◊«’ª È≈Ò «¬√ ÍÃ’≈ Á≈ «ÚÚ‘≈ ’È≈ ⁄≈‘∆Á≈
˛ ¡Â∂ È≈◊«’ª Á≈ «˜¡≈Á≈Â √ÏøË «’√ Â∑ª Á≈ ‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ «˜¡≈Á≈Â ÍÃÌ»√æÂ≈ Ë≈∆ ≈‹ª «Ú⁄’≈
‹ª ¡≈͉∆ √∆Ó≈Úª ÂØ∫ Í≈ «Ú¡’Â∆¡ª «Ú⁄’≈ «È¡≈ «¬’ ◊Ω‰ «ÚÙ∂ √∆, «‹√ ˘ ¿πÈ∑ª È∂ ¡øÂ≈Ù‡∆ √Ïø˪
Á∂ «√˪’≈ª Ò¬∆ ¤æ‚ «ÁæÂ≈, ‹∂’ «Í¤Ò∂ «ÂøÈ Á‘≈«’¡ª «Úæ⁄, ÚÀÙÚ∆’È Á∂ «ÈÓ≈‰ ¡Â∂ ’¬∆ ≈Ù‡∆
≈‹È∆«Â’ Â∂ ¡≈«Ê’ √ø√Ê≈Úª «‹Ú∂∫ √øÔπ’ ≈Ù‡, «ÚÙÚ ÏÀ∫’, ¡øÂ≈Ù‡∆ ÓπÁ≈’ØÙ, «ÚÙÚ ÚÍ≈ √ø◊·È
¡Â∂ ’¬∆ «Ú«ÚÁ ¡øÂ≈Ù‡∆ «È◊Óª Â∂ ◊À √’≈∆ √ø◊·Èª Á∂ ÈÂ∆‹∂ Ú‹Ø∫ ≈Ù‡ ≈‹ ”Â∂ ¡Ë≈« ≈Ù‡
¡Ú√Ê≈ Í«ÚÂÈ Á∆ Íë’«¡≈ ”⁄Ø∫ ◊π‹ ‘∆ ˛Õ ÈÂ∆‹∂ Ú‹Ø∫, «ÚÙ∂Ù ’’∂ AIH@ ÂØ∫ Ï≈¡Á ÚÀ«ÙÚ’ «È¡≈
√Ó’≈Ò∆È ≈‹È∆«Â’ ÁÙÈ Á≈ «¬’ Ó‘æÂÚÍ»È ÓπæÁ≈ ω «◊¡≈ ˛Õ

ÚÀ«ÙÚ’ «È¡≈ «Úæ⁄ ÓπæÁ∂ (Issues in Global Justice)
ÚÀ«ÙÚ’ «È¡≈ Á∆ Ë≈È≈ «ÂøÈ √Ïø«Ë Óπæ«Á¡ª Á∂ «¬Ë-«◊Ë ÿπøÓÁ∆ ˛ ‹Ø «ÈÓÈ«Ò÷ ˛ :
A. Í«‘Ò≈ ÓπæÁ≈ ÚÀ«ÙÚ’ «È¡≈ Á≈ ’≈‹ ÷∂Â ˛ ¡Ê≈ «‹Ú∂∫ «’ ÈÀ«Â’ Óπ’ÂÚ≈ÁΔ (moral universalists)
Á≈¡Ú≈ ’Á∂ ‘È, ’∆ ’ج∆ «¬√ Â∑ª Á∂ ÈÀ«Â’ Ó≈ÈÁø‚ ‘È ‹Ø «ÚÙÚ Á∂ √≈∂ ÒØ’ª ”Â∂ ¿πÈ∑ª Á∆ √ø√«¥Â, «Òø◊,
ËÓ, ≈Ù‡∆ÔÂ≈ ¡Â∂ ‘Ø Ú«ÙÙ‡ Âæª Á∆ ÍÃÚ≈‘ ’∆Â∂ «ÏȪ Ò≈◊» ’∆Â∂ ‹≈ √’‰ ‹ª ’∆ «¬‘ ÈÀ«Â’ Ó≈ÈÁø‚
’∂ÚÒ √ø√«¥Â, ≈Ù‡ √ÓπÁ≈«¬ ¡Â∂ «¬¤πæ’ √ÓπÁ≈«¬ Á∂ √∆«Ó √øÁ̪ Á∂ ¡Ë∆È Ò≈◊» ‘πøÁ∂ ‘È?
ø
»
π
æ
∂
Ø
»
Ø
B. Á√≈ ÓÁ≈ Ú‚ ͉≈Ò∆ È≈Ò √Ï«Ë ˛Õ ¿Á≈‘‰ Á Ò¬∆ A.A ¡Ï Â∫ «˜¡≈Á≈ Ò’ ‹ª √ÍÈ ‹È√«÷¡≈
π
ø
ø
ø
Ã
Ã
À
Ã
π
∂
Ø
∂
Á≈ AH ÍÂ∆Ù Ì≈◊-«ÚÙÚ Ï∫’ Á¡≈≈ «ÈË≈« B ‚≈Ò ÍÂ∆ «ÁÈ Á∆ ◊∆Ï∆ Á∆ ÷≈ Â∫ ‘·ª «‘Á ‘È,
∂
ø
‹Á «’ ’ÀÈ∂‚≈ Á∆ √’≈ ¡≈͉∂ «’√≈Ȫ ˘ ÍÙ»¡ª Á∂ ⁄≈∂ Ò¬∆ C ‚≈Ò ÍÃÂ∆ «ÁÈ «ÁøÁ∆ ˛ ¡Â∂ ’ÀÈ∂‚≈ Á∂ ÍÙ»¡ª
Ø
∂
ø
Ø
∂
Á≈ ÷≈‰≈-Í∆‰≈ Â∆√ «ÚÙÚ «Ú⁄ «‘‰ Ú≈Ò Ò’ª Â∫ «’ «Ï‘Â ˛ ¡Â «¬Ê ◊Ì∆ √Ú≈Ò ˛: ’∆ ËÈ, √ÍÁ≈
æ
ø
∂
∂
æ
∂
∂
»
À
æ
∂
ø
∂
¡Â √√Ë≈Ȫ Á≈ ÚÂÓ≈È Ú‚ «ÈÔ«‹Â ˛? ◊∆Ï∆ Á ÓÒ ’≈‰ ’∆ ‘È ¡Â ’∆ Ú«ÙÚ’ ¡Ê «ÚÚ√Ê≈ «Ú⁄
Ø
ø
’ج∆ ¡øÂ«Ó«‘ ÁØÙ ˛? ◊∆Ϫ Á∆ √‘≈«¬Â≈ ’È≈ ’∆ ¡Ó∆ª Á≈ ’ÂÚ ˛ ‹ª ’∂ÚÒ «¬’ Á≈È ¡Â∂ Í¿π’≈
Âæ’ √∆«Ó ˛, «‹√ Á∆ ÍÃÙø√≈ ’∆Â∆ ‹≈ √’Á∆ ˛, ÍÃø» ‹Ø ÈÀ«Â’ «ÁzÙ‡∆’؉ È≈Ò ˜»∆ È‘ƒ ¡Â∂ ¡◊ ◊∆Ϫ
Á∆ √‘≈«¬Â≈ ’È∆ Ú∆ ˛ ª «’øÈ∆, «’√ √∆Ó≈ Âæ’ (i) «¬øÈ∆ ’∆ ¿π‘ ¡≈͉∆ ÓΩ«Ò’ ˜»ª ˘ Í»≈ ’ √’‰
‹ª (ii) «¬øÈ∆ ’∆ Ú∆ ÓÈπæ÷ Á∂ »Í «Úæ⁄ √ÈÓ≈ÈÍ»Ú’ «˜øÁ◊∆ ÏÂ∆ ’ √’‰Õ (iii) ™È∆ Á∂ Âæ’ ‹Á Âæ’ ¿π‘
¡Ó∆ª Á∂ Ï≈Ï È≈ ¡≈ ‹≈‰Õ
C. ÚÀ«ÙÚ’ «È¡≈ Á∂ ¡≈ÁÙ ˘ ÍÃ≈Í ’È Ò¬∆ «’‘Û∆¡ª √ø√Ê≈Úª ¿πµÂÓ ‘؉◊∆¡ª, ’∆ ¿π‘ ≈‹ ˛ ‹ª √ÓπÁ≈«¬Õ
√≈∆¡ª «¬’≈¬∆¡ª, ÚÀ«ÙÚ’ «ÚæÂ∆ √ø√Ê≈Úª, «‹Ú∂∫ «ÚÙÚ ÏÀ∫’, ¡øÂ≈Ù‡∆, ◊À √’≈∆ √ø◊·È, Ï‘π≈Ù‡∆
«È◊Ó, ¡øÂ≈Ù‡∆ ¡Á≈Ò ‹ª «¬’ «ÚÙÚ ≈‹? «¬‘ √≈‚≈ √ÓÊÈ «’√ ÍÃ’≈ ÍÃ≈Í ’È◊∂ ¡Â∂ «¬È∑ª
√ø√Ê≈Úª Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ Â∂ æ÷-÷≈Ú Á∆ «˜øÓ∂Ú≈∆ «’√ Á∆ ‘ØÚ∂◊∆? Úæ÷-Úæ÷ ÷∂Â∆ «¬’≈¬∆¡ª Á∂ Á«Ó¡≈È «¬È∑ª
√ø√Ê≈Úª Á≈ ¡Á≈È-ÍÃÁ≈È «’øÈ≈ ¡≈√≈È ‘ØÚ∂◊≈?
ÚÀÙÚ∆’‰ Á∆ √Ì ÂØ∫ Úæ‚∆ ¸‰ΩÂ∆ ÈÀ«Â’ ˛ ¡Â∂ ’∆ Íæ¤Ó Á∂ √ÓπøÁ∆ Á∂Ùª ˘ «Ú’«√ ¡Â∂ «Ú’≈√Ù∆Ò Á∂Ùª Á∂
«˜¡≈Á≈Â Ú◊ª, ÍÃøÍ≈Úª ¡Â∂ √ß√«¥Â∆¡ª Â∂ «˜¡≈Á≈ «Ë¡≈È ’∂∫Á« ’È≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛ «‹√ Á∂ È≈Ò «¬È∑ª Á≈
¡≈͉≈ Ì«Úæ÷ Úæ÷-Úæ÷ Â∆’∂ È≈Ò ‹π«Û¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ˛ ‹ª «¬È∑ª ˘ ’∂ÚÒ «¬È∑ª Á∂ Íz«’«Â’ ¡Â∂ ÓÈπæ÷∆ √≈ËȪ Á∂
ÁØ‘È Âæ’ √∆Ó «‘‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ «¬‘ «Ú’ÒÍ ÚÀ«ÙÚ’ «È¡≈ (global justice) Á≈ ÍÃÙÈ ÷Û∑≈ ’Á∂ ‘ÈÕ ¡‹∂
Âæ’ «È¡≈, √ÚÂøÂÂ≈, √Ó≈ÈÂ≈, ¡«Ë’≈ Ú◊∂ «ÚÙ∂ «ÈÙ«⁄ ̱Ó∆ Á∂ ¡ßÁ ≈Ù‡-≈‹ª Á∂ ¡«Ë’≈ ÷∂Â
«Úæ⁄ √È, Ízß± ÚÀÙÚ∆’‰ Á∆ Ë≈È≈ È∂ «¬È∑ª ÍÃøÍ≈◊ Ó≈ÈÂ≈Úª ˘ Ó»πÒ »Í «Úæ⁄ ¸‰ΩÂ∆ «ÁæÂ∆ ˛Õ ÚÀÙÚ∆’‰
ÂØ∫ Ì≈Ú √Ó≈«‹’ √Ïß˪ «Úæ⁄ ◊π‰≈ÂÓ’ Ú≈Ë≈ ¡Â∂ ÍÃ√≈ ˛Õ ÓÈπæ÷∆ ‹∆ÚÈ Á∂ ’¬∆ ÷∂Âª «Úæ⁄ ‘π‰ ≈Ù‡ ¡Â∂
¡ßÂ≈Ù‡∆ Á≈ ¡ßÂ ËπßÁÒ≈ ÍÀ∫Á≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ ‹∂’ ¡√∆∫ Íz‹≈ÂßÂ ¡Â∂ «È¡≈ Á∆¡ª Ë≈È≈Úª Á≈ ◊ßÌ∆Â≈
È≈Ò «Ú⁄≈ ’∆¬∂ ª ¡√∆∫ Á∂÷Á∂ ‘ª «’ ÚÀÙÚ∆’‰ √ß√≈ Á∂ ≈Ù‡∆ ¡Â∂ ¡ßÂ≈Ù‡∆ ÷∂Â ¡Ω÷∂ »Í È≈Ò
¡≈Í√ «Úæ⁄ ‹πÛ ◊¬∂ ‘È, ¡«Â¡ø «ÚÙÚ ÍæË ”Â∂ «È¡≈ ¡Â∂ ÍË≈ÂøÂ Á∆ ’Ó∆ ≈Ù‡∆ ÍæË ”Â∂ «¬È∑ª Á∆
¿πÍÒæÏË∆ ˘ Ú∆ ÚË∂∂ ÍzÌ≈«Ú ’ √’Á∆ ˛Õ
LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 191