Page 202 - DPOL101_POLITICAL_THEORY_PUNJABI

«¬’≈¬∆ñA@: «È¡≈

¡Â∂ ‘Ø ◊∆Ï∆ √ÏßË∆ «ÏÓ≈∆¡ª Á≈ «Ù’≈ ‘ππßÁ∂ ‘ÈÕ «¬‘ ¡ß’Û≈ ’πfi ÓΩª Á≈ Â∆√≈ «‘æ√≈ ˛Õ «¬È∑ª ¡’≈Ò ÓΩª È؇
Á∆ √Ì ÂØ∫ Úæ‚≈ ÓøÁÌ≈◊, ‹Ø «¬È∑ª ˘ «È¡≈ͱÈ Ï‰≈™Á∆ ˛, «¬‘ ˛ «’ «¬√ È≈Ò Ï«⁄¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛ «’™«’
ÍzÂ∆ «Ú¡’Â∆ ÚÀ«ÙÚ’ √Ó≈«‹’ ¿πÂÍ≈ÁÈ Á∆ ≈Ù∆ E@@@ ‚≈Ò ˛ ‹Ø «¬’ ◊∆Ï∆ Á∆ ∂÷≈ ÂØ∫ ¿πµÍ ¡Ω√ÂÈ
◊z«‘√Ê∆ È≈Ò B@ ◊π‰≈ «˜¡≈Á≈ ˛Õ ◊∆Ï∆ Á∆ ∂÷≈ ÂØ∫ ‘∂·ª ‹∆¡ ‘∂ √≈∂ BG@@ «ÓÒ∆¡È ÒØ’ª Á∆ √Ó»«‘’
¡≈ÓÁÈ BA@@ «ÏÒ∆¡È ‚≈Ò ˛ ‹Ø ’πfi ÚÀ«ÙÚ’ ¿πÂÍ≈Á Á≈ ’∂ÚÒ A.B ÍÃÂ∆Ù ˛Õ «¬√ Á∂ ¿πÒ‡ ¡Ó∆ Á∂Ùª
Á∂ È≈◊«’, ‹Ø «ÚÙÚ ‹È-√ß«÷¡≈ Á≈ AF.A ˛, «ÚÙÚ Á∂ HA ÍzÂ∆Ù ¿πÂÍ≈Á Á∂ Ó≈Ò’ ‘ÈÕ Ó‘æÂÚͱÈ
◊æÒ «¬‘ ˛ «’ ÚæË ◊∆Ï∆ ÿæ‡ ‘Ø √’Á∆ √∆Õ ‹∂’ ¡Ó∆ Á∂Ù ¡Â∂ ¿πÈ∑ª Á∂ È≈◊«’ «¬√ Á∂ ÓπæÒ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂
AA «ÓÒ∆¡È ‚≈Ò ‘ √≈Ò ÚÂÓ≈È ≈Ù∆ «Úæ⁄ ÊØÛ∑∆ «˜¡≈Á≈ ’ Á∂Ú∂Õ «¬‘ «¬ßÈ∆ «˜¡≈Á≈ È≈ ‘πßÁ∆ ‹∂’
ÚÀ«ÙÚ’ √ß√Ê≈◊ «ÚÚ√Ê≈ Á∂ «ÈÔÓ ¡«‹‘∂ È≈ ‘πßÁ∂ «‹È∑ª Á≈ ¿πÁ∂Ù ¡Ó∆ Á∂Ùª ¡Â∂ ◊∆Ï Á∂Ùª Á∂ ≈‹È∆«Â’
¡Â∂ ¡≈«Ê’ Ú«ÙÙ‡ Ú◊ ˘ Ò≈Ì Í‘πß⁄≈¿π‰≈ ‘ØÚ∂Õ ◊∆Ï∆ ˘ √Ó≈Í ’È Ò¬∆ ’¬∆ Â∑ª Á∂ √πË≈ √ßÌÚ ‘È
Ò∂«’È «¬È∑ª ˘ √Ê≈È’ ‹È-√ß«÷¡≈ Á∂ «˜¡≈Á≈ «ÚØË Á≈ √≈‘Ó‰≈ Ú∆ ’È≈ ÍÀ∫Á≈ ‘ÀÕ ¿πÁ≈‘‰ Á∂ ÂΩ ”Â∂ ¡Ó∆
Á∂Ù ‹∂’ ⁄≈‘∂ ª ¿πÈ∑ª √≈∂ √ß’Ù‰Ú≈Á∆ ¿πÍ≈Úª ˘ √Ó≈Í ’ √’Á∂ ‘È ‹Ø ¿πÈ∑ª ˘ WTO √ßË∆ Á∂ ¡Ë∆È
Íz≈Í ’∆Â∂ ‘ج∂ ‘È «‹Ú∂∫ ¿πÈ∑ª Á∆ ’؇≈ Á √±⁄∆, ‚ß«Íø◊ «ÚØË∆ ‡À’√, «ÈÔ≈ ’˜≈ ¡Â∂ ÿ∂¨ ¿πÂÍ≈Á’ª
˘ «Ú¡≈Í’ √Ï«√‚∆ ¡≈«ÁÕ ¡Ó∆ Á∂Ù ¡◊ ⁄≈‘∂ ª ¡«‹‘∂ ¡øÂ≈Ù‡∆ √ø√Ë≈È ¡Â∂ ’˜≈ Íz≈Í ’È Á∂
«ÚÙ∂Ù ¡«Ë’≈∆ ”Â∂ Ø’ Ò◊≈ √’Á∂ ‘È ‹Ø «¬’ «Ú’≈√Ù∆Ò Á∂Ù «Úæ⁄ «’√∂ «Ú¡’Â∆ ‹ª √Ó±‘ ˘ ¡≈͉∆ Ó˜∆
È≈Ò √ß√≈ËȪ ˘ Ú∂⁄‰ ¡Â∂ ¡≈͉∂ È≈Ó ”Â∂ ÍÀ√≈ ¿πË≈ ÒÀ‰ Á∆ ÍzÌ≈ÚÙ≈Ò∆ Ù’Â∆ Á≈ ¿πÍÔØ◊ ’È Á∂ ’≈ÏÒ
ω≈™Á∆ ˛Õ ¡Ó∆ Á∂Ù ‹∂’ ⁄≈‘∂ ª ¿π‘ C@@ «ÏÒ∆¡È ‚≈Ò ‘ √≈Ò Á≈ «¬’ ÚÀ«ÙÚ’ √ß√≈ËÈ Ò≈Ì ¡ßÙ
(Global Resource Dividend) ‹ª ’ج∆ ¡À√∆ ‘∆ ÔØ‹È≈ Ùπ± ’ √’Á∂ ‘È ‹Ø ◊∆Ï∆ ¿πÈÓπÒÈ Á∂ «’√∂ Ú∆ ◊ßÌ∆
ÍzØ◊≈Ó Á∂ Ò¬∆ Ùπ±¡≈ ’πfi √≈Òª Á∂ Ò¬∆ ˜±∆ ‘ØÚ∂◊∆Õ

ÚÀ«ÙÚ’ «È¡≈ «’Ú∂∫ Íz≈Í ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂? (How to Achieve Global Justice?)

‹∂’ ÚÀ«ÙÚ’ ÍæË ”Â∂ «È¡≈ Á∆ «¬‘ √«ÊÂ∆ ˛ ª ¡◊Ò≈ ÍzÙÈ ˛ ÚÀ«ÙÚ’ «È¡≈ Á∆ Íz≈ÍÂ∆ ’∆ ˛ ¡Â∂ «¬√
˘ Íz≈Í ’È≈ «’Ú∂∫ √ßÌÚ ˛? «¬√ ÍÃÙÈ Á≈ ¡≈√≈È ¡Â∂ «√æË≈ ¿πµÂ È‘∆∫ ˛Õ «¬√ √ßÁÌ «Úæ⁄ «¬æÊ∂ ’πfi Ò∂÷’
¡ßÂ≈Ù‡∆ √ßË∆¡ª Á≈ «¬Ó≈ÈÁ≈∆ È≈Ò Í≈Ò‰ ”Â∂ ˜Ø «ÁßÁ∂ ‘È, ¿πµÊ∂ ’πfi ‘Ø √ß√≈ËȪ ˘ ¡Ó∆ Á∂Ùª ÂØ∫ ◊∆Ï
Á∂Ùª ˘ ‘æÊ «ÓÒ≈¿π‰ Á≈ √ÓÊÈ ’Á∂ ‘ÈÕ «¬æÊ∂ ¡√∆∫ ‹≈È ≈Ò√, ¡ø«Óz √∂È ¡Â∂ UNDP Á∆ «ÍØ‡ «Úæ⁄
ÚÀ«ÙÚ’ «È¡≈ Íz≈Í ’È Á∆ ◊æÒ ’ª◊∂Õ

ÚÀ«ÙÚ’ «È¡≈ Â∂ ≈Ò√ Á∂ «Ú⁄≈ (Rawl’s Views on Global Justice)
≈Ò√ Á∆ Íπ√Â’ ‘The Law of Peoples’ ¡ßÂ≈√‡∆ √Ïß˪ ”Â∂ «Ò÷∆ ◊¬∆ Íπ√Â’ ˛Õ «¬√ Íπ√Â’ «Úæ⁄ ≈Ò√
È∂ ’Ø«ÙÙ ’∆Â∆ ˛ «’ «È¡≈ Á∆ ¿πÁ≈Ú≈Á∆ Ë≈È≈ «Úæ⁄Ø∫ ≈‹ «Úæ⁄ «È¡≈ Á∆ «ÚÙ∂ Ú√± ˘ «’√ Íz’≈ ’æ«„¡≈
‹≈ √’Á≈ ˛ ‹Ø «ÈÍæ÷ «È¡≈ (Justice of Fairness) Ú◊∆ ‘∆ ‘ØÚ∂ Ízß± ¿π√ ÂØ∫ ÊØÛ∑∆ «˜¡≈Á≈ «Ú¡≈Í’ ‘ØÚ∂Õ
«‹√ Íz’≈ ≈Ù‡∆ «È¡≈ Á∂ ÍæË ”Â∂ √ÓfiΩÂ∂ Á∂ Ì≈◊∆Á≈ È≈◊«’ ‘È, ¿π√∂ Íz’≈ ¡ßÂ≈Ù‡∆ ÍæË ”Â∂ ¡È∂’ª
≈‹ «‹È∑ª ≈‹ª Á∂ √Ó≈‹ (Society of Peoples) Á≈ È≈Ó «ÁæÂ≈ «◊¡≈ ˛Õ ‹ÁØ∫ «’ ‘The law of peoples’
Ó»ÒÂ: ¿πÁ≈Ú≈Á∆ «ÚÁ∂Ù È∆Â∆ Á≈ «¬’ ¡ß◊ ‘È Ízß± «¬√ «Úæ⁄ «‹È∑ª ÒØ’ª (≈‹ª) Á∆ ≈Ò√ ⁄⁄≈ ’Á≈ ˛,
¿π‘ √≈∂ ¿πÁ≈Ú≈Á∆ È‘∆∫ ‘ÈÕ
«¬√ Íπ√Â’ «Úæ⁄ ≈Ò√ È∂ «¬’ «Ú¡≈Í’ ÔØ‹È≈ ¡Â∂ «Ú⁄≈ª Á∂ È≈Ò √ÍÙ‡ ’È Á≈ ÔÂÈ ’∆Â≈ ˛ «’ «’√
Íz’≈ Úæ÷-Úæ÷ ≈Ù‡ª Á∆ ¡≈͉∆ ÍÃ√Í ÈÀ«Â’ «˜øÓ∂Ú≈∆ ¡Â∂ Ó≈ÈÚ ¡«Ë’≈ª Ï≈∂ √Ófi‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ «¬‘
Íπ√Â’ ≈Ò√ Á∆ Í«‘Ò∆ Íπ√Â’ ‘A Theory of justice’ Á≈ «Ú√Ê≈ ˛ «‹√ «Úæ⁄ ¿π√ È∂ «¬’ «¬’æÒ∂ √Ó≈‹ «Úæ⁄
«È¡≈ Á∂ «√˪ª Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ ’∆Â∆ √∆∂ «¬‘ Íπ√Â’ ¡ßÂ≈Ù‡∆ «ÈÔÓª Á≈ «Ú’≈√ ’È Á∂ ÊØÛ∂∑ ¡Ω÷∂ ’ßÓ ”Â∂
«Ë¡≈È ’∂∫Á« ’Á∆ ˛ ‹Ø Ï‘π «˜¡≈Á≈ «Ú«ÚË, ¿πÂ≈Ú≈Á∆ ¡Â∂ ◊À-¿πÂ≈Ú≈Á∆ √Ó≈‹ª ”Â∂ Ò≈◊± ‘ØÚ∂◊≈Õ
«¬√ «Úæ⁄ Í«‘Ò∂ ≈Ò√ ¿πÁ≈Ú≈Á∆ ÒØ’ª (≈‹ª) Á∂ Ò¬∆ «È¡≈ Á∆ ¡ßÂ≈Ù‡∆ Ë≈È≈ Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ ’Á≈ ˛Õ
«¬æÊ∂ ≈Ò√ Á∆ “ÒØ’ª Á∆” Ë≈È≈ ÍÃøÍ≈◊ ≈‹ Á∆ Ë≈È≈ È≈ÒØ∫ ÊØÛ∑∆ Úæ÷ ˛ «’™«’ ¡≈͉∆ Ë≈È≈ «Úæ⁄ ≈‹ª
˘ ÔπæË ’È Á≈ Í»≈ ¡«Ë’≈ È‘∆∫ «ÁßÁ≈Õ ¡ßÂ≈Ù‡∆ «È¡≈ Á∆ Ë≈È≈ Á≈ «ÈÓ≈‰ ’È Ò¬∆ ≈Ò√ «¬’
«√˪’ Ó±Ò √«ÊÂ∆ Á∆ ’ÒÍÈ≈ ’Á≈ ˛ «¬æÊ∂ ¿πÁ≈Ú≈Á∆ √Ó≈‹ª Á∂ «ÚÚ∂’Ù∆Ò ÍzÂ∆«ÈË∆ «¬’æ·∂ ‘؉◊∂ ¡Â∂

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 195