Page 28 - DPOL101_POLITICAL_THEORY_PUNJABI

«¬’≈¬∆-A: ≈‹ÈΔ«Â’ «√˪ ÁΔ Íë’ÂΔ ¡Â∂ Ó‘æÂÚ

«¬√Â∂Ó≈Ò ¿π‘ ¡≈͉∂ «Ú⁄≈ª Á∆ ÍπÙ‡∆ Ò¬∆ ’Á≈ ˛Õ ¿πÁ≈‘‰ Á∂ ÂΩ ”Â∂ ÍÒ∂‡Ø, ‘≈Ï√, Ò≈’, ÓÀ’¡≈ÚÒ∆, È؇
Ó≈’√ ¡≈«Á √≈∂ «ÚÁÚ≈Ȫ È∂ ÂæÂ’≈Ò∆È ÍÃ√«ÊÂ∆¡ª Á≈ «ÚØË «¬√ ’≈‰ ’∆Â≈, «’™«’ ¿π‘ ¿πÈ∑ª ÍÃ√«ÊÂ∆¡ª
ÂØ∫ ¡√øÂπÙ‡ √È ¡Â∂ ¿πÈ∑ª «Úæ⁄Ø∫ ’ج∆ √Â≈ ’愉≈ ⁄≈‘πøÁ∂ √ÈÕ ‘≈Ï√ È∂ ¡≈͉∂ √Ó∂∫ Á∆ ¡≈‹’Â≈ Á∆ Íz√«ÊÂ∆
˘ Á∂÷Á∂ ‘ج∂ «Èß’πÙ ≈‹ÂßÂ Á≈ √ÓÊÈ ’∆Â≈ √∆Õ Á±√≈ Âæ «Ú¡≈«÷¡≈ È≈Ò √Ïß«Ë ˛, «¬√ Á∂ ¡Ë∆È «‹È∑ª
Âæª ¡Â∂ ÿ‡È≈Úª ˘ «√˪ Ù≈√Â∆¡ª Áπ¡≈≈ «¬’æ·≈ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛, ¿π√ «Úæ⁄Ø∫ ◊À-˜»∆ ¡Â∂ ˜±∆ √Óæ◊∆
˘ Á± ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛ «‹√ Á∂ Ï≈¡Á ˜»∆ √Óæ◊∆ ˘ Úæ÷-Úæ÷ Ùz∂‰∆¡ª «Úæ⁄ Í∂Ù ’’∂ ¿π√ Á≈ «ÚÙÒ∂Ù‰ ’∆Â≈
‹≈Á≈ ‘À ¡Â∂ «¬√ ÂØ∫ Ï≈¡Á “’≈‰” ¡Â∂ “’ßÓ” «Úæ⁄ √ÏßË √Ê≈«Í ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬√ È≈Ò ‹Ø ‘æÒ Íz≈Í ‘πßÁ∂
‘È ¿π√ ˘ ‘∆ «√˪ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬√ Íz’≈ ¡ÚÒØ’È «Úæ⁄ «¬æÊ∂ «√Î ÂÊ≈ÂÓ’Â≈ Âæ’ √∆«Ó «‘ßÁ≈ ˛,
¿π‘∆ ¡Ë∆È◊∆ Âæʪ Á∆ ⁄؉ ÂØ∫ «Íæ¤∂ ‹≈ ’∂ «¬’ «√˪ Á≈ ±Í Ë≈È ’ ÒÀ∫Á∆ ˛Õ ¡√Ò «Úæ⁄ «’√∂ Ú∆ «√˪Â
Á∆ «Ú«◊¡≈«È’Â≈ «¬√ ◊æÒ ”Â∂ «ÈÌ ’Á∆ ˛ «’ Âæʪ Á∆ ⁄؉ ¡Â∂ «Ú¡≈«÷¡≈ «Úæ⁄ «’ßÈ∆ «ÚÒ≈√Â≈ ¡Â∂
«¬Ó≈ÈÁ≈∆ Á≈ Í≈Ò‰ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ≈‹È∆Â∆ Á∂ «√˪ Á≈ ¡ß«ÂÓ Âæ ÓπÒª’‰ ˛Õ ÂæÊ ¡Â∂ ÓπæÒ Á≈ «√˪Â
«ÈÓ≈‰ Á∆ Íë’«¡≈ «Úæ⁄ «ÚÙ∂Ù Ó‘æÂÚ ˛, «‹√ «Úæ⁄ «’√∂ «¬’ Á∂ Ì≈Ú «Úæ⁄ «√˪ Á≈ «ÈÓ≈‰ √ßÌÚ È‘∆∫
˛Õ «¬√ Ò¬∆ «√˪ Ù≈√Â∆¡ª ˘ «¬’æ·∂ «Ú«◊¡≈«È’ ¡Â∂ Á≈Ù«È’ ÁØȪ Á∆ ̱«Ó’≈ «ÈÌ≈¿π‰∆ ÍÀ∫Á∆ ˛Õ «¬√
Á∂ ¡Ë∆È ¿π√ ˘ «‹æÊ∂ «¬’ Í≈√∂ Âæʪ ¡Â∂ ÿ‡È≈Úª ˘ «¬’æ·≈ ’È≈ ‘πßÁ≈ ˛, ¿πµÊ∂ Á±√∂ Í≈√∂ ÓπæÒª Á∂ ±Í «Úæ⁄
¡≈͉∂ ¡≈ÁÙª ¡Â∂ «ÈÙ≈È∂ ˘ «ÈË≈« ’È≈ ‘πßÁ≈ ˛Õ ‘≈Òª«’ ÒØ’ÂßÂ, Óæ ¡«Ë’≈, √πÂßÂÂ≈, Ï≈ÏÂ≈
¡Â∂ «È¡≈ Á≈ ÓπÒª’‰ ’Á∂ √Ó∂∫ ¿π‘ ¡≈͉∆¡ª π⁄∆¡ª È≈Ò Ïæ«fi¡≈ ‘πßÁ≈ ˛ Ò∂«’È «Ú«◊¡≈È’ «ÁzÙ‡∆ æ÷‰
Ú≈Ò≈ «√˪ÂÙ≈Â∆ ÷πÁ Á∆ π⁄∆ ¡Â∂ ¡≈ÁÙª ˘ «¬’ Í≈√∂ æ÷ ’∂ «Ú«◊¡≈È’ «ÚË∆¡ª Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ «√˪ Á≈
«ÈÓ≈‰ ’ √’Á≈ ˛Õ «¬ßÈ≈ ‘πßÁ∂ ‘ج∂ Ú∆ ÁØȪ Íz√«ÊÂ∆¡ª «Úæ⁄ Ó±Ò «ÈË≈‰ Á≈ Ó‘æÂÚ ÿæ‡ È‘∆∫ ‘πßÁ≈Õ

≈‹ÈΔ«Â’ «√˪ Á≈ «ÚÙ∂Ù ÷∂Â
¡æ‹ Á∂ Ôπæ◊ «Úæ⁄ ≈‹È∆Â∆ Á≈ ÷∂Â ™È≈ ‘∆ «Ú¡≈Í’ ‘Ø «◊¡≈ ˛ «‹ßÈ≈ «’ ÓÈπæ÷ Á∆¡ª ◊Â∆«ÚË∆¡ª ‹∆ÚÈ Á∂
‘∂’ Í«‘Ò± ˘ ≈‹È∆Â∆ Ó«‘√»√ ’Á∆ ˛Õ «¬√∂ ’≈È ≈‹È∆«Â’ «√˪ Á≈ «ÚÙ∂ ÷∂Â Ú∆ «Ú¡≈Í’ ‘Ø «◊¡≈
˛, ≈‹È∆«Â’ «√˪ÂÙ≈√Â∆ ˘ ’¬∆ «Ú«Ù¡ª È≈Ò √Ïß«Ë «√˪ Á≈ «ÈÓ≈‰ ’È≈ ÍÀ∫Á≈ ˛Õ ¿πÁ≈Ú≈Á∆
¡Â∂ Ó≈’√Ú≈Á∆ «ÈÙ«⁄ «Ú«Ù¡ª È≈ÒØ∫ «’Â∂ ¡æ◊∂ «È’Ò ’∂ ’¬∆ ‘Ø «Ú«Ù¡ª ˘ ≈‹È∆«Â’ «√˪ Á∂ ’≈‹
÷∂Â «Úæ⁄ Ù≈«ÓÒ ’∆Â≈ ‹≈ «‘≈ ‘ÀÕ ¡≈Ëπ«È’ ≈‹È∆«Â’ «√˪ Ù≈√Â∆ Óπæ÷ ÂΩ ”Â∂ ‘∂· «Ò÷∂ Ó√«Ò¡ª ˘
¡≈͉∂ ‘æÒ Á≈ «ÚÙ∂ ÷∂Â ω≈™Á∂ ‘È-
A. ≈‹ ¡Â∂ √’≈ Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ:- ≈‹È∆«Â’ «√˪ Á∂ «ÚÙ∂ ÷∂Â Á∂ ¡Ë∆È √Ì ÂØ∫ Í«‘Òª ≈‹ ¡Â∂ √’≈
Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ¡≈™Á≈ ˛Õ Íz≈⁄∆È’≈Ò ÂØ∫ ‘∆ ≈‹È∆«Â’ «√˪ Áπ¡≈≈ ≈‹ Á∆ Ùπ»¡≈Â, Íz«’Â∆, «Ú’≈√ ¡Â∂
’≈‹ ÷∂Â Á∂ Ï≈∂ «Úæ⁄ «Ú⁄≈ ‘πßÁ≈ «‘≈ ˛ «¬√ Á∂ È≈Ò-È≈Ò ‘∆ √’≈ Á∂ Úæ÷-Úæ÷ ±Íª Ú◊∂-≈‹ÚßÙ,
’πÒ∆ÈÂßÂ, ÒØ’ÂßÂ, √ß√Á∆ ÓÀ∫Ï, «¬’≈ÂÓ’, √ßÿ≈ÂÓ’ ¡≈«Á Á≈ Ú∆ ¡«Ë¡ÀÈ ’∆Â≈ «◊¡≈ ˛ ¡Â∂ «¬È∑ª È≈Ò
√Ïß«Ë ’¬∆ √Óæ«√¡≈Úª «‹Ú∂∫-«ÚË≈È Óß‚Ò «¬’ √ÁÈ∆ ‘Ø ‹ª ÁØ √ÁÈ∆, ’πÙÒ ’≈‹Í≈«Ò’≈ Á∂ ’∆ Ò椉 ‘È
¡Â∂ ¡«Ë’≈∆ ÂßÂ Á∆ ’∆ ̱«Ó’≈ ‘؉∆ ⁄≈‘∆Á∆ ˛ ¡≈«Á √Óæ«√¡≈Úª ˘ ≈‹È∆«Â’ «√˪ Á∂ ¡Ë∆È ¿π·≈«¬¡≈
‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂ ¿πÈ∑ª È≈Ò √Ïß«Ë ÎÀ√«Ò¡ª Á≈ Ú∆ «ÈË≈‰ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ
B. ÓÈπæ÷Δ √Ó±‘ª, Ú◊ª ¡Â∂ √ß√Ê≈Úª Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ- ≈‹È∆«Â’ «√˪ «Úæ⁄ ≈‹ ¡Â∂ √’≈ Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ Á∂
È≈Ò-È≈Ò √Ó≈‹ «Úæ⁄ Ù≈«ÓÒ ÓÈπæ÷∆ √Ó±‘ª Úæ÷-Úæ÷ Ú◊ª, √ß√Ê≈Úª Á≈ Ú∆ ¡«Ë¡ÀÈ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛, «’™«’
√Ó≈‹ Á∂ «¬È∑ª Úæ÷-Úæ÷ ±Íª ÂØ∫ ¡Òæ◊ æ÷ ’∂ ≈‹ ‹ª √’≈ Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ √ßÌÚ È‘∆∫ ˛Õ √Ó≈‹ «Úæ⁄ ’ج∆ Ú∆
√ÓπÁ≈¬∂ ‹ª Ú◊ ÷πÁ ¡≈͉∆¡ª ˜±ª Á∆ ͱÂ∆ È‘∆∫ ’ √’Á≈ «¬√ Ò¬∆ ¿πÈ∑ª Á≈ Á±√∂ Ú◊ª È≈Ò √ÏßË
‘πßÁ≈ ˛Õ Ï‘πÒÚ≈Á∆¡ª È∂ ≈‹ Á∂ ‘Ø √ÓπÁ≈¬∂ «‹Ú∂∫ Ó˜Á± √ßÿ, ÚÍ≈’ √ßÿ, «Ú«Á¡≈Ê∆ ¡Â∂ «¬√Â∆ √ßÿ,
Í«Ú≈ ¡≈«Á Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ ”Â∂ «ÚÙ∂Ù ˜Ø «ÁæÂ≈ ˛Õ Ó≈’√Ú≈Á∆¡ª Á≈ Ú◊ ⁄È≈ ¡Â∂ √ßÿÙ Á≈ «√˪ ª
«¬√ Á≈ ’∂∫Á«ÏßÁ± ω «◊¡≈ ˛Õ
C. ≈‹ÈΔ«Â’ ÁÒ Íz‰≈ÒΔ, Óæ ¡«Ë’≈ ¡Â∂ ¸‰≈ÚΔ ≈‹ÈΔÂΔ È≈Ò ‹πÛ∂ ÍzÙȪ Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ¡Â∂ √ÓΔ«÷¡≈:
≈‹È∆«Â’ «√˪ Á∂ ¡Ë∆È ≈‹È∆«Â’ ÁÒ, ¿πÈ∑ª Á∆ ⁄È≈ ¡Â∂ ’ßÓª Á≈ Ú∆ ¡«Ë¡ÀÈ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ Óπæ÷ ±Í
È≈Ò «¬’ÁÒ∆ Íz‰≈Ò∆, ÁØ ÁÒ∆ Íz‰≈Ò∆ ¡Â∂ Ï‘πÁÒ∆ Íz‰≈Ò∆ Á∆ «Ú√Ê≈ ⁄⁄≈ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ «¬√ Á∂ È≈Ò-

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 21