Page 24 - DPOL101_POLITICAL_THEORY_PUNJABI

«¬’≈¬∆-A: ≈‹ÈΔ«Â’ «√˪ ÁΔ Íë’ÂΔ ¡Â∂ Ó‘æÂÚ

«Ú⁄≈’ «ÁzÙ‡∆’؉ È≈Ò √ø’∆‰Ú≈Á∆¡ª Á∂ √≈‘Ó‰∂ Í«‘Ò≈ ÓπæÁ≈ «¬‘ ˛ «’ √πæ«÷¡Â ’∆Â≈ ‹≈‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ È؇
¿πÁ≈‘‰ Á∂ ÂΩ ”Â∂ «’√∂ ÒØ’«ÍÃÔ ÍÃø» ̇’∂ «ÚØË Á∂ «ÚπæËÕ Á≈Ù«È’ √ø’∆‰Ú≈Á∆ Á≈ √ÈÓ≈È ÍÃ≈Í ’È
Ò¬∆ «’√∂ √ø√Ê≈ Á∂ «Áæ÷ Á∆ «ÈøÂÂ≈ Á≈ √Óª «’øÈ≈ ‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛? «¬æÊ∂ ¿πÁ≈Ú≈Á∆ «Ú⁄≈ Á≈ √‘≈≈ ÒÀ∫Á≈
‘È ‹Ø ¿πÈ∑ª ¡Èπ√≈ ÓÈπæ÷∆ √Ó≈‹ª Á≈ ¬∂’∆’‰ ’ÂÚ ˛, ¿πµÊ∂ √ø’∆‰Ú≈Á∆ ÓøÈÁ∂ ‘È «’ «Ú⁄≈ ˘ «˜¡≈Á≈
√ÈÓ≈È Á∂‰≈ ◊Ò ˛, «’™«’ «¬‘ «’√∂ «¬’ «Ú¡’Â∆-«ÚÙ∂Ù Á≈ ‘πøÁ≈ ˛ ¡Â∂ ¿πÈ∑ª Á∆ ≈‹È∆«Â’ ÍëÚÂ∆¡ª,
◊ÒÂ∆¡ª, Í»Ú◊둪 ¡≈«Á È≈Ò ÍÃ∂« ‘Ø √’Á≈ ˛Õ √ø’∆‰Ú≈Á∆¡ª ¡Èπ√≈ «’√∂ √ø√Ê≈ Á≈ Ó‘æÂÚ ÚÂÓ≈È
Í∆Û∑∆ Á∆ Â≈«Âz’ «ÚÙ∂Ù Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ È‘ƒ Ó≈«Í¡≈ ‹≈ √’Á≈Õ ÏπæË∆Ú≈Á∆ «¬È∑ª ÍÃøÍ≈Úª ˘ “«Ú¡’Â∆ Á∂ ¡«Ë’≈ª Á∂
¡Ë≈ ”Â∂” ‹ª “«˜¡≈Á≈ «Ú¡’Â∆¡ª Á≈ «˜¡≈Á≈ √πæ÷” ‹ª “√Ó≈«‹’ «È¡≈” ¡Â∂ “Ó‘≈È √Ó≈‹” Ú◊∆¡ª Ë≈È≈Úª
È≈Ò ÏÁÒ‰≈ ⁄≈‘πøÁ∂ ‘È, ÂÁ Ú’ Ó≈¬∆’Ò ¡≈’Ù≈‡ Âæ’ √≈∂ √ø’∆‰Ú≈Á∆ «¬√ ◊æÒ ”Â∂ ˜Ø «ÁøÁ∂ ¡≈¬∂ ‘È «’
«¬√ ÍÃ’≈ Á∆ ≈‹È∆Â∆ ÓÈπæ÷∆ Óπ’Â∆ Á∆ Í»ø‹∆ È≈ ‘Ø ’∂ ’∂ÚÒ ◊À Ò⁄∆Ò∂͉ ¡Â∂ »Û∆Ú≈Á Á≈ Î≈Ó»Ò≈ ˛Õ «¬È∑ª
Á≈ «ÁzÛ «ÚÙÚ≈√ ˛ «’ «Ú⁄≈ «’√∂ ’≈ÒÍ«È’ ≈‹ Á∂ «ÈÓ≈‰ Á≈ È’Ù≈ «Â¡≈ È‘ƒ ’ √’Á≈, «’™«’ «¬‘
ÚÂÓ≈È ≈‹È∆«Â’ ÍÃøÍ≈Úª Á∂ «È⁄ØÛ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ‘Ø ’πfi Ú∆ È‘ƒ ‘Ø √’Á≈Õ «¬È∑ª Á≈ Óøȉ≈ ˛ «’ «Ú⁄≈’
≈‹È∆«Â’ «Úæ⁄ Ù≈«ÓÒ ∆Â∆-«Ú≈˜ª ¡Â∂ ÍÃøÍ≈Úª ÍÃÂ∆ ȯ «¬¤πæ’ √Ó≈«‹’ Ø’ª ˘ Èπ’√≈È Í‘πø⁄≈™Á∆
˛, «‹√ Á∂ ÈÂ∆‹∂ Ú‹Ø∫ √Ó≈‹ ˘ ÏøÈ∑ ’∂ æ÷‰ Á≈ «¬æ’Ø-«¬’ Â∆’≈ ˜Ø-˜ÏÁ√Â∆ ‘∆ «‘ ‹ªÁ≈ ˛Õ
Á»√≈, ¿πÁ≈Ú≈Á∆¡ª Á∂ ¿πÒ‡ √ø’∆‰Ú≈Á∆ √Ó≈«‹’ √ÓfiΩÂ∂ Á∂ «Ú⁄≈ ˘ È‘ƒ ÓøÈÁ∂, «’™«’ ÓÈπæ÷∆ √Ó≈‹ Á≈
«¬«Â‘≈«√’ «ÁzÙ‡∆’؉ È≈Ò «Ú’≈√ ‘πøÁ≈ ˛ ¡Â∂ ÚÂÓ≈È √Ó≈‹ Á∂ ’∂ÚÒ ’ÂÚ ¡Â∂ «˜øÓ∂Ú≈∆ ‘∆ ˛, «‹È∑ª
Á∆ ¿πÂÍÂ∆ ¡Â∂ Ó»Ò «Ú⁄≈ ¡Â∆ «Úæ⁄ «’Â∂ ◊Ú≈⁄ ¸æ’∂ ‘È, ÍÃø» «‹È∑ª ˘ ’πfi Ò∂÷’ª ¡Èπ√≈, ‘π‰ √Ú∆’≈
’È Á∆ ˜» ˛Õ √ø√Ê≈Úª ¡Â∂ ÓπæÒª Á≈, «’™«’ «Ú’≈√ ‘πøÁ≈ ˛ ¡Â∂ ¿πÈ∑ª Á∆ ’Ó˜Ø∆¡ª ¡Â∂ ’Ó∆¡ª ¿π‹≈◊
‘؉≈ √πÌ≈«Ú’ ˛ ¡Â∂ «‹Ú∂∫-«‹Ú∂∫ ‹ÈÂ≈ Á≈ ¿πÈ∑ª «ÚπæË ÁÏ≈¡ ÚËÁ≈ ˛, «ÂÚ∂∫-«ÂÚ∂∫ ¿πÈ∑ª «Úæ⁄ ‘ΩÒ∆-‘ΩÒ∆
Í«ÚÂÈ ’È Á∆ ˜» ÍÀ∫Á∆ ˛Õ

ÂΔ√≈, √ø’∆‰Ú≈Á∆ ’∂ÚÒ √πË≈ª ˘ æÁ ‘∆ È‘ƒ ’Á∂, ÏÒ«’ ¿π‘ «¬√ ◊æÒ ”Â∂ Ú∆ Ùæ’ ˜≈«‘ ’Á∂ ‘È «’
ÚÂÓ≈È Í∆Û∑∆ ¡Â∂ «Ú¡’Â∆¡ª «Úæ⁄ «¬øÈ∆ ÔØ◊Â≈ ˛ «’ ¿π‘ ’¬∆ Í∆Û∑∆¡ª Á∂ ÈÂ∆‹∂ Ú‹Ø∫ «Ú’«√ ‘ج∂ ÓÈπæ÷∆
«ÚÚ‘≈ ¡Â∂ √ø√Ê≈Úª «Úæ⁄ Í«ÚÂÈ ’ √’‰Õ ¿π‘ «’√∂ Ú∆ ÍÃ’≈ Á∆ «Ú¡≈Í’ ÔØ‹È≈Úª Á∂ «ÚπæË ‘È, ⁄≈‘∂
¿π‘ √ø«ÚË≈«È’ ‘ØÚ∂ ‹ª ¡≈«Ê’ ¡Â∂ √ø√«¥«Â’Õ Ï’ Á∂ ¡Èπ√≈ ’«‘øÁ∂ ‘ج∂ √ø’∆‰Ú≈Á∆ «’√∂ Ú∆ ÍÃ’≈ Á∆
¥ªÂ∆ ¡Â∂ «ÚØË Á∆ «ÈøÁ≈ ’Á∂ ‘È, «’™«’ «¬‘ √≈∂ «‘ø√≈ ¡Â∂ ÷»È-÷≈Ï∂ ˘ ‹ÈÓ «ÁøÁ∂ ‘ÈÕ

⁄ΩÊ≈, √ø’∆‰Ú≈Á∆ Ú≈Á Á≈ «Ú⁄≈ ˛ «’ «¬’ ¥ªÂ∆-«Ú‘∆È ÙªÂ∆Í»È √Ó≈‹ Ò¬∆ √Ó≈«‹’ ÍÁ≈ʪ Á∂ ÍπÈ
Úø‚ Á≈ ’ج∆ Â∆’≈ ‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ «¬æÊ∂ ¡≈Ëπ«È’ ¿πÁ≈Ú≈Á∆ «¬√ ÍπÈ Úø‚ Á∂ ¡Ë≈ ˘ ÓÈπæ÷∆ «Ú’≈√ Ò¬∆
Ùπ»¡≈Â∆ ȃ‘ ω≈¿π‰ Ò¬∆ ¿πÁ∂Ù ÂØ∫ √‘∆ ·«‘≈™Á∂ ‘È, ¿πµÊ∂ √ø’∆‰Ú≈Á∆¡ª Á∆ ÍπÈ Úø‚ «¬√ ”Â∂ ¡Ë≈«Â
˛ «’ ◊∆Ï, Ìπæ÷∂-Èø◊∂ ÒØ’ ◊πæ√∂ «Úæ⁄ ¡≈ ’∂ «’Â∂ «¬√ √«ÊÂ∆ «ÚπæË ÷Û∑∂ È≈ ‘Ø ‹≈‰, «‹Ú∂∫ «’ Îª√ Á∆ ¥ªÂ∆ √Ó∂∫
‘Ø«¬¡≈ √∆Õ ¡≈Ëπ«È’ √ø’∆‰Ú≈Á∆ √Ú∆’≈ ’Á∂ ‘È «’ ◊∆Ϫ Á∂ ¿πÒ‡ √ø’∆‰Ú≈Á∆ ≈‹ «ÈÁ∂«Ù ’∂∫Á∆
ÍπÈ Úø‚ Á∆ ¿πÓ∆Á √Ê≈È’ ¡Â∂ ÍÃ≈Á ÍπÈ Úø‚ Á≈ √ÓÊÈ ’Á∂ ‘ÈÕ
Í≥‹Úª, ÍÃøÍ≈◊ ¿πÁ≈Ú≈Á∆¡ª Á∆ Â∑ª √ø’∆‰Ú≈Á∆ Ú∆ √Ó≈«‹’ √Ïø˪ «Úæ⁄ √øÍÂ∆ Á∂ ¡«Ë’≈ ”Â∂ «˜¡≈Á≈
Ó‘æÂÚ «ÁøÁ∂ ‘È, «¬æÊ∂ ¿πÁ≈Ú≈Á∆ √øÍÂ∆ Á∂ ¡«Ë’≈ ˘ ¿πÍØÔ◊Â≈ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ √‘∆ ·«‘≈™Á∂ ‘È, ¿πµÊ∂
√ø’∆‰Ú≈Á∆ ≈‹ Á∆ Ù’Â∆ ¡Â∂ «’√∂ «Ú¡’Â∆ «ÚÙ∂Ù Á∆ Ù’Â∆ ”Â∂ ‘æÁ Ò◊≈¿π‰ Á∂ «ÁzÙ‡∆’؉ ÂØ∫ √‘∆ ·«‘≈™Á∂
‘ÈÕ √ø’∆‰Ú≈Á∆ √øÍÂ∆ Á≈ «¬’ √πÂøÂ ¡Â∂ √ÓæË √Ó≈‹ Ò¬∆ «¬’ Í«ÚæÂ Ó»Ò’ ÂΩ ”Â∂ ’∆ÓÂ∆ ¡Ë≈Ù∆Ò≈
ÓøÈÁ∂ ‘ÈÕ √øÍÂ∆ Á∂ ¡«Ë’≈ Á∆ «Ú¡≈Í’ Úø‚ ¡Â∂ √ø’∆‰Ú≈Á Á≈ «¬‘ «√˪ «’ «Ú¡’Â∆ ¡Â∂ √Ó≈«‹’
√ÓπÁ≈¬∂ ¡≈͉∆¡ª ˜»ª ¡Â∂ √ÓπÁ≈«¬¡ª Á≈ Á» ÏÀ·∂ ÈΩ’Ù≈‘ª ÂØ∫ «Ï‘Â «Ú√Ê≈ ’ √’Á∂ ‘È-«¬‘ ÁØÚ∂∫
«¬’-Á»√∂ Á∂ Í»’ ‘È, «’™«’ √ø’∆‰Ú≈Á∆ Ó»Ò’ ÂΩ ”Â∂ ≈‹ ˘ «⁄øÂ≈ Á∂ «ÁzÙ‡∆’؉ È≈Ò Á∂÷Á∂ ‘È ¡Â∂ ¿π‘
√≈∂ ÓÈπæ÷∆ ‹∆ÚÈ Á∆ «ÈÍæ÷Â≈ Á∂ √ÓÊÈ, «ÈÁ∂ÙÈ ¡Â∂ √‘≈«¬Â≈ Ò¬∆ «Ú’Ò«Í’ √Ó≈«‹’ √ø√Ê≈Úª ˘ Í«‘Ò
«ÁøÁ∂ ‘È, «‹Ú∂∫ Í«Ú≈, «Èæ‹∆ √øÍÂ∆, ËÓ «Ú¡’Â∆ Á∆¡ª ÷πÁ ◊ÒÂ∆¡ª ’’∂ «√æ÷‰ Á∆ √πÂøÂÂ≈ ¡≈«ÁÕ
¤∂Úª, √ø’∆‰Ú≈Á∆ «¬√ Ë≈È≈ Á∆ Ú∆ ¡≈ÒØ⁄È≈ ’Á∂ ‘È «’ ≈Ù‡∆ ¡Â∂ ¡øÂ≈Ù‡∆ √Ë≈‰ ÂΩ ”Â∂ ¡≈Ëπ«È’
ÒØ’ ÍÃÌ»√æÂ≈Ë≈∆ ≈‹ «¬’ ’∂∫Á∆ ̻ √ø√Ê≈ ˛, «¬√ Á≈ ÓÂÒÏ ˛ «’ ÒØ’ ÍÃÌ»√æÂ≈ ¡≈͉∆ ⁄ø◊∆ √’≈ ¡Â∂
«ÚÙÚ ÙªÂ∆ ˘ ¡ÙÚ√ ’ «ÁøÁ∆ ˛, «’™«’ «¬√ Á≈ ¡Ê «¬‘ ˛ «’ ¡≈ÂÓ-Ù≈√È ¡Â∂ ¡≈ÂÓ-Ù≈«√ ÒØ’

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 17