Page 22 - DPOL101_POLITICAL_THEORY_PUNJABI

«¬’≈¬∆-A: ≈‹ÈΔ«Â’ «√˪ ÁΔ Íë’ÂΔ ¡Â∂ Ó‘æÂÚ

«Úæ⁄ ‘∂’ «Ú¡’Â∆ ˘ ¡≈͉≈ «Ú¡’Â∆ÂÚ ¡Â∂ √ÓæÊ≈Úª «Ú’«√ ’È Á≈ √‘∆ ÓΩ’≈ «ÓÒ∂◊≈Õ «¬‘ «¬’ È؇
¡«‹‘≈ Ú◊ «Ú‘∆È ¡Â∂ ≈‹ «Ú‘∆È √Ó≈‹ ‘ØÚ∂◊≈, «‹√ «Úæ⁄ ‘∂’ «Ú¡’Â∆ Á≈ «Ú’≈√ √≈∂ √Ó≈‹ Á∆ «Ú’≈√
Á∆ ˜»∆ Ù ‘ØÚ∂◊≈Õ

Ó≈’√Ú≈Á∆ ≈‹È∆«Â’ «√˪ Óπæ÷ ÂΩ ”Â∂ √Ó≈«‹’ Í«ÚÂÈ ¡Â∂ √Ó≈‹ Á∂ ¥ªÂ∆’≈∆ ÍπÈ «ÈÓ≈‰ Á≈
«√˪ ˛Õ «¬√ √øÁÌ «Úæ⁄ Ó≈’√Ú≈Á Á∂ «ÂøÈ ¡øÂ √Ïø«Ë Âæ ‘È : (i) ÚÂÓ≈È ¡Â∂ ¡Â∆ Á∂ √Ó≈‹
Á≈ ÍÃ∆÷‰ ¡Â∂ ¡≈ÒØ⁄È≈Õ «¬√ ˘ ÁÚøÁÚ≈ÂÓ’ ÌΩ«Â’Ú≈Á ¡Â∂ «¬«Â‘≈«√’ ÌΩ«Â’ Ú≈Á Á≈ È≈Ó «ÁæÂ≈ «◊¡≈
˛, (ii) Ú◊ Úø‚ ¡Â∂ ÙØÙ‰’≈∆ √Ó≈‹ Á∂ ¿πÒ‡ «¬’ ÈÚ∂∫ √Ó≈‹ Á≈ ’ÒÍÈ≈Õ «¬‘ «¬’ ¡«‹‘≈ √Ó≈‹ ‘ØÚ∂◊≈
‹Ø ¿πÂÍ≈ÁÈ Á∂ √≈ËȪ Á∂ √Ó»«‘’ √Ú≈«ÓÂÚ ”Â∂ ¡Ë≈« ‘ØÚ∂◊≈Õ «¬‘ «¬’ Ú◊‘∆‰ ¡Â∂ ≈‹‘∆‰ √Ó≈‹
‘ØÚ∂◊≈, ‹ª (iii) «¬√ ÈÚ∂∫ ’ÒÍÈ≈ √Ó≈‹ Á≈ «ÈÓ≈‰ «’Ú∂∫ ‘ØÚ∂◊≈Õ Í»ø‹∆Ú≈Á∆ √Ó≈‹ Á∂ «ÚπæË «¬‘ Í«ÚÂÈ
√Ú‘≈≈ Ú◊ ÚæÒØ∫ ¥ªÂ∆ Á∂ Ó≈«Ë¡Ó È≈Ò √øÍÈ ‘ØÚ∂◊≈ ‹Ø ‘Ø Ú◊ª ˘ ÷ÂÓ ’’∂ «¬’ Ú◊‘∆‰ ¡Â∂
≈‹‘∆‰ √Ó≈‹ Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ ’∂◊≈Õ

Ó≈’√Ú≈Á∆ ≈‹È∆«Â’ «√˪ Á∂ Ó»Ò Âæ ‘È : ¿πÂÍ≈ÁÈ Á≈ „ª⁄≈, Ú◊ Úø‚, Ú◊ √øÿÙ, √øÍÂ∆ √ÏøË,
≈‹ «¬’ Ú◊ Á∂ ÔøÂ Á∂ »Í «Úæ⁄, ¥ªÂ∆ ¡≈«ÁÕ Ó≈’√Ú≈Á È∂ Ú∆ ¡«Ë’≈, √πÂøÂÂ≈, Ï≈ÏÂ≈, √øÍÂ∆,
«È¡≈, ÍË≈ÂøÂ ¡≈«Á Á≈ «ÚÙÒ∂Ù‰ ’∆Â≈, ÍÃø» «¬‘ «¬√ ÈÂ∆‹∂ ”Â∂ Í‘πø«⁄¡≈ «’ «¬’ Ú◊ Úø‚ √Ó≈‹ «Úæ⁄
«¬‘ √øÍÂ∆Ù∆Ò Ú◊ Á∂ «ÚÙ∂Ù‰’≈ª «Úæ⁄ ÏÁÒ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ √æ⁄∆ √πÂøÂÂ≈ ¡Â∂ Ï≈ÏÂ≈ ’∂ÚÒ «¬’ Ú◊‘∆‰
¡Â∂ ≈‹‘∆‰ √Ó≈‹ «Úæ⁄ ‘∆ ÍÃ≈Í ‘Ø √’Á∆ ˛Õ

Ó≈’√Ú≈Á Á∂ ¡Èπ√≈ «Ú¡’Â∆ «¬’ √Ó≈«‹’ ÍÃ≈‰∆ ˛ ¡Â∂ «Ú¡’Â∆ Á≈ √≈ ¿π√ Á∂ √Ó≈«‹’ √Ïø˪ Á∆ √øÍ»ÈÂ≈
«Úæ⁄ ˛Õ «Ú¡’Â∆ Á≈ ¡Ê ˛ √Ó≈‹-«Úæ⁄-«Ú¡’Â∆ (Man-in Society)Õ √Ó≈‹ «¬’ ‹∆ÚÈ √ø√Ê≈ ˛ ‹Ø ¿πÂÍ≈ÁÈ
Á∂ „ª⁄∂ ”Â∂ ¡Ë≈« ˛Õ ¿πÂÍ≈ÁÈ Á∂ √≈ËȪ Á∂ √Ú≈«ÓÂÚ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ √Ó≈‹ «¬«Â‘≈«√’ «ÁzÙ‡∆’؉ È≈Ò «¬’
Ú◊ Úø‚ √Ó≈‹ «‘≈ ˛-«¬’ ¡«‹‘≈ √Ó≈‹ ‹Ø ¿πÂÍ≈ÁÈ Á∂ √≈ËȪ Á∂ Ó≈«Ò’ª ¡Â∂ ◊À-Ó≈«Ò’ª ¡Â∂ √øÍÂ∆Ù∆Ò
‹ª √øÍÂ∆‘∆‰ª «Úæ⁄ Úø‚ ‘∆ ˛Õ «¬È∑ª Ú◊ª Á∂ «‘æ «ÈøÂ «ÚØË∆ ‘؉ ’≈‰, «¬‘ Ú◊ Úø‚ Ú◊ √øÿÙ
¡Â∂ fi◊«Û¡ª ˘ ‹ÈÓ «ÁøÁ≈ ˛Õ Ó≈’√Ú≈Á Ò¬∆ Ú∆ √Ó≈‹ «Úæ⁄ ≈‹È∆Â∆ Á∆ Ë≈È≈ fi◊Û∂ ¡Â∂ √øÿÙ È≈Ò
‘∆ ¡øÌ ‘πøÁ∆ ˛, ÍÃø» «¬‘ √øÿÙ «¬’ Ú◊ √øÿÙ ‘πøÁ≈ ˛ ‹Ø Ú◊ ¡«ËÍÂÔ ˘ ‹ÈÓ «ÁøÁ≈ ˛, «¬√ Á≈ ÓÂÒÏ
¿π‘ Ú◊ ‹Ø ¿πÂÍ≈ÁÈ Á∂ √≈ËȪ Á≈ Ó≈«Ò’ ˛, ¿π‘ ≈‹, ËÓ, √Ó≈‹ ¡Â∂ ¡Ê «ÚÚ√Ê≈ ”Â∂ Ú∆ ÍÃÌ»ÂÚ ‹Ó∑≈
ÒÀ∫Á≈ ˛Õ ≈‹È∆Â∆ «¬’ Ú◊ Á≈ ¡«ËÍÂÔ ‘؉ ’≈‰ √≈∂ √Ó≈‹ Á∂ «‘ª Á∆ √∂Ú≈ È‘ƒ ’ √’Á∆ ¡Â∂ «¬‘
ÍÃÌ»Â≈Ù≈Ò∆ Ú◊ Á∂ ‘æÊ «Úæ⁄ ¡«ËÍÂÔ Á≈ «¬’ √≈ËÈ Ï‰ ‹ªÁ∆ ˛Õ Ú◊ ¡«ËÍÂÔ Á∂ «ÚπæË √øÿÙ ¡Â∂
¥ªÂ∆ Á∂ Ó≈«Ë¡Ó È≈Ò «¬’ Ú◊‘∆‰ ¡Â∂ ≈‹‘∆‰ √Ó≈‹ Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ ’È≈ ≈‹È∆«Â’ Á≈ ‘Ø Ó‘æÂÚÍ»È
Íæ÷ ˛Õ «¬√ Ò¬∆ Ó≈’√Ú≈Á ¡Èπ√≈ Ó˜Á» Ú◊ ÚæÒØ∫, ¥ªÂ∆ Á∂ Ó≈«Ë¡Ó È≈Ò √æÂ≈ ‘«Ê¡≈¿π‰≈, √øÍÂ∆Ù∆Ò
Ú◊ Á≈ √Î≈«¬¡≈ ’È≈, Ú◊ √øÿÙ ˘ ÷ÂÓ ’È≈, √Ó≈‹Ú≈Á∆ ¿πÂÍ≈ÁÈ Á∂ „ª⁄∂ ¡Â∂ √Ó≈‹Ú≈Á∆ ¡Ê
«ÚÚ√Ê≈ Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ ’È≈ ˜»∆ ˛ ‹Ø «¬’ Ú◊‘∆‰ ¡Â∂ ≈‹‘∆‰ √Ó≈‹ ˘ ‹ÈÓ Á∂Ú∂◊∆Õ «¬æÊ∂ ¿πÁ≈Ú≈Á∆
≈‹È∆Â∆ Á≈ ¿πÁ∂Ù ¡≈Ëπ«È’ ¿πÁ≈Ú≈Á∆ Í»ø‹∆Ú≈Á∆ ÍË≈ÂøÂ’ ≈‹ Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ ’È≈ √∆, ¿πµÊ∂ Ó≈’√Ú≈Á∆
≈‹È∆Â∆ Á≈ √ÏøË ¥ªÂ∆’≈∆ Ó≈«Ë¡Ó È≈Ò √≈ÓÚ≈Á∆ ≈‹ Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ ’È≈ ¡Â∂ ¡≈«÷’≈ «¬’ Ú◊‘∆‰
¡Â∂ ≈‹‘∆‰ √Ó≈‹ Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ ’È≈Õ
∂
∂
æ
∂
»
√Ó≈«‹’, ¡≈«Ê’ ¡Â ≈‹È∆«Â’ «√˪  «ÚÚ‘≈ Á Í «Ú⁄ Ó≈’√Ú≈Á Ó≈’√ ¡Â ¬∫◊Ò√ Á∆¡ª ⁄È≈Úª
∂
∂
ÂØ∫ ¡øÌ ‘πøÁ≈ ˛, «‹√ ˘ Ï≈¡Á «Úæ⁄ ’¬∆ Á≈Ù«È’ª, ≈‹È∆«Â’ È∂Â≈Úª, ¥ªÂ∆’≈∆¡ª, «√æ«÷¡≈ Ù≈√Â∆¡ª
¡≈«Á ÚæÒØ∫ √ÓπË ’∆Â≈ «◊¡≈Õ B@Úƒ √Á∆ «Úæ⁄ Ó≈’√Ú≈Á Á∂ ¡Ë∆È ’¬∆ ‘Ø Ù≈÷≈Úª ¡Â∂ «Ú¡≈«÷¡≈Úª ÍÀÁ≈
‘ج∆¡ªÕ Ó≈’√Ú≈Á Á∂ ’πfi Ó‘æÂÚÍ»È «√˪’≈ ‘È : Ò∂«’È, √‡≈«ÒÈ, Ïπ÷≈«È, Ó≈˙, ؘ≈, Ò◊˜≈ÓÏ◊,
◊Ã≈ÓÙ∆, ´’≈⁄, ¡≈√‡Ø-√≈ÓÚ≈Á∆, ÎÃÀ∫’ Î‡ √’»Ò, ÈÚ-Ú≈ÓÍ≥Ê, Ô»Ø-√≈ÓÚ≈Á ¡≈«ÁÕ Í«‘Ò∂ Ó‘ª ÔπæË Âæ’
Ó≈’√Ú≈Á∆ «˜¡≈Á≈Â «ÈÙ⁄≈Ú≈Á∆ √∆ ¡Â∂ «¬‘ «¬’ ¡«‹‘∆ √Ó≈«‹’-¡≈«Ê’ Í«ÚÂÈ Á∆ Ë≈È≈ Á∆
ÍÃÂ∆«ÈËÂ≈ ’ «‘≈ √∆, «‹√ Á∆ ÍÃ’≈ÙÈ≈ »√∆ ¥ªÂ∆ «Úæ⁄ ‘ج∆Õ Á»√∂ Ó‘ª ÔπæË ÂØ∫ Ï≈¡Á Ó≈’√Ú≈Á «Úæ⁄
¥ªÂ∆’≈∆ Íæ÷ ”Â∂ ÿæ‡ ¡Â∂ ÚÂÓ≈È √Ó≈«‹’-¡≈«Ê’ ¡Â∂ √ø√«¥Â’ ÍÃ√«ÊÂ∆¡ª Á∆ ¡≈ÒØ⁄È≈ ”Â∂ ÚË∂∂ ˜Ø
«ÁæÂ≈ ‹≈‰ Òæ◊≈Õ “√Ó’≈Ò∆È Ó≈’√Ú≈Á” Á∂ È≈Ó È≈Ò ÍÃ⁄æ«Ò «¬‘ «√˪ ¿πÍÒ∂ „ª⁄∂ (Superstructure),
√ø√«¥Â∆, ’Ò≈, √πøÁÂ≈ Ù≈√Â, «Ú⁄≈Ë≈≈, ¡Ò◊≈ÚÚ≈Á Á∆¡ª √Óæ«√¡≈Úª ÍÃÂ∆ ÚË∂∂ √π⁄∂ «‘≈Õ

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 15