Page 18 - DPOL101_POLITICAL_THEORY_PUNJABI

«¬’≈¬∆-A: ≈‹ÈΔ«Â’ «√˪ ÁΔ Íë’ÂΔ ¡Â∂ Ó‘æÂÚ

Ú‹Ø∫ ÈÀ«Â’ ÓπæÒª ”Â∂ ¡Ë≈« ≈‹È∆«Â’ ÁπÏ≈ª «‹¿»∫Á∆ ‘Ø ◊¬∆Õ ≈‹È∆Â∆ Á∂ «¬√ ÈÚ∆È∆’È ˘ √Ó’≈Ò∆È È؇
≈‹È∆«Â’ «√˪ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ
¡≈ÁÙ ¡Â∂ ¡ÈπÌ«Ú’ «√˪ª «Úæ⁄ √ÏßË
(Relation between Normative and Empirical Political Theory)
¡«‹‘≈ Óß«È¡≈ ‹ªÁ≈ ˛ «’ ¡≈ÁÙ ¡Â∂ ¡ÈπÌ«Ú’ «√˪ª «Úæ⁄ ¡ßÂ ’∂ÚÒ «ÚÙÒ∂Ù‰≈ÂÓ’ ˛Õ «ÚÚ‘≈«’
ÍæË “Â∂ ¡«‹‘≈ ’ج∆ ‘∆ ≈‹È∆«Â’ «√˪ ‘ØÚ∂◊≈ ‹Ø ’¬∆ ±Íª ÂØ∫ ’∂ÚÒ “˛” È≈Ò √Ïß«Ë ‘ØÚ∂ ¡Â∂ ¿π√ «Úæ⁄
“⁄≈‘∆Á≈” Á≈ Âæ ͱÈ ÂΩ ”Â∂ È≈ ÓΩ‹±Á ‘ØÚ∂Õ «¬√∂ Â∑ª ¡«‹‘≈ Ú∆ ’ج∆ «√˪ ȑ∆∫ ‘ØÚ∂◊≈ ‹Ø ’∂ÚÒ ¡≈ÁÙª
¡Ê≈ “’∆ ‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈” Âæ’ √∆«Ó ‘ØÚ∂ ¡Â∂ ¿π√ «Úæ⁄ “˛” Á≈ Âæ È≈ ‘ØÚ∂Õ Á±√∂ ÙÏÁª «Úæ⁄, ¡≈ÁÙª
¡Â∂ ¡ÈπÌ«Ú’ «√˪ª «Úæ⁄ ¡ßÂ ’∂ÚÒ “’∆ ˛” ¡Â∂ “’∆ ‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈” Á∂ «ÓÙ‰ Á∂ ¡ÈπÍ≈ Á≈ ˛Õ ¡≈ÁÙ
≈‹È∆«Â’ «√˪ «Úæ⁄ “⁄≈‘∆Á≈” Á≈ Âæ «˜¡≈Á≈ ¡Â∂ “˛” Á≈ Âæ ¿πÓ∆Á ÂØ∫ ÿæ‡ ˛ ‹ÁØ∫ «’ ¡ÈπÌ«Ú’ «√˪Â
«Úæ⁄ “˛” Á≈ ¡ÈπÍ≈ ¡Â∂ “⁄≈‘∆Á≈” Á≈ Âæ ¿πÓ∆Á ÂØ∫ ÿæ‡ ˛Õ Á±√≈, ¡«‹‘≈ Ú∆ √ßÌÚ ˛ «’ «¬’ ‘∆ Ò∂÷’
¡≈͉∆ «¬’ ⁄È≈ «Úæ⁄ ¡ÈπÌ«Ú’ «˜¡≈Á≈ ‘ØÚ∂ ¡Â∂ ¡≈ÁÙ ÿæ‡ ¡Â∂ ¡≈͉∆ ‘Ø ⁄È≈ «Úæ⁄ ¿π‘ «˜¡≈Á≈
¡≈ÁÙ∆ ‘ØÚ∂ ¡Â∂ ¡ÈπÌ«Ú’ ÿæ‡Õ ¿πÁ≈‘‰ Á∂ ÂΩ ”Â∂, Ó≈’√ Á≈ Ô±Í∆ ͱߋ∆Ú≈Á Á≈ «ÚÙÒ∂Ù‰ ¡ÈπÌ«Ú’
¡Â∂ ÂÊ≈ÂÓ’ ˛Õ ‹ÁØ∫ «’ ¿π√ ÚæÒØ∫ ’∆Â≈ «◊¡≈ √Ó≈‹Ú≈Á∆-√Ó≈‹Ú≈Á∆ √Ó≈‹ Á≈ Ì≈Ú∆ «È±Í‰ ¿πÓ∆Á ÂØ∫
«˜¡≈Á≈, ’≈ÒÍ«È’ ¡Â∂ ¡≈Á∂Ù≈ÂÓ’ ˛Õ Á±√∂ ÙÏÁª «Úæ⁄, Ó≈’√ Á∂ «Ú⁄≈ª Á≈ «¬’ ¡ßÙ «˜¡≈Á≈ ¡ÈπÌ«Ú’
˛ ‹ÁØ∫ «’ Á±√≈ ¡≈ÁÙ∆Õ ’∂ÚÒ «¬‘∆ È‘∆∫ ͱߋ∆Ú≈Á∆ Ú◊ Áπ¡≈≈ Ó˜Á± Ú◊ Á∂ ÙØÙ‰ Á∆ Íë’«¡≈ Á≈
Úȉ ’Á∂ ‘ج∂ Ó≈’√ È∂ “¡«ËÙ∂Ù” ÓπæÒ Á∂ «√˪ Á∆ ⁄È≈ ’∆Â∆ ‹Ø ’≈È ’ßÓ «√˪ (causal) «˜¡≈Á≈
˛Õ Â∆√≈, ¡√∆∫ ÁØÚª «Úæ⁄Ø∫ ’πfi ¡ßÂ ’ √’Á∂ ‘ªÕ «Ò˙ √‡z≈√ È∂ ¡≈ÁÙ∆ «√˪ Á∂ Ò¬∆ “≈‹È∆«Â’ ÁÙÈ”
¡Â∂ ¡ÈπÌ«Ú’ «√˪ Á∂ Ò¬∆ “≈‹È∆«Â’ «√˪” ÙÏÁª Á≈ ÍzÔØ◊ ’∆Â≈ ˛Õ «¬√ Á≈ «Ú⁄≈ ˛ «’ ≈‹È∆«Â’
«√˪ √≈˘ ≈‹È∆«Â’ «⁄ßÂÈ Á∂ Ï≈∂ «Úæ⁄ Áæ√Á≈ ˛ ‹ÁØ∫ «’ ≈‹È∆«Â’ ÁÙÈ ÏπæË∆ÓÂ≈ Á∆ ÂÒ≈Ù ˛Õ Á±√∂
ÙÏÁª «Úæ⁄, √‡z≈√ È∂ ≈‹È∆«Â’ «√˪ ÙÏÁ Á≈ ÍzÔØ◊ ≈‹È∆«Â’ «⁄ßÂ’ª Á∂ ÚÈ≈ÂÓ’ Ò∂÷≈-‹Ø÷≈ ¡Â∂
≈‹È∆«Â’ ÁÙÈ ÙÏÁ Á≈ ÍzÔØ◊ “≈‹È∆«Â’ ÿ‡È≈Úª Á∂ ¡≈ÁÙ∆ «⁄ßÂÈ” Á∂ Ò¬∆ ’∆Â≈ ˛ ¡Â∂ ¿πµ⁄ ÍæË
”Â∂ ¡«‹‘≈ «Ú⁄≈ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛ «’ «‹√ ˘ ¡√∆∫ ¡ÈπÌ«Ú’ ≈‹È∆«Â’ «√˪ ’«‘ßÁ∂ ‘ª ¿π‘ √≈˘ ≈‹È∆«Â’
Ú≈√«ڒÂ≈ Á∂ Íæ÷ √ÏøË∆ Áæ√Á∂ ‘È, ‹ÁØ∫ «’ ≈‹È∆«Â’ ÁÙÈ ¿π√ Á≈ √ßͱÈ «⁄æÂ Í∂Ù ’Á∂ ‘ÈÕ «¬√
«Ú⁄≈ Á∆ «¬’ ‘Ø «Ú¡≈«÷¡≈ «¬‘ ˛ «’ «¬æÊ∂ ≈‹È∆«Â’ «√˪ √≈˘ ’∂ÚÒ Ú«ÙÙ‡ (particular) √ÏøË∆ ‹≈‰±
’Ú≈™Á∂ ‘È, ¿πµÊ∂ ≈‹È∆«Â’ ÁÙÈ √≈˘ √Ú «Ú¡≈Í’ (universal) «◊¡≈È È≈Ò ‹≈‰± ’Ú≈™Á∂ ‘ÈÕ
«¬’ ‘Ø «Ú⁄≈ «¬‘ Ú∆ «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛ «’ ¡ÈπÌ«Ú’ Ú≈√«ڒÂ≈ ‹Ø √≈˘ «ÁßÁ∆ ˛ ¿π‘ ≈‹È∆«Â’ ÿ‡È≈Úª
Á∆ ’∂ÚÒ √±⁄È≈ ‘πßÁ∆ ˛ ‹ÁØ∫ «’ ≈‹È∆Â∆ ÁÙÈ ‹ª ¡≈ÁÙ∆ ≈‹È∆«Â’ «√˪ ¿π√ ≈‹È∆«Â’ Ú≈√«ڒÂ≈
Á∂ ÓπæÒ ˘ √Ófi‰ «Úæ⁄ √‘≈«¬Â≈ ’Á≈ ˛Õ
Ì∆÷± Í∆÷ È∂ ≈‹È∆«Â’ ÁÙÈ ¡Â∂ ≈‹È∆«Â’ «√˪ Á∂ «¬’ ‘Ø ¡«Ì¡≈√ ÚæÒ «Ë¡≈È «ÁÚ≈¿π‰ Á∆ ’Ø«ÙÙ
’∆Â∆ ˛Õ ¿π√ Á∂ ¡Èπ√≈ ÁØÚª «Úæ⁄ ¡ßÂ ’∂ÚÒ «¬√ ◊æÒ Á≈ ˛ «’ ¡√∆∫ ≈‹È∆«Â’ ÿ‡È≈Úª Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ
«’√ Íz’≈ ’Á∂ ‘ªÕ ≈‹È∆«Â’ ÁÙÈ “≈‹È∆«Â’” Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ Â∆’∂ È≈Ò ˛Õ Á≈Ù«È’ Íz‰≈Ò∆ Á≈ Ì≈Ú ˛
ÿ‡È≈Úª Á∆ ¡≈ÒØ⁄È≈ÂÓ’ ¤≈‰Ï∆‰ ¡Â∂ «Ú¡≈«÷¡≈ ‹Á«’ ¡ÈπÌ«Ú’ Íz‰≈Ò∆ ’∂ÚÒ ¿π√ ÿ‡È≈ Á≈ ÂÊ≈ÂÓ’
Úȉ ‘πßÁ≈ ˛Õ

√Ó’≈ÒΔÈ ≈‹ÈΔ«Â’ «√˪ (Contemporary Political Theory)
AIG@ Á∂ Ï≈¡Á ¡Ó∆’≈, Ô±Í ¡Â∂ ‘Ø Á∂Ù≈ «Úæ⁄ ≈‹È∆«Â’ «⁄ßÂ’ª È∂ ÈÀ«Â’ ÓπæÒª ”Â∂ ¡Ë≈« ≈‹È∆«Â’
«√˪ª «Úæ⁄ ÁπÏ≈ª π⁄∆ ÒÀ‰∆ Ùπ± ’∆Â∆Õ «¬√ Áπ¡≈≈ ‹≈◊‰ Á∂ Ó‘æÂÚͱÈ ’≈È «¬æÊ∂ «¬’ Í≈√∂ ÈÀ«Â’ ÓπæÒª
«Úæ⁄ ¿πÌÁ≈ ‘Ø«¬¡≈ √ßÿÙ √∆, ¿πµÊ∂ Á±√∂ Í≈√∂ √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈Ȫ ¡Â∂ √≈«‘ «Úæ⁄ Í«ÚÂÈ √∆Õ «¬√ Á∂
«¬Ò≈Ú≈ Á±√≈ Ó‘ª ÔπæË Á∂ Í¤≈«Ú¡ª Á∆ √Ó≈ÍÂ∆, Ô±Í Á∂ Í±È √Ê≈È ¡Â∂ Ó≈’√Ú≈Á ¡Â∂ √Ó≈‹Ú≈Á Á∆
«Ú⁄≈Ë≈≈ «Úæ⁄ √ß’‡ È∂ ≈‹È∆«Â’ «Ú⁄≈Ë≈≈Úª «Úß⁄ ¡«ÈÙ«⁄ÂÂ≈ «‹‘∆ «Ò¡≈ «ÁæÂ∆Õ ⁄≈‘∂ ¿π‘ ¿πÁ≈Ú≈Á
√∆ ‹ª Íz‹≈ÂßÂ, Ó≈’√Ú≈Á √∆ ‹ª √Ó≈‹Ú≈Á, ¿πÌÁ∂ ‘ج∂ √Ó≈«‹’ ¡ßÁØÒȪ È∂ √≈«¡ª ˘ ⁄π‰ΩÂ∆ «ÁæÂ∆-¿π‘
¡ßÁØÒÈ ‹Ø ≈‹È∆«Â’ «√˪ª Á∂ «ÚÙ∂Ù ÷∂Â Á≈ ͱÈ ÂΩ ”Â∂ ¿πÒ∂÷ ’È≈ ⁄≈‘πøÁ∂ √ÈÕ

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 11