Page 14 - DPOL101_POLITICAL_THEORY_PUNJABI

«¬’≈¬∆-A: ≈‹ÈΔ«Â’ «√˪ ÁΔ Íë’ÂΔ ¡Â∂ Ó‘æÂÚ

¿πÁÔØ«◊’ ¥ªÂ∆ ¡Â∂ ¡≈Ëπ«È’ ≈Ù‡ ≈‹ Á∂ «ÈÓ≈‰ Á∂ «¬’ ÈÚ∂∫ √Ó≈‹, ÈÚƒ ¡Ê «ÚÚ√Ê≈ ¡Â∂ ≈‹ È؇
Á∂ ÈÚ∂∫ √Ú»Í ˘ ‹ÈÓ «ÁæÂ≈Õ ¡≈Ëπ«È’ ≈‹È∆«Â’ «√˪ª Á∆ Ùπ»¡≈ «Ú¡’Â∆Ú≈Á ÂØ∫ ‘πøÁ∆ ˛, «‹√ «Úæ⁄
«Ú¡’Â∆ Á∆ √πÂøÂÂ≈ ¡Â∂ «¬√ Á∆ √πæ«÷¡≈ ≈‹È∆«Â’ Á≈ √≈ ÓøÈ∂ ◊¬∂Õ ÈÂ∆‹∂ Ú‹Ø∫, ¡≈Ëπ«È’ ≈‹È∆«Â’
«√˪ª «Úæ⁄ ¡«Ë’≈, √πÂøÂÂ≈, Ï≈ÏÂ≈, √øÍÂ∆, «È¡≈, ÍË≈ÂøÂ, ‹È √ªfi∂Á≈∆, ≈‹ ¡Â∂ «Ú¡’Â∆ «Úæ⁄
√ÏøË ¡≈«Á ÓπæÁ∂ ÍÃÓπæ÷ ‘Ø ◊¬∂Õ «¬√ √øÁÌ «Úæ⁄ Úæ÷-Úæ÷ «Ú⁄≈Ë≈≈ «Úæ⁄ √ÏøË, «‹Ú∂∫ √πÂøÂÂ≈ ¡Â∂ Ï≈ÏÂ≈,
«È¡≈ Â∂ Ï≈ÏÂ≈ ¡Â∂ «È¡≈ Â∂ √øÍÂ∆ ”Â∂ ˜Ø «ÁæÂ≈ «◊¡≈Õ
B@Úƒ √Á∆ «Úæ⁄ ≈‹È∆«Â’ «√˪ª ˘ ≈‹, √’≈ ¡Â∂ √’≈ Á∆¡ª √ø√Ê≈Úª ¡Â∂ ≈‹È∆«Â’ Íë’«¡≈ Á≈
¡«Ë¡ÀÈ Óø«È¡≈ «◊¡≈Õ «¬√ √øÁÌ «Úæ⁄ ≈‹ Á≈ «¬’ ’≈˘È∆ √ø√Ê≈ Á∂ »Í «Úæ⁄ ¡«Ë¡ÀÈ, √ø«ÚË≈È, √’≈
¡Â∂ √’≈ Á∂ Úæ÷-Úæ÷ √Ú»Í ¡Â∂ ’øÓ, ÒØ’, ÍÃÙ≈√È, ≈‹È∆«Â’ Íë’«¡≈, ≈‹È∆«Â’ ÁÒ «ÚÚ√Ê≈ ¡Â∂
≈‹È∆«Â’ «ÚÚ‘≈, ‹È √ªfi∂Á≈∆, ¡øÂ≈Ù‡∆ ≈‹È∆Â∆ Ú◊∂ «ÚÙ∂ ≈‹È∆«Â’ «√˪ª Á≈ «ÚÙ∂ ÷∂Â ÓøÈ∂
◊¬∂Õ
Á»√∂ Ó‘ª ÔπæË ÂØ∫ Ï≈¡Á «Ú¡’Â∆ Á∂ ≈‹È∆«Â’ «ÚÚ‘≈ ”Â∂ ¡Ë≈« ¡ÈπÌÚ∆ «Ú«◊¡≈«È’ (Empirical-
Scientific) «√˪ ’≈¯∆ ÒØ’«ÍÃÔ ‘Ø«¬¡≈Õ «¬√ «√˪ È∂ ‘Ø √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈Ȫ ÂØ∫ ÍÃ∂‰≈ ÒÀ ’∂ ’¬∆-’¬∆
≈‹È∆«Â’ «Ú⁄≈Ë≈≈ Á∆ ⁄È≈ ’∆Â∆, «‹Ú∂∫ Ù’Â∆, √æÂ≈, Ú«ÙÙ‡ Ú◊ √Ó»‘, ≈‹È∆«Â’ «ÚÚ√Ê≈, ≈‹È∆«Â’
√Ó≈‹ Ù≈√Â, ≈‹È∆«Â’ √ø√«¥Â∆ ¡≈«ÁÕ «¬È∑ª «Ú⁄≈Ë≈≈Úª ˘ ≈‹È∆«Â’ «√˪ª Á≈ ¡«Èæ÷ÛÚª ¡ø◊
Óø«È¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ
«Í¤Ò∂ ’πfi √≈Òª «Úæ⁄ ≈‹È∆«Â’ «√˪ª Á∂ √ÏøË «Úæ⁄ ’πfi ‘Ø ÈÚ∂∫ «ÚÙ∂ ¿πµÌ ’∂ ¡≈¬∂ ‘ÈÕ ÓπÒ≈ÂÓ’ ≈‹È∆Â∆
Á∆ ÁπÏ≈≈ √Ê≈ÍÈ≈ ÂØ∫ Ï≈¡Á «√˪ª Á∂ ÍæË ”Â∂ √πÂøÂÂ≈, Ï≈ÏÂ≈ ¡Â∂ «È¡≈ Ú◊∆ «Ú⁄≈Ë≈≈ ˘ ÁπÏ≈≈
√Ê≈«Í ’∆Â≈ «◊¡≈ ˛Õ «¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ’πfi ‘Ø ÈÚ∂∫ «ÚÙ∂ ≈‹È∆«Â’ «√˪ª Á≈ Ì≈◊ ω ‘∂ ‘È, «‹Ú∂∫
π
π
∂
∂
π
ø
π
ø
È≈∆Ú≈Á, Ú≈Â≈Ú‰, √ÓÁ≈¬Ú≈Á, Ï‘√√«¥Â∆Ú≈Á, ¿µÂ ¡≈Ë«È’Ú≈Á, «Ú’≈√ ¡Â √«Ò «Ú’≈√, ¡≈Ù«Â
π
Ú◊ √Ó»‘ ¡≈«ÁÕ ¡æ◊∂ ¡≈¿π‰ Ú≈Ò∂ ¡«Ë¡≈¬∂ «Úæ⁄ «¬È∑ª «Ú«Ù¡ª ”Â∂ ⁄≈ȉ≈ Í≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ
√Ó’≈Ò∆È «√˪ª «Úæ⁄ «Ë¡≈È Á∂‰ ÔØ◊ ◊æÒ «¬‘ ˛ «’ ‘π‰ «√˪ª Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ «Úæ⁄ «’√∂ «¬’ «¬’æÒ∆
«ÁzÙ‡∆’؉ (¿πÁ≈Ú≈Á∆ ¡Â∂ Ó≈’√Ú≈Á∆) Á∂ «¬√Â∂Ó≈Ò ˘ Ó‘æÂÚ È‘ƒ «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈Õ «¬√ ÍæÁÂ∆ ˘ ◊Ò ª È‘ƒ
ÍÃø» ¡Ë»≈ ˜» Óø«È¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ¿πÁ≈‘‰ Á∂ ÂΩ ”Â∂ ¿πÁ≈Ú≈Á ¡Â∂ Ó≈’√Ú≈Á ÁØÚ∂∫ √πÂøÂÂ≈ Á∆ √Óæ«√¡≈
˘ ÍπÙ ÍÃË≈È √Ó≈‹ Á∂ √øÁÌ «Úæ⁄ ‘∆ ÍÃÌ≈«Ù ’Á∂ ‘∂ ‘È ¡Â∂ È≈∆ ¡Â∂ Í«Ú≈ Á∂ √øÁÌ «Úæ⁄ √πÂøÂÂ≈
¡Â∂ «È¡≈ Á∆ √Óæ«√¡≈ Á∆ ¿πÒøÿ‰≈ ’Á∂ ‘∂Õ «¬√∂ Â∑ª √ÓπÁ≈¬∂Ú≈Á∆ Ò∂÷’ Ú∆ «¬√ «¬’æÒ∂ «ÁzÙ‡∆’؉ ˘ ¿πÓ∆Á
Á∂ ÂΩ ”Â∂ ’Ó˜Ø ÓøÈÁ∂ ‘ÈÕ √Ó’≈Ò∆È «√˪ √πÂøÂÂ≈, Ï≈ÏÂ≈ ¡Â∂ «È¡≈ Á∂ «√˪ª ˘ √Ú‹È’ ÌÒ≈¬∆
Á∂ √øÁÌ «Úæ⁄ Í»È ÂΩ ”Â∂ ÍÃÌ≈«Ù ’È Á≈ ÔÂÈ ’ ‘∂ ‘ÈÕ
≈‹ÈΔ«Â’ «√˪ Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ Á∂ ¿πÍ≈◊Ó-¡≈ÁÙΔ ¡Â∂ ¡ÈπÌÚΔ
(Approaches to the Study of Political Theory: Normative and Empirical)
«‹Ú∂∫ «’ ¿πµÍ √ÍÙ‡ ’∆Â≈ «◊¡≈ ˛, ≈‹È∆«Â’ «√˪ª «Úæ⁄ ’≈¯∆ «Ú«ÌøÈÂ≈ ˛Õ Íæ¤Ó∆ ≈‹È∆«Â’ ÍÃøÍ≈
«Úæ⁄ ≈‹È∆«Â’ «√˪ «¬’ «ÈøÂ √ÓÚ≈Á Á∆ Â∑ª ˛ ‹Ø √Á∆¡ª ÂØ∫ ⁄æ«Ò¡≈ «‘≈ ˛Õ ‘≈Òª«’ ≈‹È∆«Â’
«√˪ª Á∆ «ÚÙ∂-Ú√» «Úæ⁄ Òæ◊Ì◊ «ÈøÂÂ≈ ω∆ ‘ج∆ ˛, ÍÃø» «¬√ Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ Á∂ ¿πÍ≈◊Óª «Úæ⁄ «Í¤Ò∂ ’πfi
Á‘≈«’¡ª ”⁄ ’≈¯∆ ¡øÂ ¡≈«¬¡≈ ˛Õ «Ú¡≈Í’ ÍæË ”Â∂ ¡√ƒ «¬È∑ª ˘ ÁØ ÍÃÓπæ÷ ¿πÍ≈◊Óª «Úæ⁄ Úø‚ √’Á∂ ‘ªÕ
«¬‘ ‘È «Ú«Á¡≈Ê∆ ¡Â∂ ¡ÈπÌÚ∆Õ ¡≈˙ «¬È∑ª Á≈ «Ú√Ê≈ È≈Ò ¡«Ë¡ÀÈ ’∆¬∂Õ

¡≈ÁÙ ≈‹ÈΔ«Â’ «√˪ (Normative Political Theory)
≈‹È∆«Â’ «√˪ª «Úæ⁄ ¡≈ÁÙ ¡Â∂ Ú≈√«ڒ (Ideals and Reality), ÓπæÒ ¡Â∂ ÂæÊ (Value and Fact) ÁØÚª
Á≈ √ÓªÚ∂Ù ˛Õ ≈‹È∆Â∆ «√˪ Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ Ò¬∆ ¡√ƒ «‹È∑ª ÁØ ¿πÍ≈◊Óª «Úæ⁄ ¡øÂ ’Á∂ ‘ª, ¿π‘ ˛ ¡≈ÁÙ
¡Â∂ ¡ÈπÌÚ∆Õ ¡≈ÁÙ «√˪ Á≈ √ÏøË ≈‹È∆Â∆, ≈‹, «È¡≈, √πÂøÂÂ≈ ¡≈«Á √ÏøË∆ Úæ÷-Úæ÷ ≈‹È∆«Â’
«Ú⁄≈’ª Á∂ ÚÍ≈’ «⁄øÂÈ ÂØ∫ ˛Õ «¬‘ «⁄øÂÈ ‹Ø «˜¡≈Á≈Â Á≈Ù«È’ Íë’Â∆ Á≈ ‘πøÁ≈ ˛, ◊Ã∆’ ≈‹ª ÂØ∫ ÒÀ ’∂
ÚÂÓ≈È √Ó∂∫ Âæ’ √Ú‹È’ ≈‹È∆«Â’ «⁄øÂÈ Á∆ «¬’ √ÍÙ‡ ÍÃøÍ≈ ‘∆ ˛Õ ≈‹È∆Â∆ «√˪ Á∆ «¬√ Ë≈È≈
˘ ≈‹È∆«Â’ ÁÙÈ ‹ª ¡≈ÁÙ∆ ≈‹È∆«Â’ «√˪ Ú∆ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 7