Page 17 - DPOL101_POLITICAL_THEORY_PUNJABI

≈‹È∆«Â’ «√˪Â

È؇ ‘πßÁ≈ ˛ ¡Â∂ ‹ÁØ∫ ¡√∆∫ Í«ÚÂÈ ’ ‘∂ ‘πßÁ∂ ‘ª, ¡√∆∫ ÚÂÓ≈È ÂØ∫ «Ï‘Â Íz≈Í ’È≈ ⁄≈‘πßÁ∂ ‘ª ¡Ê≈Â
√≈∂ Íz’≈ Á∆¡ª ≈‹È∆«Â’ «’«¡≈Úª “«Ï‘Â” ‹ª “Ïπ∂” Á∂ «Ú⁄≈ª ÂØ∫ ÍzÌ≈«Ú ‘πßÁ∆ ˛ Ízß± «¬È∑ª ÁØÚª Á∂
«Íæ¤∂ ⁄ß◊∂ Á≈ «Ú⁄≈ ‘∆ ’≈Ô ‘πßÁ≈ ˛Õ

¡ÈπÌ«Ú’-«Ú«◊¡≈«È’ «√˪ (Empirical-Scientific Political Theory)
B@Ú∆∫ √Á∆ «Úæ⁄ ¡Ó∆’≈ ”⁄ ≈‹È∆«Â’ «√˪ª Á∆ «¬’ ÈÚ∆∫ Ù≈÷≈ Á≈ «Ú’≈√ ‘Ø«¬¡≈ ‹Ø Ï≈¡Á «Úæ⁄ ¡ÈπÌ«Ú’-
«Ú«◊¡≈«È’ «√˪ Á∂ È≈Ó È≈Ò Íz⁄æ«Ò ‘ج∆Õ ‘≈Òª«’ «Ú«◊¡≈«È’ Â∆’∂ È≈Ò (Ï‹≈¬∂ Á≈Ù«È’ Á∂) ¡Â∂
ÂæÊ≈ ”Â∂ ¡Ë≈« (Ï‹≈¬∂ √Ó≈«‹’ ¡Â∂ ÈÀ«Â’ ÓπæÒª Á∂) ≈‹È∆«Â’ «√˪ª Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’≈Î∆ Íπ≈‰≈ ˛ Ízß± «¬√
¡«Ë¡ÀÈ Á∆ «¬’ Ó‘æÂÚͱÈ ÍæÁÂ∆ ω≈¿π‰ Á≈ «√‘≈ ¡Ó∆’≈ Á∂ √Ó≈‹ Ù≈√Â∆¡ª ˘ ‹ªÁ≈ ˛Õ B@Ú∆∫ √Á∆
Á∂ Ùπ± «Úæ⁄ ÓÀ’√ Ú∂Ï, ◊z≈‘√ Ú≈Ò≈√ ¡Â∂ ÏÀȇÒ∂ ¡≈«Á È∂ ≈‹È∆«Â’ «√˪ª Á∂ ¡ÈπÌ«Ú’ «ÁzÙ‡∆’؉ Á≈
«Ú’≈√ ’∆Â≈ ¡Â∂ «¬√ ◊æÒ ”Â∂ ˜Ø «ÁæÂ≈ «’ ≈‹È∆«Â’ Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ Âæʪ (Facts) ”Â∂ ¡Ë≈« ‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈
˛Õ «¬√ Â∑ª «¬’ ‘Ø Ò∂÷’ ‹≈‹ ’À‡«ÒÈ Á≈ «Ú⁄≈ √∆ «’ ≈‹È∆«Â’ «√˪ª Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ‘Ø √Ó≈«‹’
«Ú«◊¡≈È∆¡ª -Ú◊∂ √Ó≈‹ Ù≈√Â ÓÈØ«Ú«◊¡≈È, Ó≈ÈÚ «◊¡≈È Á∂ È≈Ò ¡ßÂ-√Ú √ÏßË∆ ‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ
Ízß± Â∆√∂ Ó‘ª ÔπæË Á∂ Ï≈¡Á ¡Ó∆’≈ Á∂ «Ù’≈◊Ø «ÚÙÚ «Ú«Á¡≈Ò≈ Á∂ ’πfi ≈‹È∆Â∆ «Ú«◊¡≈Ȫ È∂ «¬’ ÈÚ∂∫
≈‹È∆«Â’ «√˪ Á≈ ‘∆ «Ú’≈√ ’ «ÁæÂ≈Õ «¬È∑ª ≈‹È∆Â∆ «Ú«◊¡≈È’ª «Úæ⁄, “«Ù’≈◊Ø √’±Ò” Á≈ È≈Ó Ú∆
«ÁæÂ≈ «◊¡≈, ⁄≈Ò√ Ó«ÔÓ, ˛ØÒ‚ Ò≈√ÚÀÒ, ◊Ø√ÈÀÒ, √‡»¡‡ ≈¬∆√, Ú∆. ˙. Á∆, ‚∂«Ú‚ ¡À͇, ‚∂«Ú‚
¬∆√‡È ¡≈«Á Á∂ È≈Ó ÚȉÔØ◊ ‘ÈÕ «¬È∑ª ÈÚ∂∫ ≈‹È∆«Â’ «√˪ª È∂ ≈‹È∆Â∆ Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ ˘ ≈‹È∆«Â’
¡≈ÁÙª, ÓπæÒª ¡Â∂ √ß√Ê≈Úª ÂØ∫ ‘‡≈ ’∂ «¬√ ˘ “«Ú¡’Â∆ ¡Â∂ √Ó±‘ª Á∂ «ÚÚ‘≈ Á∂ √ßÁÌ «Úæ⁄ ≈‹È∆«Â’ Á≈
¡«Ë¡ÀÈ” Á∂ È≈Ò ‹ØÛ «ÁæÂ≈Õ «¬√ ÈÚ∂∫ «ÁzÙ‡∆’؉ Á≈ «¬‘ «Ú⁄≈ √∆ «’ ≈‹È∆Â∆ Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ≈‹È∆«Â’ √ÓπÁ≈¬∂
«Úæ⁄ «‘ßÁ∂ ‘ج∂ «Ú¡’Â∆ Á∂ «ÚÚ‘≈ ”Â∂ ¡Ë≈« ‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ ≈‹È∆«Â’ «√˪ª Á≈ ¿πÁ∂Ù “≈‹È∆«Â’
«ÚÚ‘≈ Á∂ «Ú«◊¡≈È” Á∆ Ë≈È≈ ˘ ÒÛ∆Ú≈ ’È≈ ˛ ‹Ø ¡ÈπÌ«Ú’ √ØË ”Â∂ ¡Ë≈« ‘ØÚ∂◊∆ È≈ «’ ≈‹È∆«Â’
ÁÙÈ Ù≈√Â ”Â∂Õ «‹Ú∂∫ «’ ‚∂«Ú‚ «¬√‡È È∂ «Ò«÷¡≈ ˛, «⁄ßÂÈ Á∂ ÍæË ”Â∂ ÒÛ∆Ú≈ «√˪ ÁÀ«È’ ‹∆ÚÈ Á∆
Ú≈√«ڒ ¡ÈπÌÚ‹È’ ≈‹È∆«Â’ «ÚÚ√Ê≈Úª Á∂ ¡Èπ’»Ò ‘ÈÕ
¡ÈπÌ«Ú’ «Ú«◊¡≈È’ª Á∂ «√˪ Á∆¡ª ’πfi ÷≈√ «ÚÙ∂ÙÂ≈Úª ‘È ‹Ø «¬√ ˘ ‘Ø Ë≈≈Úª ÂØ∫ ¡Òæ◊ ’Á∆¡ª
‘ÈÕ Í«‘Ò≈, «¬√ «√˪ Á≈ «ÚÙÚ≈√ ˛ «’ ≈‹È∆«Â’ «√˪ª Á≈ ¿πÁ∂Ù ≈‹È∆«Â’ ÿ‡È≈Úª Á∆ «Ú¡≈«÷¡≈
’È≈, ¿πÈ∑ª È∂ ÒÛ∆Ú≈ Â∆’∂ È≈Ò «ÚÚ√Ê≈ ’È≈ ¡Â∂ «¬√ ¡≈Ë≈ ”Â∂ ’πfi Ì«Úæ÷Ú≈‰∆ ’È≈ ˛, «¬È∑ª Á≈
ÓπÒª’‰ ’È≈ È‘∆∫ ‘πßÁ≈ ¡Â∂ È≈ ‘∆ «’√∂ ¡≈ÁÙ ≈‹ Á∆ √Ê≈ÍÈ≈Õ «Ë¡≈È Á∂‰ ÔØ◊ ◊æÒ «¬‘ ˛ «’ ¡ÈπÌ«Ú’
«Ú«◊¡≈«È’ «√˪ È∂ ÁÙÈ Ù≈√Â ÂØ∫ È≈Â≈ ÂØÛ «Ò¡≈Õ «¬È∑ª Á∂ ¡Èπ√≈ ≈‹È∆«Â’ «√˪ ¿πµÊ∂ Âæ’ ‘∆
¡Êͱ‰ ‘πßÁ≈ ˛ «‹æÊ∂ Âæ’ ¿πÈ∑≈ Á∆ ‹ª⁄ ’∆Â∆ ‹≈ √’Á∆ ˛Õ Á±√≈, ≈‹È∆«Â’ «√˪ª Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ Ó±Ò«Ú‘∆È
(Value-free) ‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛, «¬È∑ª Á≈ √ÏßË ’∂ÚÒ ÂæÊ≈ È≈Ò ˛Õ «√˪ª Á≈ ’ßÓ ÚÂÓ≈È ≈‹È∆«Â’
ÿ‡È≈Úª Á≈ «ÚÙÒ∂Ù‰ ’È≈ ˛, «¬√ ◊æÒ Á≈ ÓπÒª’‰ ’È≈ È‘∆∫ «’ ’∆ ‘Ø «‘≈ ˛ ¡Â∂ ’∆ ‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ
«¬È∑ª Á≈ √ÏßË «¬√ ÂØ∫ È‘∆∫ ‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈ «’ “’Ω‰ Ù≈√È ’Á≈ ˛,” «’√ ˘ Ù≈√È ’È≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛ ¡Â∂ «’™”
≈‹È∆«Â’ «√˪ª Á≈ √ÏßË √Ó≈‹ «Úæ⁄ «Ú¡’Â∆¡ª, √Ó±‘ª ¡Â∂ √ß√Ê≈Úª Á∂ ≈‹È∆«Â’ «ÚÚ‘≈ Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ
‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛, «¬√ ◊æÒ Á∆ ÍÃÚ≈‘ ’∆Â∂ «ÏȪ «’ «¬‘ «ÚÚ‘≈ ⁄ß◊≈ ˛ ‹ª Ïπ≈Õ ÂΔ√≈, «ÚÚ‘≈Ú≈Á∆ «√˪ª
Á≈ √ÏßË ’∂ÚÒ ≈‹ Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ ÂØ∫ È≈ ‘Ø ’∂ ≈‹È∆«Â’ Íë’«¡≈ Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ ÂØ∫ Ú∆ ‘ÀÕ ⁄ΩÊ≈, ¡ÈπÌ«Ú’ «√˪ª
Á≈ ¡≈ÒØ⁄È≈ÂÓ’ ’ßÓª «Úæ⁄ «ÚÙÚ≈√ È‘∆∫ ˛Õ «√˪ª Á≈ ’ßÓ ≈‹ Á∂ ¡Ë≈ª ”Â∂ ÍzÙÈ «⁄ßÈ Ò◊≈¿π‰≈ È‘∆∫ ˛
ÏÒ«’ «¬È∑ª Á≈ √ÏßË √«ÊÂ∆ ˘ ω≈¬∂ æ÷‰≈, √«ÊÂ∆, √øÂπÒÈ ¡Â∂ √Ë≈ÈÂ≈ È≈Ò ˛Õ Íß‹Úª, «¬√ «√˪ È∂ ‘Ø
√Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈Ȫ Áπ¡≈≈ «Ú’«√ ’¬∆ Ë≈È≈Úª È»ß ≈‹È∆«Â’ «Ú«◊¡≈È Á∂ ¡«Ë¡∂∂ÀÈ Á∂ Ò¬∆ ¡Í‰≈«¬¡≈
«‹Ú∂∫ Ù’Â∆, Ú«ÙÙ‡ Ú◊, È∆Â∆ «ÈÓ≈‰, ≈‹È∆«Â’ «ÚÚ√Ê≈, √ß√«¥Â ¡≈«ÁÕ
«Ú«◊¡≈«È’ ÍæÁÂ∆ ¡Â∂ Ó±Ò«Ú‘∆È ≈‹È∆«Â’ ”Â∂ Ï‘π «˜¡≈Á≈ ˜Ø ¡Â∂ Ó‘æÂÚͱÈ ¡Â∂ ≈‹È∆«Â’ Óπæ«Á¡ª
Á∆ ¿π¶ÿ‰≈ Á∂ ’≈È, ¡ÈπÌ«Ú’ «Ú«◊¡≈«È’ «√˪ AIF@ Á∂ Á‘≈’∂ Á∂ Ï≈¡Á ¡Ë±≈ ÍzÂ∆ ‘؉ Òæ◊≈Õ ¡«‹‘≈
Ó«‘√±√ ’∆Â≈ ‹≈‰ Òæ◊≈ «’ «’√∂ Ú∆ ≈‹È∆«Â’ „ª⁄∂ «Úæ⁄ ÓÈπæ÷∆ ‹∆ÚÈ È≈Ò √Ïß«Ë ’πfi ÓπæÒ ¡Â∂ ¿πÁ∂Ù ‘πßÁ∂
‘È, «‹√ ˘ ¡ÈπÌ«Ú’ «√˪ È∂ ¡‰Á∂«÷¡≈ ’∆Â≈ ˛Õ ≈Ò√, ÈØ«‹’, ˛ÏÓ≈√ Ú◊∂ Ò∂÷’ª È∂ ≈‹È∆«Â’
«√˪ Á∂ ’∂∫Á∆̱ ÓπæÁ∂ Ú◊∂ √πÂßÂ, Ï≈ÏÂ≈, «È¡≈ ¡≈«Á ˘ ÁπÏ≈≈ ÂØ∫ ¿π·≈¿π‰≈ Ùπ± ’∆Â≈, «‹√ Á∂ ÈÂ∆‹∂

10 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY