Page 281 - DPOL101_POLITICAL_THEORY_PUNJABI

≈‹È∆«Â’ «√˪Â

È؇ ◊Ò ˛ «’ «‘ª «Úæ⁄ ‡’≈¡ Á≈ ÈÂ∆‹≈ «ÈÙ«⁄ »Í «Úæ⁄ «Ú¡’Â∆◊ «‘ª √Ó≈ÈÂ≈ √Ê≈«Í ’Á Á∂Ú∂◊≈Õ
¿πÁ≈‘‰ Á∂ ÂΩ ”Â∂ «¬’ ¡«Ë«¥Â fiπæ◊∆-fiΩ∫ÍÛ∆ √Ó»‘ ˘ ‘‡≈¿π‰ Ò¬∆ «ÈÚ≈√∆¡ª, √Ê≈È’ ÍÃÙ≈√È, Ú≈Â≈Ú‰
¡«Ë’≈∆¡ª «¬ø‹∆È∆¡ª ¡Â∂ Ì» √øÍÂ∆ Á∂ Ó≈Ò’ª Á∂ Úæ÷-Úæ÷ «‘ª «Ú⁄’≈ √øÿÙ Á≈ ÈÂ∆‹≈ «¬‘ ‘Ø √’Á≈
˛ «’ ‘æÒ ’πfi Ú∆ È≈ «È’Ò∂ ¡Â∂ ¿π‘ fiπæ◊∆-fiΩ∫ÍÛ∆ ¿πµÊ∂ Á∆ ¿πµÊ∂ ÷Û∑∆ ‘∂ ‹Ø «’ «’√∂ Ú∆ √Ó»‘ Á∂ «‘æ «Úæ⁄ È‘ƒ
˛Õ Á»√≈, «¬‘ Ú∆ √Ø⁄‰≈ ◊Ò ˛ «’ «¬’ «Ú¡’Â∆ «ÚÙ∂Ù ¿π‘∆ ⁄≈‘πøÁ≈ ˛ ‹Ø «¬’ √Ó»‘ Á∂ «‘æ «Úæ⁄ ˛Õ ¡«‹‘≈
Ú∆ ‘Ø √’Á≈ ˛ «’ «Ú¡’Â∆◊ «‘æ ¡Â∂ √Ó»‘ «‘æ «Úæ⁄ ÍÃ√Í «ÚØË ‘ØÚ∂Õ ¿πÁ≈‘‰ Á∂ ÂΩ ”Â∂ ¿πÁÔØ«◊’
Ó˜Á» ‘؉ Á∂ È≈Â∂ Ó˜Á»ª Á≈ √Ó»«‘’ «‘æ ¡≈͉∆ Ó˜Á»∆ ÚË≈¿π‰ «Úæ⁄ ‘πøÁ≈ ˛, ÍÃø» ⁄؉ª √Ó∂∫ ¡◊ ¿πÈ∑ª
’ØÒØ∫ Íπ櫤¡≈ ‹≈Ú∂ ª ‘Ø √’Á≈ ˛ «’ «Ú¡’Â∆◊ ÍæË ”Â∂ ¿π‘ «¬’ «√‘ÂÓøÁ ¡Ê «ÚÚ√Ê≈ ÓπÁ≈-√Î∆Â∆ ˘
√Ó≈Í ’È Á∂ Íæ÷ «Úæ⁄ ‘ØÚ∂Õ ⁄≈‘∂ «¬√ ’≈‰ ¿πÈ∑ª Á∆ ¡≈ÓÁÈ ”Â∂ ÍÃÂ∆’»Ò ÍÃÌ≈Ú «’™ È≈ ÍÚ∂Õ
¡ÒØ⁄’ «¬√ «Ú⁄≈ ÂØ∫ Ú∆ ÍÃÌ≈«Ú ȑƒ ˛ «’ ⁄؉ ÍÉ≈Ò∆ ¡Â∂ ÍÃÂ∆√ÍÁ≈ ÒØ’ÂøÂ Á∆ √øÂØÙ‹È’ √πæ«÷¡≈
˛Õ ¿πÁ≈‘‰ Á∂ ÂΩ ”Â∂ Ó≈¬∆’Ò ÓÀÚ◊Ø«Ò√ Á≈ ’«‘‰≈ ˛ «’ Ï‘πÒÚ≈Á∆ «√˪ ‘∂· «Ò÷∂ ÍÃÙȪ Á≈ ¿πµÂ È‘ƒ
«ÁøÁ≈ :
A. «¬‘ «ÈÚ≈«⁄ «ÚË≈È Óø‚Ò Áπ¡≈≈ «ÚÙ≈Ò ÈΩ’Ù≈‘∆ ˘ «ÈÔø«Âz ’È Á≈ ’ج∆ Â∆’≈ È‘ƒ
Áæ√Á≈Õ
B. «¬‘ Ï‹‡ √ت ¡Â∂ ’¬∆ Â∑ª Á∆¡ª Â’È∆’∆ ‹≈‰’≈∆¡ª ”Â∂ √ÀÈ≈ Á∂ «ÈÔøÂ‰ ”Â∂ ’ج∆ Ø’ È‘ƒ
Ò◊≈™Á≈, ÈÂ∆‹∂ Ú‹Ø∫ √ÀÈ≈ ˘ √Ú‹È’ È∆Â∆¡ª ¡≈͉∂ «‘æ «Úæ⁄ ÓØÛÈ Á≈ ÓΩ’≈ «ÓÒ ‹ªÁ≈ ˛Õ
C. «¬‘ ËÈ, ¡≈ÓÁÈ ¡Â∂ ؘ◊≈ Á∂ ÓΩ«’¡ª ˘ ’ج∆ «Èæ‹∆ «È◊Óª ¡Â∂ ¡øÂ≈Ù‡∆ ’øÍÈ∆¡ª «Úæ⁄
’∂∫Á« ‘؉ ÂØ∫ Ø’‰ Á∆ ÔØ◊Â≈ È‘ƒ æ÷Á≈Õ
D. «¬‘ √Ó≈«‹’ √ت Á∆ ÍπÈ Úø‚ Ò¬∆ ’ج∆ ¡«‹‘∂ Â∆’∂ È‘ƒ Áæ√Á≈, «‹√ È≈Ò ÍÃøÍ≈◊ «ÁzÙ‡∆’؉
ÂØ∫ Íæ¤Û∂ ÒØ’ «‹Ú∂∫ ÿæ‡ «◊‰Â∆, È≈∆ ‹≈Â∆ ¡Â∂ √Ó≈«‹’-¡≈«Ê’ «ÁzÙ‡∆’؉ ÂØ∫ «ÈÓÈ Ú◊-Ú∆
≈‹È∆Â∆ «Úæ⁄ «‘æ√∂Á≈∆ Á∂ ¡Ú√ ÍÃ≈Í ’ √’‰ ¡Â∂ ¿π‘ ‘Ø ÒØ’ª Á∂ Ï≈Ï ¡≈ √’‰Õ

Ï‘πÒÚ≈Á Á∆ «Áæ÷ «Úæ⁄ √πË≈ «Ò¡≈¿π‰ Ò¬∆ ¡Â∂ ¿πÍØ’Â ¡ÒØ⁄È≈Úª Á≈ ¿πµÂ Á∂‰ ÂØ∫ ’¬∆ Ò∂÷’ª È∂ Ï‘πÒÚ≈Á∆
«√˪ ˘ ÍÃÌ≈«Ù ’È Á∆ ’Ø«ÙÙ ’∆Â∆ ˛ ª «’ ¿πÍØ’Â ÓπÙ«’Òª ˘ Á» ’∆Â≈ ‹≈ √’∂Õ ¿πÁ≈‘‰ Á∂ ÂΩ
”Â∂ ≈Ï‡ ‚≈‘Ò Á≈ «Ú⁄≈ ˛ «’ «Èæ‹∆ «È◊Óª Á≈ √Ú‹È’ √Ú≈«ÓÂÚ ¡Â∂ «ÈÔøÂ‰ Áπ¡≈≈ √Ó≈‹∆’‰
’ «ÁæÂ≈ ‹≈‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ ‚≈‘Ò Á∂ ¡Èπ√≈ «¬È∑ª «È◊Óª Á∂ «ÈÚ∂Ù ¡Â∂ ÔØ‹È≈Úª √ÏøË∆ «Èæ‹∆ «È‰≈ Á≈
√Ú‹È’ ÷∂Â ”Â∂ ◊«‘≈ ÍÃÌ≈Ú ÍÀ∫Á≈ ˛ ¡Â∂ ¡◊ «’√∂ ≈‹È∆«Â’ «ÚÚ√Ê≈ ˘ ÍË≈ª«Âz’ ’«‘‰≈ ˛ ª
¡≈Ó ‹ÈÂ≈ ˘ «¬√ Á∂ «È‰≈ «Úæ⁄ Á÷Ò Á∂‰ Á≈ ÓΩ’≈ «ÁæÂ≈ ‹≈‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ
«¬√∂ Â∑ª ‘Ø Ò∂÷’ª Á≈ «Ú⁄≈ ˛ «’ ¡≈Ó ‹ÈÂ≈ ˘ √’≈ ÂØ∫ √»⁄È≈Úª ÍÃ≈Í ’È ¡Â∂ ÍÃÙ≈√È Á∆ Úæ÷-
Úæ÷ Î≈¬∆Òª Á∆ ‹ª⁄ ’È Á≈ ¡«Ë’≈ ‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ ’ø«Í¿»‡∆’È ÂØ∫ Ï≈¡Á «¬‘ √»⁄È≈Úª ‹ÈÂ≈ Âæ’
Í‘πø⁄≈¿π‰≈ ¡≈√≈È ‘Ø «◊¡≈ ˛Õ ¡≈Ó ‹ÈÂ≈ Á≈ √’≈ Á∂ ’øÓª «Úæ⁄ «‘æ√≈ ÒÀ‰ Á≈ «¬‘ ’≈◊ «√æË ‘Ø √’Á≈ ˛Õ
«¬’ ‘Ø Ò∂÷’ Á≈ «Ú⁄≈ ˛ «’ «È‰≈ ÒÀ‰ Á≈ ¡«Ë’≈ ’πfi ¿πµ⁄ ¡«Ë’≈∆¡ª Âæ’ È≈ ¤æ‚ ’∂ «¬√ ˘ ¤Ø‡∂-¤Ø‡∂
«Ú¡’Â∆◊ √Ó»‘ª Á∂ √ø◊·Èª ˘ Á∂ Á∂‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ
ÍË≈ª«Âz’ «√˪ ¡Â∂ ÍË≈ª«Âz’ ÍÃÙ≈√È Á∂ «ÚÚ‘≈ «Úæ⁄ Â≈ÒÓ∂Ò ‘Ó∂Ùª ’≈¯∆ ÓπÙ«’Ò «‘≈ ˛Õ √Ó’≈Ò∆È
’«Ò¡≈‰’≈∆ ≈‹ Á∂ ÚËÁ∂ ‘ج∂ ’≈‹ ÷∂Â È∂ «¬√ ˘ ‘Ø ÓπÙ«’Ò Ï‰≈ «ÁæÂ≈ ˛Õ Ú«ÙÙ‡-Ú◊∆ ¡Â∂ Ï‘πÒÚ≈Á∆
«√˪ «¬È∑ª ’Ó∆¡ª Á∂ ‘∆ ÈÂ∆‹∂ ‘ÈÕ «¬‘ ⁄؉ Íë’«¡≈, ≈‹È∆«Â’ ÁÒª, Ú«ÙÙ‡-Ú◊∆ ¡Â∂ «‘æ √Ó»‘ª Á∂
Ó≈«Ë¡Ó ÂØ∫ ‹È √Ë≈‰ ¡Â∂ ÍÃÂ∆«ÈË∆¡ª È∂ √ÏøË √Ê≈«Í ’’∂ ÒØ’ÂøÂ ˘ √πæ«÷¡Â æ÷‰ Á≈ ÔÂÈ ’Á∂
‘È, ÂÁ «¬È∑ª Á∂ ¡ÒØ⁄’ª Á≈ ’«‘‰≈ ˛ «’ «¬È∑ª ◊Â∆«ÚË∆¡ª ”Â∂ ¡Ë≈« √’≈ ÒØ’ÂøÂ Á∆¡ª Ùª ˘
Í»≈ È‘ƒ ’Á≈Õ

D. «‘æ√∂Á≈ ÒØ’ÂøÂ Á≈ «√˪ (Theory of Participatory Democracy)
«Í¤Ò∂ B@@ √≈Òª «Úæ⁄ ÒØ’ÂøÂ Á∂ Úæ÷-Úæ÷ «√˪ª Á∆ «¬‘ Óπæ÷ Ë≈È≈ ‘∆ ˛ «’ √’≈ Á∆ ¿πÍÔπ’Â
«ÚÚ√Ê≈ ¿π‘ ˛ ‹Ø ‹È √Ë≈‰ ˘ ≈‹ Á∂ ’≈‹ª «Úæ⁄ «‘æ√≈ ÒÀ‰ Á≈ ÓΩ’≈ ÍÃÁ≈È ’Á∆ ˛Õ «‹æÊ∂ «ÈÙ«⁄ √Ó∂∫

274 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY