Page 285 - DPOL101_POLITICAL_THEORY_PUNJABI

≈‹È∆«Â’ «√˪Â

È؇ ÁÒª ¡Â∂ ÁÏ≈¡ ◊π懪 Á∆ ÍzÂ∆√ÍÁ≈ «¬‘ ÁØÚª ˘ «ÓÒ≈ ’∂ «‘æ√∂Á≈ ÒØ’ÂßÂ ˘ ¡æ◊∂ ÚË≈«¬¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ
«¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ÚÍ≈’ ÍæË ”Â∂ «‘æ√∂Á≈∆ Á≈ ¡«Ë’≈ ≈Ù‡∆ ≈‹È∆Â∆ «Úæ⁄ Ó‘æÂÚͱÈ Í«ÚÂÈ «Ò¡≈
√’Á≈ ˛Õ ÒØ’ª ˘ ≈Ù‡∆ √ت Á∂ ¿πÂÍ≈ÁÈ, «ÈÓ≈‰ ¡Â∂ ¿πÍÌØ◊ √ÏøË∆ Ó‘æÂÚͱÈ ‹≈‰’≈∆ «ÓÒ √’Á∆
˛Õ «¬√ ÂØ∫ ¿π‘ ≈Ù‡∆ ÍzÙÈ≈ ”Â∂ ¡≈͉≈ «È‰≈ Á∂‰ Á∂ ÔØ◊ ‘∆ È‘∆∫ ‘Ø √’Á∂, ÏÒ«’ ¡≈͉∂ ÍzÂ∆«ÈË∆¡ª Á∆
«ÚÙ∂ÙÂ≈Úª ˘ Ú∆ Ó≈Í √’Á∂ ‘ÈÕ «¬√ Íz’≈ ÍzÂ∆«ÈË∆ ÒØ’ÂßÂ Á≈ «‘æ√∂Á≈ ÒØ’ÂßÂ «Úæ⁄ ±Íª«Âz ’∆Â≈ ‹≈
√’Á≈ ˛Õ

«‘æ√∂Á≈ ÒØ’ÂßÂ ÁΔ¡ª «ÚÙ∂ÙÂ≈Úª (Characteristics of Participatory Democracy)

¿πÍØ’Â ⁄⁄≈ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ «‘æ√∂Á≈ ÒØ’ÂßÂ Á∆¡ª Óπæ÷ «ÚÙ∂ÙÂ≈Úª ˘ ‘∂· «Ò÷∂ ¡Ë≈ ”Â∂ «Ò«÷¡≈ ‹≈ √’Á≈
˛:

A. ÒØ’ÂßÂ ’∂ÚÒ Ù≈√È Á≈ ±Í ‘∆ È‘∆∫ ÏÒ«’ «Ú¡’Â∆ Á∂ ¡≈ÂÓ-«Ú’≈√ Á≈ √≈ËÈ Ú∆ ˛Õ ¡≈ÂÓ-
«Ú’≈√ Á≈ «¬‘ ¡«Ë’≈ ’∂ÚÒ «‘æ√∂Á≈ √Ó≈‹ «Úæ⁄ ‘∆ Íz≈Í ‘À-«¬’ ¡«‹‘≈ √Ó≈‹ ‹Ø ≈‹È∆«Â’
’≈‹-’πÙÒÂ≈ ˘ ÏÛ∑≈Ú≈ Á∂Ú∂, √Ú‹È’ √Óæ«√¡≈Úª √ÏøË∆ «⁄ß ‘ØÚ∂ ¡Â∂ ¡«‹‘∂ È≈◊«’ª ˘
√π⁄∂ ’∂ ‹Ø Ù≈√È Íz«’«¡≈ «Úæ⁄ «ÈßÂ π⁄∆ æ÷Á∂ ‘ÈÕ

B. ÍzÂ∆«ÈË∆ √ß√Ê≈Úª Á∂ È≈Ò-È≈Ò «‘æ√∂Á≈ ÒØ’ÂßÂ ’ßÓ ’È Á∂ È≈Ò √Ê≈«È’ √ÓπÁ≈¬∂¡ª Á∆¡ª
Ó‘æÂÚͱÈ √ß√Ê≈Úª Á∂ «ÈÔÓ Ҭ∆ ÒØ’ª Á∆ ÍzÂæ÷ «‘æ√∂Á≈∆ √π«ÈÙ«⁄ ’È≈ ‘πßÁ≈ ˛Õ
C. ≈‹È∆«Â’ ÁÒ «ÚÚ√Ê≈ Á≈ «¬√ Â∑ª ÍπÈ √ß◊·È ’∆Â≈ ‹≈Ú∂ «’ ¿π‘ ‹ÈÂ≈ ÍzÂ∆ ÍzÂæ÷ ±Í È≈Ò
«˜ßÓ∂Ú≈ ‘Ø √’‰Õ
D. ’∂ÚÒ «¬√ Â∑ª Á∂ ÍπÈ-√ß◊«·Â “Ú≈√«ڒ ÁÒª ˘ ‘∆ √ß√Á∆ √’≈ ˘ ⁄Ò≈¿π‰ Á∆ ¡≈«◊¡≈ ‘؉∆
⁄≈‘∆Á∆ ˛Õ
E. ÍË≈ÂøÂ’ «ÈÔßÂ‰ Á∂ ÈÚ∂∫ ¡≈Ô≈Óª Á∆ √ßÌ≈ÚÈ≈ ˘ √πæ«÷¡Â ’È Ò¬∆ ≈‹ Á∆ √ß√Ê≈ÂÓ’ «ÚÚ√Ê≈
÷πæÒ∑∆ ‘؉∆ ⁄≈‘∆Á∆ ˛Õ
F. ¡≈«Ê’ ¡«Ë’≈ª ¡Â∂ ÌΩ«Â’ √≈ËȪ Á∆ ÍπÈ Úß‚ Áπ¡≈≈ «¬‘ ‹È√Ë≈‰ ¡Â∂ √Ó≈«‹’ √ÓπÁ≈¬∂ Á∂
¡ÒÍ √Ø √≈ËȪ «Úæ⁄ Ú≈Ë≈ ’È≈ ⁄≈‘πßÁ≈ ˛Õ
G. «¬‘ √Ú‹È’ ¡Â∂ «Èæ‹∆ ‹∆ÚÈ «Úæ⁄ È≈-‹Ú≈ÏÁ∂‘ ÈΩ’Ù≈‘∆ Á∆ Ù’Â∆ ˘ ÿæ‡ ÂØ∫ ÿæ‡ ’È≈ ⁄≈‘ßπÁ≈
˛Õ

«‘æ√∂Á≈ ÒØ’ÂßÂ ÁΔ¡ª √Óæ«√¡≈Úª (Problems of Participatory Democracy)
‚∂«Ú‚ Á∂ ¡Èπ√≈, «‘æ√∂Á≈ ÒØ’ÂßÂ «¬æÊ∂ ÒØ’ÂßÂ Á∂ Í«‘Ò∂ √Ú±Íª (ÍßÃÍ≈◊ ¿πÁ≈Ú≈Á∆, Ú«ÙÙ‡-Ú◊,
Ï‘πÒÚ≈Á∆) Á∆¡ª ’«·È≈¬∆¡ª ˘ «Ë¡≈È «Úæ⁄ æ÷Á∂ ‘È ¡Â∂ ¿πÈ∑≈ «Úæ⁄ √πË≈ «Ò¡≈¿π‰ Á≈ ÔÂÈ Ú∆ ’Á≈
˛, ¿πµÊ∂ ’πfi Ó‘æÂÚͱÈ √Ú≈Òª Á≈ ‹Ú≈Ï «¬‘ Ó≈‚Ò Ú∆ È‘∆∫ Á∂ Í≈™Á≈, «¬√ «Úæ⁄ ’ج∆ Ùæ’ È‘ƒ «’ ≈‹È∆Â∆
«Úæ⁄ √◊Ó «‘æ√≈ ÒÀ‰≈ ¡√∆∫ ’∂ÚÒ «‘æ√∂Á≈∆ Á∂ ÓΩ«’¡ª È≈Ò ‘∆ «√æ÷ √’Á∂ ‘È ¡Â∂ «¬‘ «¬’ √◊Ó ¡Â∂
√π«Úÿ È≈◊«’Â≈ Á∂ «Ú’≈√ «Úæ⁄ √‘≈«¬’ Ú∆ ‘πßÁ∆ ˛, Ízß± «¬√ Á≈ ¡Ê «¬‘ È‘∆∫ «¬‘ ˛ «’ √◊Ó «‘æ√∂Á≈∆
È≈Ò ÓÈπæ÷∆ «Ú’≈√ «Úæ⁄ ¡≈͉∂ ¡≈Í ’zªÂ∆’≈∆ Í«ÚÂÈ ¡≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ «¬‘ ’ج∆ ˜±∆ È‘∆∫ «’ «‘æ√∂Á≈∆ È≈Ò
ÒØ’ «˜¡≈Á≈ ÍË≈ÂøÂ’, «‘æ√∂Á≈ ¡Â∂ √Ë≈‰ «‘æ Á∂ ÍzÂ∆ √Ó«Í ‘Ø ‹≈Ú∂Õ ÏÒ«’ ¡«‹‘≈ √Ø⁄‰≈ «˜¡≈Á≈
«ÚÚ∂’ͱ‰ ‘ØÚ∂◊≈ «’ «‘æ√∂Á≈∆ Á≈ ÓΩ’≈ Á∂‰ ”Â∂ Ú∆ ÒØ’ª Á∂ ÈÀ«Â’ ¡Â∂ ÏΩ«Ë’ «ÚÚ‘≈ «Úæ⁄ ’ج∆ ÷≈√ ¡ßÂ
È‘∆∫ ¡≈Ú∂◊≈Õ ¡«‹‘≈ Ú∆ √ßÌÚ ˛ «’ «˜¡≈Á≈ «‘æ√∂Á≈∆ √Ó≈‹ «Úæ⁄ √ßÿÙ, ‡’≈Úª ¡Â∂ «‘ß√≈ ˘ ÚË≈ Á∂Ú∂
«‹√ È≈Ò «Ú¡’Â∆ √πÂøÂÂ≈, Úß‚ «È¡≈ ¡Â∂ ÍË≈ÂøÂ’ «È‰≈ «Úæ⁄ «ÚØËÂ≈ ÍÀÁ≈ ‘Ø ‹≈Ú∂Õ
Á±√∂, «‘æ√∂Á≈ ÒØ’ÂßÂ «¬√ ’ÒÍÈ≈ ”Â∂ ¡Ë≈« ˛ «’ ÒØ’ ≈‹ Á∂ ’ßÓª ”Â∂ ¡≈͉≈ «ÈÔøÂ‰ ÚË≈¿π‰≈ ⁄≈‘πßÁ∂
‘ÈÕ √Ú‹È’ ’ßÓª «Úæ⁄ «‘æ√≈ ÒÀ‰ Á≈ √ø«ÚË≈«È’ ¡«Ë’≈ ‘؉≈ ‘Ø ◊æÒ ˛, Ízß± ¡√∆∫ √Ú‹È’ ‹∆ÚÈ «Úæ⁄
«‘æ√≈ ˜± Ò¬∆¬∂, ⁄≈‘∂ √≈‚∆ «¬æ¤≈ ‘ØÚ∂ ‹ª È≈ ‘ØÚ∂, «¬‘ Á±√∆ ◊æÒ ˛Õ ‹∂’ ÒØ’ «‘æ√≈ È‘∆∫ ÒÀ‰≈ ⁄≈‘πßÁ∂ ª
«Î ’∆ ‘ØÚ∂◊≈?‹∂’ ¿π‘ ¡≈͉∂ √Ó≈«‹’ ¡Â∂ ¡≈«Ê’ Ó≈Ó«Ò¡ª Á∂ «ÈÔßÂ‰ «Úæ⁄ Ì≈◊ È‘∆∫ ÒÀ‰≈ ⁄≈‘πßÁ∂

278 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY