Page 57 - DPOL101_POLITICAL_THEORY_PUNJABI

≈‹È∆«Â’ «√˪Â

È؇ Í ≈‹È∆Â∆ Ù≈√Â «Úæ⁄ √≈˘ «‹√ ≈‹ ¡Â∂ √‡∂‡ Á≈ ÍÃÂ∆Í≈ÁÈ ’È≈ ˛, ¿π√ «Úæ⁄ ÍÃÌ»Â≈ ¡Â∂ √Í∆Â≈
(Sovereignty) Á≈ ‘؉≈ ˜»∆ ˛ ‹Ø ÍÃÁ∂Ù «’√∂ ‘Ø Á∂ ¡Ë∆È ‘ØÚ∂, ‹Ø √øÍ»È-ÍÃÌ»ÂÚ-√øÍÈ È≈ ‘ØÚ∂ ¡Â∂ «‹√
”Â∂ «’√∂ Ï≈‘Ò∆ √æÂ≈ Á≈ ’ø‡ØÒ ‘ØÚ∂, ¿π‘ ≈‹È∆Â∆ Ù≈√Â Á∆ «ÁzÙ‡∆ «Úæ⁄ ≈‹ È‘ƒ ‘πøÁ≈Õ «È¿»Ô≈’,
’ÙÓ∆, «Ï‘≈ ¡≈«Á ˘ ‹Á «’ Ï≈Ï “≈‹” «’‘≈ ‹ªÁ≈ ˛ Í ≈‹È∆Â∆ Ù≈√Â «‹√ “≈‹” «Úæ⁄ «Ú⁄≈
’Á≈ ˛, ¿π‘ «¬È∑ª ’ØÒØ∫ ¡Òæ◊ ˛Õ Îª√, ⁄∆È, Ì≈ ¡≈«Á ‹Ø ≈‹ √øÍ»È-ÍÃÌ»ÂÚ-√øÍÈ (√≈Ú∂È) ˛,
¿π‘ ‘∆ ≈‹È∆Â∆ Ù≈√Â Á∆ «ÁzÙ‡∆ «Úæ⁄ “≈‹” ˛ ¡Â∂ ¿πÈ∑ª ”Â∂ ‘∆ «¬‘ Ù≈√Â «Ú⁄≈ ’Á≈ ˛Õ

≈‹ ¡Â∂ √’≈- «¬√ √Ë≈‰ Ì≈Ù≈ «Úæ⁄ «¬‘ Ú∆ ’«‘øÁ∂ ‘È «’ ≈‹ ˘ ËÓ Á∂ Ó≈ÓÒ∂ «Úæ⁄ Á÷Ò-¡øÁ≈˜∆
È‘ƒ ’È∆ ⁄≈‘∆Á∆ ‹ª «Ú¡’Â∆¡ª ”Â∂ ≈‹ Á≈ ’ø‡ØÒ ¿πÍÔØ◊∆ ˛Õ «¬È∑ª ÙÏÁª «Úæ⁄ ≈‹ Á≈ Ì≈Ú, “√’≈”
È≈Ò ˛Õ ≈‹ ¡Â∂ √’≈ ÁØ Úæ÷-Úæ÷ Ú√»¡ª ‘ÈÕ ≈‹ Á∂ ¿πÁ∂Ùª ¡Â∂ ÔØ‹È≈Úª Á∆ Í»Â∆ Ò¬∆ ‹Ø √≈ËÈ ¡Â∂
√ø◊·È ω≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛, ¿π√ ˘ “√’≈” ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ ≈‹ √≈Ë’ ˛ ¡Â∂ √’≈ ¿π√ Á≈ √≈ËÈÕ ‹Á ¡√ƒ
’«‘øÁ∂ ‘ª «’ ≈‹ ˘ ÚÍ≈ ”Â∂ ’ø‡ØÒ æ÷‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛ ª √≈‚≈ Ì≈Ú «¬‘∆ ‘πøÁ≈ ˛ «’ √’≈ ˘ ÚÍ≈ ”Â∂
’ø‡ØÒ æ÷‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ
≈‹ √«Ê «‘øÁ≈ ˛, ‹Á «’ √’≈ «Úæ⁄ Í«ÚÂÈ ‘πøÁ≈ «‘øÁ≈ ˛Õ »√ «Úæ⁄ Í«‘Òª «¬’ÂøÂ √Ó≈‡ Á≈ Ù≈√È
√∆Õ AIAG «Úæ⁄ ¿πµÊ∂ ≈‹ ¥ªÂ∆ ‘ج∆Õ Í«‘Òª ÒØ’ÂøÂ √’≈ Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ ‘ج∆ ¡Â∂ Ï≈¡Á «Úæ⁄ √≈ÓÚ≈Á∆
(’«Ó¿»«È√‡) √’≈ Á∆ Í ‹≈Ù≈‘∆ √’≈, ÒØ’ÂøÂ √’≈ ¡Â∂ √≈ÓÚ≈Á∆ √’≈ Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ È≈Ò »√∆ ≈‹
Á∆ √æÂ≈ «Úæ⁄ ’ج∆ ¡øÂ È‘ƒ ¡≈«¬¡≈Õ »√∆ ≈‹ √Ê≈¬∆ «‘≈, ‹Á «’ √’≈ «Úæ⁄ Í«ÚÂÈ ¡≈™Á∂ ‘∂Õ

AD ¡◊√ AIAG Âæ’ Ì≈ «Úæ⁄ «Ïë‡Ù √’≈ Ù≈«ÓÒ √∆Õ AE ¡◊√ AIDG ˘ Ì≈ Á∆ Ù≈√È √æÂ≈
Ì≈Â∆¡ª Á∂ ‘æʪ «Úæ⁄ ¡≈ ◊¬∆ ¡Â∂ √πÂøÂ Ì≈ √’≈ Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ ‘Ø ◊¬∆, ‹Á «’ √’≈ «Úæ⁄ Í«ÚÂÈ
¡≈ «◊¡≈ Í Ì≈Â∆ ≈‹ Á∆ √æÂ≈ ’≈«¬Ó ‘∆Õ

C.A ≈‹ (State)

ÓÈπæ÷ Á∂ ‘Ø «¬’æ·¡ª Á∂ Ï≈Ï ≈‹ Ú∆ «¬’ «¬’æ· ˛Õ «¬√ Á∂ Ú∆ «ÈÙ«⁄ ¿πÁ∂Ù ¡Â∂ «ÈÙ«⁄ ÔØ‹È≈ ˛Õ ¿πÈ∑ª
¿πÁ∂Ùª ¡Â∂ ÔØ‹È≈Úª Á∆ Í»Â∆ Ò¬∆ ‹Á «¬’ √≈ËÈ («¬’ ‘∆ √’≈ Á∆ √’≈) ¿πÍÔπ’ ȑƒ «‘øÁ≈ ª ÈÚ∂∫
√≈ËÈ («¬’ ÈÚƒ √’≈) Á≈ ◊·È ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬‘∆ ’≈‰ ˛ «’ √’≈ «Úæ⁄ ÏË»¡≈ Í«ÚÂÈ ‘πøÁ∂ ‘∂
‘ÈÕ «¬«Â‘≈√ «Úæ⁄ ¡√ƒ Á∂÷Á∂ ‘ª «’ «¬’ÂøÂ Ù≈√È (ÓØÈ≈’∆) Á≈ ¡øÂ ‘Ø ’∂ ÒØ’ÂøÂ Ù≈√È (‚ÀÓØ¥∂√∆) Á∆
√Ê≈ÍÈ≈ ‘πøÁ∆ ˛Õ AGHA «Úæ⁄ Îª√ «Úæ⁄ ≈‹ ¥ªÂ∆ ‘ج∆Õ ÏπÏØ ÚøÙ Á∂ √ÚÀ-«¬¤πæ’ «È’πøÙ ⁄È≈Úª Á≈ ¡øÂ
‘Ø ’∂ ¿πµÊ∂ ÒØ’ÂøÂ √’≈ Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ ‘ج∆Õ ¡√ƒ «¬‘ Ú∆ Á∂÷Á∂ ‘ª «’ ÒØ’ÂøÂ Ù≈√È Á∆ √≈∆ Ù’Â∆ ˘ ’ج∆
«¬’ «Ú¡’Â∆ ¡≈͉∂ ‘æÊ «Úæ⁄ ’’∂ ÷πÁ «¬’æÒ≈ Ù≈√’ («‚’‡∂‡) ω ‹ªÁ≈ ˛Õ ‹ÓÈ∆ «Úæ⁄ «‘‡Ò ¡Â∂
«¬‡Ò∆ «Úæ⁄ Óπ√ØÒ∆È∆ «¬√ ÍÃ’≈ «¬’æÒ∂ Ù≈√’ ω ◊¬∂Õ ≈‹ ¥ªÂ∆, ⁄≈Ò, ¡≈«Á È≈Ò ≈‹ª Á∆ √’≈ «Úæ⁄
Ï‘π «˜¡≈Á≈ Í«ÚÂÈ ‘πøÁ∂ «‘øÁ∂ ‘È Í «¬√ È≈Ò ≈‹ Á∆ √«ÊÂ≈ «Úæ⁄ π’≈Ú‡ È‘ƒ ÍÀ∫Á∆, «‹È∑ª ≈‹ª
«Úæ⁄ ÒØ’ÂøÂ Ù≈√È ‘πøÁ≈ ˛, ¿πÈ∑ª «Úæ⁄ Ú∆ √ø√Á (Í≈Ò∆ÓÀ∫‡) «Úæ⁄ Ù≈«ÓÒ Úæ÷-Úæ÷ ÁÒª Á∂ «ÈøÂ √øÿÙ Á∂
’≈‰ √’≈ ¡’√ ÏÁÒ∆ «‘øÁ∆ ˛Õ ◊Ã∂‡ «ÏÇ∂È «Úæ⁄ ’Á∂ Ó˜Á» ÁÒ Á∆ √’≈ ωÁ∆ ˛, ’Á∂ ’ø˜Ú∂«‡Ú
ÁÒ Á∆Õ ¡Ó∆’≈ «Úæ⁄ ‚ÀÓØ¥∂«‡’ ¡Â∂ «ÍÏ«Ò’È ÁÒ ¡≈͉∆¡ª √’≈ª ω≈™Á∂ «‘øÁ∂ ‘È Í √’≈ «Úæ⁄
‘ج∂ «¬È∑ª Í«ÚÂȪ ’≈‰ «ÏÇ∂È ¡Â∂ ¡Ó∆’≈ Á∆ √æÂ≈ ¡Â∂ √«ÊÂ≈ «Úæ⁄ ¡øÂ È‘ƒ ¡≈™Á≈Õ ≈‹ √Á≈
√Ê≈¬∆ «‘øÁ≈ ˛, √«ÊÂ≈ ¿πÈ∑ª Á≈ «¬’ ˜»∆ ◊π‰ ˛Õ ¿π√ Á∂ ¿πÒ‡ √’≈ ¡√Ê≈¬∆ ¡Â∂ Í«ÚÂÈÙ∆Ò ‘πøÁ∆
˛, ¿π√ «Úæ⁄ ÏË»¡≈ Í«ÚÂÈ ‘πøÁ∂ «‘øÁ∂ ‘ÈÕ
Îª√ Á≈ ≈‹≈ AD ‹πÒ≈¬∆ (AFDC-AGAE) «’‘≈ ’Á≈ √∆, ““≈‹ ’∆ ˛? «Úæ⁄ ‘∆ ª ≈‹ ÓÀ∫ ‘∆ ª ≈‹ ‘ªÕ”” Í
AD ‹πÒ≈¬∆ Á∆ ÓΩ ÂØ∫ Ï≈¡Á ÎÃÀ∫⁄ ≈‹ Á≈ ¡ø ȑƒ ‘Ø«¬¡≈Õ ¨¬∆ ≈‹ È‘ƒ √∆Õ ‘ª ¿π‘ ÎÃÀ∫⁄ √’≈ Á≈ ¡Ë∆È
˜» √∆Õ ÎÃÀ∫⁄ √’≈ Á∆ √≈∆ Ù’Â∆ ¿π√ «Úæ⁄ Ù≈«ÓÒ √∆ Í ¨¬∆ ≈‹ ÂØ∫ Úæ÷ √∆Õ «¬√ ’≈‰ ¿π√ Á∂ ÓÈ ”Â∂
Îª√ Á∆ ÓΩ ȑƒ ‘Ø ◊¬∆Õ ÎÃÀ∫⁄ ≈‹ √«Ê «‘≈, ‹Á «’ ÎÃÀ∫⁄ √’≈ «Úæ⁄ Í«ÚÂÈ ‘Ø «◊¡≈Õ ≈‹ Í»È ÂΩ
”Â∂ ÍÃÌ»ÂÚ √øÍÈ (Sovereign) ‘πøÁ≈ ˛, √’≈ È‘ƒÕ √’≈ ’ØÒ ‹Ø Ú∆ Ù’Â∆, ¡«Ë’≈ ¡Â∂ √æÂ≈ ‘πøÁ∆ ˛, ¿π‘
√Ì ¿π√ ˘ ≈‹ ÚæÒØ∫ ‘∆ ÍÃ≈Í ‘πøÁ∆ ˛Õ √ø«ÚË≈È (’ø√∆«‡¿»ÙÈ) ÚæÒØ∫ ‹Ø Ù’Â∆ √’≈ ˘ ÍÃÁ≈È ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ˛,
√’≈ ¿π√ È≈Ò ÚË∂∂ Ù’Â∆ «¬√Â∂Ó≈Ò «Úæ⁄ È‘ƒ «Ò¡≈ √’Á∆Õ ≈‹ ˘ ¡«Ë’≈ ‘πøÁ≈ ˛ «’ √’≈ ˘ «ÁæÂ∆

50 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY