Page 60 - DPOL101_POLITICAL_THEORY_PUNJABI

«¬’≈¬∆-C: ≈‹

«ÎÒÓØ È∂ ≈‹ Á≈ ‹Ø Ò椉 ’∆Â≈ ˛, «¬‘ √øÌÚ ÂΩ ”Â∂ ≈‹ Á∂ »Í ˘ ÚË∂∂ √ÍÙ‡ ’Á≈ ˛, ¿π√ ¡Èπ√≈ ““≈‹ È؇
ÓÈπæ÷ª Á≈ ¿π‘ «¬’æ· ˛ ‹Ø «ÈÙ«⁄ ÍÃÁ∂Ù ¡Â∂ Ì»Ó∆ ÷ø‚ ”Â∂ √Ê≈¬∆ »Í «Úæ⁄ Ú«√¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘ØÚ∂ ¡Â∂ ‹Ø «¬’
’≈˘È, «¬’ ¡«Ì¡≈√ ¡Â∂ «¬’ ∆Â∆-«Ú≈˜ È≈Ò «¬’ «ÁzÛ √ø◊·È «Úæ⁄ ÌÒ∆̪ √ø◊«·Â ‘ØÚ∂ ¡Â∂ ‹Ø √‘∆
√«ÊÂ∆ √’≈ ÚæÒØ∫ ¿π√ ÍÃÁ∂Ù Á∆ ‘æÁ «Úæ⁄ Ú√‰ Ú≈Ò∂ √≈∂ ÓÈπæ÷ª ¡Â∂ ¿π√ ÍÃÁ∂Ù «Úæ⁄ Ù≈«ÓÒ √≈∂ ÍÁ≈ʪ ”Â∂
Í»≈ ’ø‡ØÒ, ¡«Ë’≈ ¡Â∂ ÍÃÌ»ÂÚ æ÷Á≈ ‘ØÚ∂ ¡Â∂ «‹√ ˘ √ø√≈ Á∂ ‘Ø «’√∂ Ú∆ √Ó≈‹ È≈Ò √øË∆ ¡Â∂ «Ú◊Ñ ’È
Á≈ ‹ª «’√∂ ‘Ø Â∑ª Á∂ ¡øÂ≈Ù‡∆ √ÏøË √Ê≈«Í ’È Á≈ ¡«Ë’≈ ‘ØÚ∂Õ”” «ÎÒÓØ È∂ ≈‹ Á≈ ‹Ø «¬‘ Ò椉
’∆Â≈ ˛, ¿π√ «Úæ⁄ «¬æÊ∂ Ì»Ó∆, ‹ÈÂ≈, √’≈ ¡Â∂ ÍÃÌ»Â≈-«¬È∑ª ⁄≈ª Âæª Á≈ ÌÒ∆̪ √ÓªÚ∂Ù ‘Ø «◊¡≈ ˛, ¿πµÊ∂
È≈Ò ‘∆ «¬’ ‘Ø ◊æÒ ˘ Ú∆ √»«⁄ ’∆Â≈ «◊¡≈ ˛Õ ≈‹ Á∂ √≈∂ «ÈÚ≈√∆¡ª ˘ «¬’ ’≈˘È, «¬’ ¡«Ì¡≈√ ¡Â∂
«¬’ ∆Â∆-«Ú≈˜ È≈Ò ÌÒ∆̪ √ø◊«·Â Ú∆ ‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ «¬’ ’≈˘È, «¬’ ¡«Ì¡≈√, «¬’ ∆Â∆-«Ú≈˜,
«¬’ ÍÃøÍ≈ ‘∆ ˛ «’ «¬’√ÁÙ ÒØ’ «¬’ «¬’æ· «Úæ⁄ √ø◊«·Â ‘؉, «¬’ ≈‹ Á∂ √≈∂ «ÈÚ≈√∆ «¬’ ≈Ù‡∆¡Â≈
Á∂ ¡ø◊ ‘Ø‰Õ «ÎÒÓØ È∂ ≈‹ Á∂ «¬’ Ò椉 «Úæ⁄ «¬√∂ ÂæÊ ˘ √»«⁄ ’∆Â≈ ˛ Í «¬√ Ò椉 Á∂ ¡Èπ√≈ ¿πÈ∑ª ≈‹ª
˘ “≈‹” È‘ƒ «’‘≈ ‹≈ √’∂◊≈, «‹È∑ª «Úæ⁄ Úæ÷-Úæ÷ ‹≈Â∆¡ª ¡Â∂ ≈Ù‡∆¡Â≈ Á∂ ÒØ’ «ÈÚ≈√ ’Á∂ ‘Ø‰Õ AIÚƒ
√Á∆ Á∂ ¡≈√‡∆¡≈-‘ø◊∆ ≈‹ «Úæ⁄ ¡√‡∆¡È ˛∫◊Ø∆¡È, ⁄∂’Ø√ÒØÚ≈’ ¡≈«Á «’øÈ∆¡ª ‘∆ ≈Ù‡∆¡Â≈Úª Á≈
«ÈÚ≈√ √∆, «¬È∑ª √≈«¡ª Á∂ ’≈˘È, ¡«Ì¡≈√, ∆Â∆-«Ú≈˜ Ú∆ Úæ÷-Úæ÷ √ÈÕ
◊≈È È∂ ≈‹ Á≈ ‹Ø Ò椉 ’∆Â≈ ˛, ¿π‘ Ù≈«¬Á √Ì ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ √ÍÙ‡ ¡Â∂ ¿πµÂÓ ˛Õ ¿π√ Á∂ ¡Èπ√≈ ““≈‹
ÓÈπæ÷ª Á∂ ¿π√ «¬’æ· Á≈ È≈Ó ˛ ‹Ø √ø«÷¡≈ «Úæ⁄ ⁄≈‘∂ «˜¡≈Á≈ ‘؉ ‹ª «È¿»ÈÂÓ Í ‹Ø «’√∂ «ÈÙ«⁄ ̻÷ø‚ ”Â∂
√Ê≈¬∆ »Í «Úæ⁄ Ú«√¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘ØÚ∂ ‹Ø «’√∂ Ú∆ ÌÓ Ù’Â∆ Á∂ ’ø‡ØÒ ÂØ∫ Í»È ÂΩ ”Â∂ ¡Â∂ Ì≈Ú √πÂøÂÂ≈ ‘ØÚ∂
¡Â∂ «‹√ «Úæ⁄ «¬’ ¡«‹‘∆ √ø◊«·Â √’≈ Ù≈«ÓÒ ‘ØÚ∂, «‹√ Á∂ ¡≈Á∂Ù Á≈ Í≈Ò‰ ’È Ò¬∆ ¿π√ Ì»÷ø‚ Á∂ Ì≈Ú
√≈∂ «ÈÚ≈√∆ «Ú¡√Ê ‘؉Ք” «¬√ Ò椉 Á∆ «ÚÙ∂ÙÂ≈ «¬‘ ˛ «’ «¬√ «Úæ⁄ ≈‹ Á∂ ⁄≈∂ Âæª Ì»Ó∆, ‹ÈÂ≈, Ù≈√È
(√’≈) ¡Â∂ ÍÃÌ»Â≈-Á≈ «¬æÊØ∫ Âæ’ √ÍÙ‡ »Í È≈Ò √ÓªÚ∂Ù ‘È, ¿πµÊ∂ È≈Ò ‘∆ «¬‘ ◊æÒª Ú∆ √ÍÙ‡ ‘Ø ◊¬∆¡ª
‘È «’-(A) ≈‹ Á≈ ‹È«¬’æ· «¬æÊ∂ ⁄∆È, Ì≈Â, »√ ¡≈«Á Á∂ ‹È «¬’æ· Á∂ Ï≈Ï √ø«÷¡≈ «Úæ⁄ Ï‘π «ÚÙ≈Ò
‘Ø √’Á≈ ˛, ¿πµÊ∂ Ï∂Ò‹∆¡Ó, Ò’√ÓÏ◊, √È-Ó≈∆ÈØ, ¡Î◊≈«È√Â≈È ¡≈«Á Á∆ ‹ÈÂ≈ Á∂ Ï≈Ï ÿæ‡ «◊‰Â∆
Ú∆ ‘Ø √’Á≈ ˛Õ ‹È √ø«÷¡≈, Ù’Â∆ ¡≈«Á «ÁzÙ‡∆ È≈Ò »Í ¡Â∂ ¡Î◊≈«È√Â≈È «Úæ⁄ Ï‘π «˜¡≈Á≈ ’«·È≈¬∆
‘πøÁ∂ ‘ج∂ Ú∆ ≈‹ Á∆ «ÁzÙ‡∆ È≈Ò ÁØÚ∂∫ «¬’ √Ó≈È √«ÊÂ∆ æ÷Á∂ ‘ÈÕ (B) ÍÃÌ»Â≈ ¡Â∂ √≈«¡ª Á∂ «‘æ «Úæ⁄ ≈‹
Á∂ ˜»∆ Âæ ‘È Í «¬«Â‘≈√ «Úæ⁄ ¡√ƒ Ï‘π √≈∂ ¡«‹‘∂ ≈‹ª ˘ Á∂÷Á∂ ‘ª ‹Ø «Ú’ÒÍ »Í «Úæ⁄ “√øÍ»È
ÍÃÌ»Â≈-√øÍÈ” È‘ƒ √ÈÕ ÓæË’≈Ò Á∂ Ï‘π √≈∂ ≈‹∂, Ó‘≈≈‹∂ ¡≈͉∂-¡≈͉∂ ≈‹ «Úæ⁄ “ÍÃÌ»” ‘πøÁ∂ ‘ج∂ Ú∆ «’√∂ ‘Ø
Ù’Â∆Ù≈Ò∆ ≈‹∂ ˘ ¡≈͉≈ ¡«ËÍÂ∆ √Ú∆’≈ ’Á∂ √ÈÕ Ô»Í Á∂ Ï‘π√ø«÷¡’ ÓæË ’≈Ò∆È ≈‹≈ “Í«ÚæÂ ØÓÈ
√Ó≈‡” ˘ ¡≈͉≈ ¡«ËÍÂ∆ ÓøÈÁ∂ √ÈÕ ÓæË ’≈Ò∆È Ì≈ Á∂ Ï‘π √≈∂ √πÂøÂ Ó‘≈≈‹∂ ¡Â∂ ÈÚ≈Ï «ÁæÒ∆ Á∂
“√øÍ»È-ÍÃÌ»ÂÚ-√øÍÈ” ‘πøÁ∂ ‘ج∂ Ú∆ «Ïë‡Ù ’≈ÓÈÚÀÒÊ Á∂ ¡ø◊ ‘È ¡Â∂ «¬«Â‘≈«√’ Â∂ ‘Ø ÍÃ√«ÊÂ∆¡ª ’≈‰
¿πÈ∑ª È∂ «¬’ ÌÓ Ù’Â∆ Á∂ È≈Ò ¡«‹‘∂ √ÏøË √Ê≈«Í ’∆Â∂ ‘ج∂ ‘È, «‹È∑ª ’≈‰ ¿πÈ∑ª Á∆ ÍÃÌ»Â≈ ¡Â∂ √≈«¡ª
Á∂ «‘æ «Úæ⁄ ’πfi ¡øÙª ”⁄ Ó«Ô≈Á≈ ‘Ø √’Á∆Õ ◊≈È ÚæÒØ∫ ’∆Â∂ ◊¬∂ ≈‹ Á∂ Ò椉 «Úæ⁄ «¬‘ ◊πø‹≈«¬Ù ‘Ø ‹ªÁ∆
˛ «’ ¡«‹‘∂ ≈‹ª ˘ Ú∆ “≈‹” «’‘≈ ‹≈ √’∂Õ
≈‹È∆Â∆ Ù≈√Â Á∂ Úæ÷-Úæ÷ «Ú⁄≈’ª ÚæÒØ∫ ≈‹ Á∂ ‹Ø Ò椉 ’∆Â∂ ◊¬∂ ‘È, ¿πÈ∑ª «Úæ⁄ «¬‘ ’Á∂ Ú∆ «¬æÊ∂ ¿π«ËÂ
’È Á≈ √‘∆ ÔØ‹È≈ ˛ «’ «¬‘ «¬‘ ÌÒ∆̪ √ÍÙ‡ ‘Ø ‹≈Ú∂ «’ ≈‹ Á∂ ÍÃË≈È Âæ ‘∂· «Ò÷∂ ‘πøÁ∂ ‘È- (A) ≈‹
¡«‹‘∂ ÓÈπæ÷ª Á≈ «¬’ «¬’æ· ˛ ‹Ø «¬’√«ÁzÙ ¿πÁ∂Ùª È≈Ò «ÈøÂ √ø◊«·Â ‘ج∂ ‘Ø‰Õ (B) «¬‘ ÓÈπæ÷ «ÍÃÊÚ∆ Á∂
«’√∂ «ÈÙ«⁄ Ì≈◊ ”Â∂ √Ê≈¬∆ »Í È≈Ò Ú√∂ ‘ج∂ ‘؉ ¡Â∂ ¿π‘ «¬√ ˘ ¡≈͉≈ ÿ ¡Â∂ ‹ÈÓ Ì»Ó∆ √ÓfiÁ∂ ‘؉Õ
(C) «¬‘ «¬’æ· Í»È ÍÃÌ»Â≈ √øÍÈ ‘ØÚ∂, «’√∂ ÌÓ Ù’Â∆ ¡Â∂ √æÂ≈ Á≈ «¬√ ”Â∂ ’ø‡ØÒ È≈ ‘ØÚ∂ ¡Â∂ (D) «¬√ «Úæ⁄
«¬’ ¡«‹‘∆ √’≈ Ù≈«ÓÒ ‘ØÚ∂, «‹√ Á∂ ¡≈Á∂Ùª Á≈ Í≈Ò‰ «¬√ Ì»÷ø‚ Á∂ √≈∂ «ÈÚ≈√∆ ’Á∂ ‘؉ ¡Â∂ «¬‘ √’≈
¿π√ ≈‹ Á∂ ¡≈Á∂Ùª ˘ Í»≈ ’È Á≈ √≈ËÈ »Í ‘ØÚ∂Õ
≈‹ «ÚÙ∂Ù ¡Â∂ ≈‹ √Ë≈‰- Í «¬æÊ∂ «¬‘ «Ë¡≈È «Úæ⁄ æ÷‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛ «’ ≈‹È∆Â∆ Ù≈√Â Á≈ ÍÃÂ∆Í≈Ë
«ÚÙ∂ ‹Ø ≈‹ ˛, ¿π‘ ’ج∆ ≈‹ «ÚÙ∂Ù È‘ƒ ˛, ÍÃø» ≈‹ √Ë≈‰ ˛Õ ⁄∆È, Ì≈Â, Îª√ ¡≈«Á ≈‹ «ÚÙ∂Ù ‘ÈÕ
Íπ≈‰∂ √Ó∂∫ «Úæ⁄ ¬∂ÊÈ√, √Í≈‡≈, ØÓ, Ó◊Ë, ’ΩÙÒ, Ú«‹‹ ¡≈«Á ‹Ø ≈‹ √È, ¿π‘ Ú∆ ≈‹ «ÚÙ∂Ù √ÈÕ ≈‹È∆Â∆
Ù≈√Â «Úæ⁄ «¬È∑ª Ú«ÙÙ‡ ≈‹ª ”Â∂ «Ú⁄≈ È‘ƒ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈, ‹Á «’ «¬È∑ª ≈‹ª Á∂ ¿πÁ≈‘‰ È≈Ò «ÚÙ∂ ˘

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 53