Page 63 - DPOL101_POLITICAL_THEORY_PUNJABI

≈‹È∆«Â’ «√˪Â

È؇ È≈◊«’ ‘ØÚ∂ ‹ª È≈ ‘ØÚ∂, «¬‘ ˜»∆ ˛ «’ ¿π‘ ¿π√ ≈‹ Á∂ ’≈˘Èª Á≈ Í≈Ò‰ ’∂Õ «¬√∂ ’≈‰ ¿π‘ √≈∂ ¿π√ ≈‹
Á∆ ÍË≈ ‘πøÁ∂ ‘È Í È≈◊«’ ’∂ÚÒ ¿π‘ ‘πøÁ∂ ‘È, «‹È∑ª ˘ ¿π√ ≈‹ Á∂ √ø«ÚË≈È ¡Èπ√≈ ÍÃÂ∆«ÈË∆ ¸‰È ¡Â∂
÷πÁ ÍÃÂ∆«ÈË∆ Ï‰È Á≈ ¡«Ë’≈ «ÁæÂ≈ «◊¡≈ ‘ØÚ∂Õ ¡æ‹-’æÒ∑ ‹Á «’ Ú؇ Á∂‰ Á≈ ¡«Ë’≈ √≈∂ «¬√Â∆, ÍπÙª
(ÈÏ≈«Ò◊ª ˘ ¤æ‚ ’∂) ˘ ÍÃ≈Í ‘Ø «◊¡≈ ˛Õ È≈◊«’ ¡Â∂ ÍË≈ Á≈ Ì∂Á ™È≈ Ó‘æÂÚÍ»È È‘ƒ «‘≈, «‹øÈ≈ «’
¿π√ Ôπæ◊ «Úæ⁄ √∆, ‹Á ≈‹ Ù’Â∆ «’√∂ ÙÃ∂‰∆ «ÚÙ∂Ù Á∂ ‘æÊ «Úæ⁄ «‘øÁ∆ √∆ ¡Â∂ ‹È √Ë≈‰ Á∂ ‘æÊ «Úæ⁄ ≈‹
Ù’Â∆ È‘ƒ ¡≈¬∆ √∆Õ

B. Ì»ÓΔ - «‹√ ÍÃ’≈ ≈‹ Ò¬∆ ‹ÈÂ≈ Á≈ ‘؉≈ ˜»∆ ˛, ¿πÚ∂∫ ‘∆ «¬’ «ÈÙ«⁄ ̻Ó∆ Á≈ ‘؉≈ Ú∆ ˜»∆ ˛Õ
ÓÈπæ÷ª Á≈ «¬’ «¬’æ· ‹Á Âæ’ «’√∂ Ì»Ó∆ ”Â∂ √Ê≈¬∆ »Í È≈Ò È‘ƒ Ú√ ‹ªÁ≈, ¿πÁØ∫ Âæ’ ¿π‘ ≈‹ Á≈ »Í Ë≈È
È‘ƒ ’Á≈Õ «¬’ ΫøÁ ’Ï∆Ò∂ Á∆ ¿πÁ≈‘‰ Ò˙Õ «¬√ Â∑ª Á∂ ’Ï∆«Ò¡ª «Úæ⁄ ‹ÈÂ≈ ‘πøÁ∆ ˛, ¿π√ ‹ÈÂ≈ Á≈
«¬’ √ø◊·È Ú∆ ‘πøÁ≈ ˛. ¿π√ Á∂ ¡≈͉∂ ’≈˘È, ¡≈͉∂ ¡«Ì¡≈√, ¡≈͉∆ ÍÃøÍ≈, ¡≈͉∂ ∆Â∆-«Ú≈˜ √≈∂ ‘πøÁ∂
‘È, ¿π√ «Úæ⁄ «¬’ √Ú-√«ÊÂ∆ √’≈ Á∆ √æÂ≈ Ú∆ ‘πøÁ∆ ˛ Í ¡√ƒ ¿π√ ˘ ≈‹ È‘ƒ ’«‘øÁ∂, «’™«’ ¿π‘ «’√∂
«ÈÙ«⁄ ÍÃÁ∂Ù ¡Â∂ Ì»Ó∆ ÷ø‚ ”Â∂ Ú«√¡≈ ‘Ø«¬¡≈ È‘ƒ ‘πøÁ≈, ¿π‘∆ ’Ï∆Ò≈ ‹ª ‹Á «’√∂ ÍÃÁ∂Ù (‹ÈÍÁ) ”Â∂ √Ê≈¬∆
ÂΩ ”Â∂ Ú√ ‹ªÁ≈ ˛ ª ¿π‘ ≈‹ Á≈ »Í Ë≈‰ ’ ÒÀ∫Á≈ ˛Õ √ø√≈ Á∂ ÍÃ≈⁄∆È «¬«Â‘≈√ «Úæ⁄ √Í≈‡≈, ¬∂ÊÈ√,
Ó≈ÒÚ≈, ÔØË∂Ô, Ù»Á’ ¡≈«Á Úæ÷-Úæ÷ ≈‹ Ùπ» «Úæ⁄ ’Ï∆Ò∂ ‹ª ‹È Á∂ »Í «Úæ⁄ ‘∆ √ÈÕ ‹Á ¿π‘ «¬’ «ÈÙ«⁄Â
Ì»Ó∆ ÷ø‚ ”Â∂ Ú√ ◊¬∂ ª ¿π‘ ≈‹ ¡÷Ú≈¿π‰ Òæ◊∂Õ ¡≈Ëπ«È’ Ôπæ◊ «Úæ⁄ Ô‘»Á∆ ÒØ’ «¬√ ◊æÒ Á∆ ¿πÁ≈‘‰ ‘ÈÕ
‘π‰ ÂØ∫ ’πfi √≈Ò Í«‘Òª Âæ’ Ô‘»Á∆ ÒØ’ Ô»Í Á∂ Úæ÷-Úæ÷ ≈‹ª «Úæ⁄ Ú√∂ ‘ج∂ √ÈÕ ¿πÈ∑ª Á∂ ∆Â∆-«Ú≈˜, ËÓ,
«ÈÔÓ ¡≈«Á √≈∂ √È Í ’ج∆ ¡«‹‘≈ ÍÃÁ∂Ù È‘ƒ √∆, «‹√ «Úæ⁄ ¿π‘ √Ê≈¬∆ ÂΩ ”Â∂ ‘ج∂ ‘؉ ‹ª «‹√ ˘ ¿π‘
¡≈͉∆ ‹ÈÓ Ì»Ó∆ ’«‘ √’‰ Í «¬˜≈¬∆Ò Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ ÂØ∫ ‘π‰ Ô‘»Á∆¡ª Á≈ «¬’ ¡≈͉≈ ≈‹ ω «◊¡≈ ˛,
«¬æÊ∂ ¿π‘ √Ê≈¬∆ ÂΩ ”Â∂ Ú√‰ Òæ◊∂ ‘ÈÕ Ô‘»Á∆ ‘π‰ Úæ‚∆ √ø«÷¡≈ «Úæ⁄ ‘Ø ≈‹ª «Úæ⁄ ÎÀÒ∂ ‘ج∂ ‘È Í ‘π‰ «¬’
¡«‹‘∂ ÍÃÁ∂Ù Á≈ «ÈÓ≈‰ ‘Ø «◊¡≈ ˛, «‹√ ˘ ¿π‘ ¡≈͉∆ ‹ÈÓ Ì»Ó∆ ¡Â∂ ¡≈͉≈ Í«Ú≈ √Ófi √’Á∂ ‘ÈÕ «‹Ú∂∫
¡≈ÂÓ≈ ˘ «¬’ ’Ò∂ÙÚ Á∆ ˜» ‘πøÁ∆ ˛, ¿πÚ∂∫ ‘∆ ‹È «¬’æ· ˘ Ú∆ Ì»Ó∆ »Í∆ ’Ò∂ÙÚ Á∆ ˜» ‘πøÁ∆ ˛Õ
¡◊ ‹ÈÂ≈ ¡≈ÂÓ≈, ÂØ∫ Ì»Ó∆ √∆ ˛Õ «‹√ ÍÃ’≈ √√∆ «Úæ⁄ ¡√ƒ Ó‘æÂÚ Ì≈ÚÈ≈ æ÷Á∂ ‘ª, ¿πÚ∂∫ ‘∆ ≈‹ Á≈
‹È «¬’æ· ¡≈͉∆ Ì»Ó∆ «Úæ⁄ Ó‘æÂÚ Á∆ Ì≈ÚÈ≈ æ÷Á≈ ˛Õ ≈‹ Á∂ √≈∂ «ÈÚ≈√∆¡ª «Úæ⁄ ¬∂’Â≈ ¡Â∂ √ÁÌ≈ÚÈ≈
ÍÀÁ≈ ’È Ò¬∆ Ì»Ó∆ ÍÃÂ∆ Ó‘æÂÚ Á∆ Ì≈ÚÈ≈ Ï‘π √‘≈«¬’ ˛Õ ≈‹ Á∆ √«ÊÂ≈ ¡Â∂ Ù’Â∆ Ò¬∆ Ú∆ «¬‘ Ó‘æÂÚ
ÏπæË∆ Ï‘π ¿πÍÔØ◊∆ ‘πøÁ∆ ˛Õ
«¬√ «ÁzÙ‡∆ È≈Ò ≈‹ ‘Ø «¬’æ·¡ª ÂØ∫ Úæ÷ ˛Õ ‘Ø «¬’æ·¡ª Á≈ √ÏøË «’√∂ Ì»Ó∆ «ÈÚ∂Ù È≈Ò È‘ƒ ‘πøÁ≈Õ ¿πÁ≈‘‰
Á∂ ÂΩ ”Â∂ Ë≈«Ó’ «¬’æ·¡ª ˘ Ò˙Õ ÏΩË∆, «¬√≈¬∆ ¡Â∂ Óπ√«ÒÓ √øÍÃÁ≈«¬ Ú∆ «¬’ ÍÃ’≈ Á∂ ‹È «¬’æ· ‘È Í
¿πÈ∑ª Á≈ √ÏøË «’√∂ Ú«ÙÙ‡ ÍÃÁ∂Ù È≈Ò È‘ƒ ˛, ¿π‘ ¡≈͉∂ ÓøÂÚª Á≈ ÍÃ⁄≈ ’È Ò¬∆ ÒØ’ª ˘ ¡≈͉∂ ËÓ «Úæ⁄
Ù≈«ÓÒ ’È Ò¬∆ «ÍÃÊÚ∆ Á∂ «’√∂ Ú∆ ÍÃÁ∂Ù «Úæ⁄ ’øÓ ’ √’Á∂ ‘ÈÕ «¬‘∆ «‘æ ¡È∂’ª √≈«‘æÂ’, «Ú«◊¡≈«È’
¡Â∂ ¡≈«Ê’ «¬’æ·¡ª Á∆ Ú∆ ˛Õ ≈‹ ÂØ∫∂ «¬Ò≈Ú≈ ‹Ø ‘Ø «¬’æ· ‘È, ¿π‘ «¬’ ÍÃÁ∂Ù «Úæ⁄ «¬’ ÂØ∫ «˜¡≈Á≈
√ø«÷¡≈ «Úæ⁄ «‘ √’Á∂ ‘ÈÕ Ì≈ √«ÁzÙ «¬’ ≈‹ «Úæ⁄ ¡≈«¡≈ √Ó≈‹, ÏÃ‘Ó √Ó≈‹, È≈◊∆ ÍÃ⁄≈‰∆ √Ì≈,
«‘øÁ∆ √≈«‘æ √øÓ∂ÒÈ ¡≈«Á «’øÈ∂ ‘∆ «¬’æ· Ù≈«ÓÒ ‘È Í ≈‹ «¬’ ¡«‹‘≈ «¬’æ· ˛ ‹Ø «¬’ ÍÃÁ∂Ù «Úæ⁄ «¬’ ÂØ∫
«˜¡≈Á≈ È‘ƒ «‘ √’Á≈ È≈ ‘∆ ’ج∆ ≈‹ ¡«‹‘≈ ‘Ø √’Á≈ ˛, «‹√ Á≈ «’√∂ Ú«ÙÙ‡ ÍÃÁ∂Ù È≈Ò √ÏøË È≈ ‘ØÚ∂Õ
¡◊ «’√∂ ÍÃÁ∂Ù «Úæ⁄ «¬’ ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ ≈‹ ‘؉◊∂ ª ¿πÈ∑ª «Úæ⁄ √øÿÙ Á≈ È≈ ‘؉≈ ˜»∆ ‘ØÚ∂◊≈, «’™«’
√≈«¡ª Á∂ «‘æ «Úæ⁄ ≈‹ Á≈ ˜»∆ Âæ ˛ ¡Â∂ «¬√∂ ÍÃÁ∂Ù «Úæ⁄ √≈«¡ª Á∂ «‘æ «Úæ⁄ È‘ƒ ˛Õ

«‹√ ÍÃ’≈ ‹ÈÂ≈ Á∂ ◊π‰-¡Ω◊π‰ Á≈ ÍÃÌ≈Ú ≈‹ ”Â∂ ÍÀ∫Á≈ ˛, ¿πÚ∂∫ ‘∆ Ì»Ó∆ Á∂ ◊π‰ª ¡Â∂ ¡Ω◊π‰ª Á≈ Ú∆ ≈‹ ”Â∂
ÍÃÌ≈Ú ÍÀ∫Á≈ ˛Õ Ì»Ó∆ Á≈ Ì≈Ú ’∂ÚÒ √ÊÒ ÂØ∫ ‘∆ È‘ƒ ˛Õ ≈‹ Á∂ ÍÃÁ∂Ù «Úæ⁄ ‹Ø ÈÁ∆¡ª, √ØÚ, fi∆Ò, ÍÏ ¡≈«Á
‘؉, ¿π‘ √≈∂ Ì»Ó∆ Á∂ ¡Ë∆È ÓøÈ∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ ¡◊ ≈‹ ÂØ∫ «Ó«Ò¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ’ج∆ √ÓπøÁ ‘ØÚ∂ ª √ÊÒ ÂØ∫ AB Ó∆Ò
Á» Âæ’ Á≈ √ÓπøÁ Ú∆ ≈‹ «Úæ⁄ Ù≈«ÓÒ √Ó«fi¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ˜Ó∆È Á∂ ¿πµÍ ‹Ø Ú≈Ô»Óø‚Ò ˛, ¿π‘ Ú∆ ≈‹ Á∆ Ì»Ó∆
Á∂ ¡Ë∆È ‘πøÁ≈ ˛Õ ≈‹ Á∆ Ì»Ó∆ Á≈ ≈‹ Á∂ »Í ”Â∂ Ï‘π ÍÃÌ≈Ú ‘πøÁ≈ ˛Õ ◊Ã∂‡ «ÏÇ∂È Á≈ ≈‹ «¬’æ· È≈Ò «ÿ«¡≈
‘Ø«¬¡≈ ˛, ¿π‘ «¬’ Á∆Í Á∂ √Ó≈È ˛Õ «¬‘∆ «‘æ ‹Í≈È Á∆ ˛Õ «¬È∑ª ÍÃ√«ÊÂ∆¡ª È≈Ò «¬È∑ª ≈‹ª ˘ «¬’æ·’
÷∂Â «Úæ⁄ ¿πµÈ ‘؉ «Úæ⁄ Ï‘π ÓÁÁ «ÓÒ∆ ˛Õ ◊Ã∂‡ «ÏÇ∂È ‹Ø ÍÃÏÒ ÈΩ Ù’Â∆ «Ú’«√ ’ √’‰ «Úæ⁄ √¯Ò
‘Ø«¬¡≈, ¿π√ Á≈ ’≈‰ ¿π√ Á∆ Ì»Ó∆ Á∆ «¬‘ «ÚÙ∂ÙÂ≈ ‘∆ ˛Õ Ô»Í Á∂ «¬«Â‘≈√ «Úæ⁄ ¡√ƒ Á∂÷Á∂ ‘ª «’ «¬ø◊ÒÀ∫‚
ÌÓ ‘Ó«Ò¡ª ÂØ∫ Ì≈Ú Ï«⁄¡≈ ¡≈ «‘≈ ˛Õ B@Úƒ √Á∆ Á∂ Ó‘ª Ôπæ˪ «Úæ⁄ Ú∆ «ÏÇ∂È ÁπÙÓ‰ª Á∂ ‘Ó«Ò¡ª ÂØ∫ Ì≈Ú

56 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY