Page 66 - DPOL101_POLITICAL_THEORY_PUNJABI

«¬’≈¬∆-C: ≈‹

‘æÁª Íz≈Í ȑ∆∫ ‘ÈÕ «¬√∂ ’≈‰ ¡≈͉∆ ̱Ó∆ Á∂ «Ú√Ê≈ Ò¬∆ ¡Â∂ ¡«‹‘∆¡ª ‘æÁª Íz≈Í ’È Ò¬∆ ‹Ø «’ ≈‹ È؇
Á∆ ¿πµÈÂ∆ ¡Â∂ Ú≈Ë∂ «Úæ⁄ √‘≈«¬’ ‘ØÚ∂, ¿π‘ Ò◊≈Â≈ √ßÿÙ ’Á∂ ‘∂ ‘ÈÕ AIID-AH Á∂ Ó‘ª ÔπæË Á∂ Ï≈¡Á
Ô±Í∆¡È ≈‹ª «Úæ⁄ «¬‘ Íz«ÚÂ∆ Ï‘π ÍzÏÒ ‘Ø ◊¬∆ √∆Õ ÍØÒÀ∫‚ Á≈ ‹Ø ÍπÈ «ÈÓ≈‰ «¬√ Ó‘ª ÔπæË Á∂ Ï≈¡Á
’∆Â≈ «◊¡≈, ¿π√ Á∂ ¡Èπ√≈ ¿π√ ˘ ‹ÓÈ∆ Á∂ «Úæ⁄Ø∫ «¬’ ◊«Ò¡≈≈ ÍzÁ≈È ’∆Â≈ «◊¡≈ ª «’ √ÓπßÁ Á∂ È≈Ò
ÍØÒÀ∫‚ Á≈ «√æË≈ √ÏßË ‘Ø √’∂Õ ÍØÒÀ∫‚ Á∆¡ª ‘æÁª «’Â∂ Ú∆ √ÓπßÁ È≈Ò È‘∆∫ Òæ◊Á∆¡ª √È, «¬‘ ◊æÒ «¬√ Á∂ «ÚÁ∂Ù∆
ÚÍ≈ Á∂ Ò¬∆ ¿π«⁄ ȑ∆∫ √∆Õ «¬√ ’≈È ‚≈«¬‡√◊ Á∆¡ª ÏßÁ◊≈‘ª ˘ ≈Ù‡ √ßÿ Á∆ ¡Ë∆ÈÂ≈ «Úæ⁄ «¬’
Í«‘Òª √πÂßÂ È◊ Á∂ ±Í «Úæ⁄ ÂÏÁ∆Ò ’∆Â≈ «◊¡≈ ¡Â∂ ¿π√ Âæ’ Í‘πß⁄‰ Á∂ Ò¬∆ ÍØÒÀ∫‚ ˘ ‹ÓÈ∆ Á∂ «Úæ⁄Ø∫
«¬’ ◊«Ò¡≈≈ «ÁæÂ≈ «◊¡≈Õ ‹ÓÈ∆ Á∂ Ò¬∆ «¬‘ ◊æÒ Ï‘π Ïπ∆ √∆, Í ÍØÒÀ∫‚ Á∆ Ó‘æÂÚÍ»È «¬æ¤≈ ˘ ͱ≈
’È Ò¬∆ ‹ÓÈ∆ Á∂ È≈Ò «¬‘ ¡ø«È¡≈ ’∆Â≈ «◊¡≈ √∆Õ «¬√∂ Â∑ª ÏπÒ◊∂∆¡≈ ¡Â∂ ⁄∂’Ø√ÒØÚ≈’∆¡≈ ˘ Ú∆ «¬‘
ÓΩ’≈ «ÁæÂ≈ «◊¡≈ √∆ «’ √ÓπßÁ Âæ’ ¿πÈ∑ª Á∆ Í‘πß⁄ ‘∂, «‹È∑ª ÍzÁ∂Ùª ˘ «¬√ ¿πÁ∂Ù È≈Ò «¬È∑ª ≈‹ª Á∆¡ª ‘æÁª
¡Ë∆È ’∆Â≈ «◊¡≈, ¿πÈ∑ª Á≈ «¬È∑ª Á∂ È≈Ò «‘‰≈ √Ú-√πÌ≈«Ú’ ˛∂Õ «¬‘ «√˪ √Ú∆’≈ ’’∂ «’ ‘∂’ ≈‹
˘ «ÚÁ∂Ù∆ ÚÍ≈ Á∆ √π«ÚË≈ Íz≈Í ‘؉∆ ⁄≈‘∆Á∆ ˛ ¡Â∂ «ÚÁ∂Ù∆ ÚÍ≈ Ò¬∆ √ÓπßÁ Âæ‡ ˜±∆ ‘È, «¬È∑ª Á∆¡ª
‘æÁª Á≈ ÎÀ√Ò≈ ’∆Â≈ «◊¡≈ √∆Õ ¬∂Ù∆¡ª «Úæ⁄ ¡Î◊≈«È√Â≈È «¬’ ¡«‹‘≈ ≈‹ ‘À, «‹È∑ª Á∆¡ª ‘æÁª √ÓπßÁ ÂØ∫
Ï‘π Á± ‘ÈÕ ¿π‘ ¡≈͉∆ «¬√ ’Ó∆ ˘ Ó«‘√±√ ’Á≈ ˛ ¡Â∂ Í≈«’√Â≈È Á∂ ¡«‹‘∂ ÍzÁ∂Ùª ˘ «‹È∑ª «Úæ⁄ Í·≈È
‹≈Â∆ ÍzË≈ÈÂ≈ «ÈÚ≈√ ’Á∆ ‘À, ¡≈͉∂ È≈Ò «ÓÒ ’∂ ¡≈͉∆ ̱Ó∆ Á≈ «Ú√Ê≈ √ÓπßÁ Âæ’ ’ Á∂‰ Ò¬∆ «¬¤æπ’
«‘≈ ˛Õ ≈‹ª Á≈ ±Í «¬’ «‹¿»∫Á≈ ‹≈◊Á∂ Íz≈‰∆ Á∂ Ï≈Ï ˛Õ Íz≈‰∆¡ª Á∂ Ï≈Ï ≈‹ Ú∆ ¡≈͉∂ ¿πÂ’Ù ¡Â∂
Ú≈Ë∂ Ò¬∆ ÔÂÈÙ∆Ò ‘πßÁ≈ ˛ ¡Â∂ ‹∂’ ≈‹ Ù≈√Â∆ ÒØ’ ≈‹ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ «¬√ «√˪ Á≈ ÍzÂ∆Í≈ÁÈ ’∂ «’
‘∂’ ≈‹ ˘ ¡«‹‘∆¡ª ‘æÁª Íz≈Í «‘‰ ‹Ø ¿πÈ∑ª Á∆ ¿πµÈÂ∆ ¡Â∂ Ú≈Ë∂ «Úæ⁄ √‘≈«¬’ ‘ØÚ∂ ª «¬√ ˘ ¡‰¿π«⁄Â
È‘∆∫ «’‘≈ ‹≈ √’Á≈Õ Íz«’«Â’ ‘æÁª Á∆ Íz≈ÍÂ∆ ≈‹ Á∆ æ«÷¡≈ Ò¬∆ Ú∆ ¿πÍÔØ◊∆ ˛Õ ¡È∂’ª ≈‹ª Á∆ ‘æÁ «’√∂
ÍÏÂ, ÈÁ∆ ¡Â∂ √ÓπøÁ ÚæÒØ∫ «ÈË≈« ‘πøÁ∆ ˛Õ Í«‘Òª Ì≈ Á∆ «¬’ Íë’«Â’ ‘æÁ √∆Õ ¿πµÂ «Úæ⁄ «‘Ó≈«Ò¡≈,
Íæ¤Ó ¡Â∂ ͱÏ «Úæ⁄ ‘Ø ÍϪ ¡Â∂ Áæ÷‰ «Úæ⁄ «ÚÙ≈Ò √ÓπßÁ È∂ «¬√ ˘ ¡«‹‘∆¡ª ‘æÁª ÍzÁ≈È ’∆Â∆¡ª √È,
«‹√ ’≈‰ «ÚÁ∂Ù∆¡ª ÂØ∫ «¬√ Á∆ æ«÷¡≈ ¡√≈È∆ È≈Ò ’∆Â∆ ‹≈ √’Á∆ √∆Õ Ì≈ Á∆¡ª «¬È∑ª √πÌ≈«Ú’ ‘æÁª ˘
Á∂÷ ’∂ ¡⁄≈∆¡≈ ⁄≈‰’Ô È∂ «Ò«÷¡≈ √∆ «’ «‘Ó≈«Ò¡≈ ÂØ∫ √ÓπßÁ ÍzÔß ‹Ø ‘˜≈ ÔØ‹È «Ú√Ê≈ ̱÷ø‚ ˛, ¿π‘
«¬’ ⁄æ’ÚÂ∆ Ù≈√È Á≈ √πÌ≈«Ú’ ÷∂Â ˛ Í Í≈«’√Â≈È Á∂ «ÈÓ≈‰ È≈Ò Í±Ï ¡Â∂ Íæ¤Ó Ì≈ Á∆¡ª ’ج∆
√πÌ≈«Ú’ ‘æÁª È‘∆∫ «‘ ◊¬∆¡ª ‘ÈÕ ’ج∆ ˛≈È∆ È‘∆∫ «’ «¬‘ √«ÊÂ∆ Á∂ Âæ’ ’≈«¬Ó È≈ ‘∂ ¡Â∂ Ì≈ «Î
«¬’ Ú≈ ’¬∆ ¡«‹‘∆¡ª Íz«’«Â’ ‘æÁª Íz≈Í ’È «Úæ⁄ √ÓÊ ‘Ø ‹≈‰ ‹Ø ¿π√ Á∆ √πæ«÷¡≈ Ò¬∆ «˜¡≈Á≈
¡Èπ’±Ò ‘ØÚ∂Õ ≈‹ Á∆¡ª ‘æÁª Ì≈Ú ¡«‹‘∆¡ª ‘πßÁ∆¡ª ‘È, «‹√ È≈Ò ¿π√ Á∆ √≈∆ ̱Ó∆ «¬’æ·∆ «‘ßÁ∆ ˛Õ Îzª√,
ÍØÒÀ∫‚, «¬‡Ò∆ ¡≈«Á ≈‹ «¬√ Â∑ª Á∂ ‘È Í ’πfi ≈‹ ¡«‹‘∂ Ú∆ ‘πßÁ∂ ‘È, «‹È∑ª Á∆ ̱Ó∆ «¬’ √Ê≈È ”Â∂ È≈ ‘Ø
’∂ ̱Óß‚Ò Á∂ «Ú«ÚË ÍzÁ∂Ùª «Úæ⁄ «÷Ò∆ ‘πßÁ∆ ˛Õ √≈‚∂ ◊π¡ª„ «Úæ⁄ Í≈«’√Â≈È «¬√ Á≈ ¿πÁ≈‘‰ ˛Õ «¬√ Á∆
̱Ó∆ ÁØ Ì≈◊ª «Úæ⁄ Íæ¤Ó Í≈«’√Â≈È ¡Â∂ (ͱÏ∆ Í≈«’√Â≈È) «Úæ⁄ Ù≈«ÓÒ ˛, «‹È∑ª «Úæ⁄ √À∫’Û∂ Ó∆Ò Á≈ ¡ßÂ
˛Õ AIID-AH Á∂ Ó‘ª ÔπæË Á∂ Ï≈¡Á ‹ÓÈ∆ Á∆ ̱Ó∆ ˘ Ú∆ ÍØ«ÒÙ ◊«Ò¡≈∂ Áπ¡≈≈ ÁØ Ì≈◊ª «Úæ⁄ Ù≈«ÓÒ ’
«ÁæÂ≈ «◊¡≈ √∆Õ ◊z∂‡ «Ïz‡∂È «¬’ ≈‹ ˛ Í «¬√ Á∂ ¡Ë∆È √Ófi∂ ‹≈‰ Ú≈Ò∂ ’¬∆ Á∆Í ¡Â∂ ¿πÍ«ÈÚ∂٠̱Óß‚Ò Á∂
Á±-ÁÙ∆ ÍzÁ∂Ùª «Úæ⁄ «÷Ò∂ ‘ج∂ ‘È Í «¬√ «Úæ⁄ Ùæ’ È‘∆∫ «’ ≈‹ Á∆ √≈∆ ̱Ó∆ Á≈ «¬’æ·∂ «‘‰≈ ¿π√ Á∆
Ù’Â∆ «Úæ⁄ √‘≈«¬’ ‘πßÁ≈ ˛Õ ̱Ó∆ Á≈ «÷Ò«¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘؉≈ √≈Ó≈‹≈Ú≈Á Á∆ Ș È≈Ò ⁄≈‘∂ ˜±∆ È≈ ‘ØÚ∂
Í ≈‹ Á∂ Ù≈√È ¡Â∂ Ú≈Ë∂ Á∆ Ș ÂØ∫ ¿π‘ ¿π«⁄ ȑ∆∫ ‘πßÁ≈Õ

≈‹ ¡Â∂ ̱ÓΔ Á≈ Ó≈Ò’≈È≈ ‘æ’- ÓæË’≈Ò «Úæ⁄ «¬‘ Óß«È¡≈ ‹ªÁ≈ √∆ «’ ‹Ø ≈‹≈ ≈‹ Á≈ √Ú≈Ó∆ ˛, ¿π‘ ≈‹ Á∆
̱Ó∆ Á≈ Ó≈«Ò’ Ú∆ ˛Õ Ï≈ÏÂ≈ ÍÁÂ∆ Á∂ Ôπæ◊ «Úæ⁄ «¬‘ «√˪ ¡√πÌ≈«Ú’ È‘∆∫ √∆, «’™«’ Úæ÷-Úæ÷ √≈ÓøÂ
≈‹≈ «‹æÊ∂ ¡≈͉∂-¡≈͉∂ ÍzÁ∂Ù Á∂ Ù≈√’ ‘πßÁ∂ √È, ¿πµÊ∂ ¿π‘ ¡≈͉∂ ÍzÁ∂Ù Á∂ ‹◊∆Á≈ Ú∆ ‘πßÁ∂ √ÈÕ ¿π√ √Ó∂∫
≈‹≈ È≈ ’∂ÚÒ Ù≈√’ √∆, Ízß± √Ú≈Ó∆ Ú∆ √∆Õ «¬‘∆ ’≈È ˛ «’ ≈‹≈ ÒØ’ ¡≈͉∆ «¬æ¤≈ ¡Â∂ ¡«Ë’≈ È≈Ò
¡≈͉∂ Áπ¡≈≈ Ù≈«√ ÍzÁ∂Ùª ˘ Ú∂⁄ √’Á∂ √È, Á‘∂‹ «Úæ⁄ Á∂ √’Á∂ ‹ª ‘Ø Íz’≈ È≈Ò Úø‚ ’ √’Á∂ √ÈÕ «‹√
Â∑ª ’ج∆ «Ú¡’Â∆ ¡≈͉∂ Ó’≈È, ÍÙ± ‹ª ‘Ø √ßÍÂ∆ ˘ ¡≈͉∆ «¬æ¤≈ ¡Èπ√≈ Á±√∂ ˘ Á∂ √’Á≈ ˛, ¿π√∂ Â∑ª
‘∆ ≈‹≈ ¡≈͉∂ ≈‹ Á∆ ̱Ó∆ ¡Â∂ ¿π√ ”Â∂ «ÈÚ≈√ ’È Ú≈Ò∂ «Ú¡’Â∆¡ª Á≈ ¡Á≈È-ÍzÁ≈È Ú∆ ’ √’Á≈ √∆Õ
ÓæË’≈Ò∆È Ô±Í «Úæ⁄ ⁄≈Ò√ Íø⁄Ó «‹ßÈ≈ «ÚÙ≈Ò ¡Â∂ «Ú√«Âz ÍzÁ∂Ùª Á≈ Ù≈√È ’Á≈ √∆, ¿πÈ∑ª «Úæ⁄Ø∫ ’¬∆
¿π√ ˘ «Ú¡≈‘ Áπ¡≈≈ Íz≈Í √ÈÕ Ì≈ «Úæ⁄ ‘∆ ¡ß◊∂˜ª ˘ ‹Ø ÏßϬ∆ Á≈ ÍzÁ∂Ù «Ó«Ò¡≈ √∆, ¿π‘ «¬ß◊ÒÀ∫‚ Á∂

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 59