Page 67 - DPOL101_POLITICAL_THEORY_PUNJABI

≈‹È∆«Â’ «√˪Â

È؇ ¡÷∆Ò∂ ≈‹ª ˘ «Ú¡≈‘ «Úæ⁄ Á‘∂‹ Á∂ ±Í «Úæ⁄ Íz≈Í ‘Ø«¬¡≈ √∆Õ AHÚ∆∫ √Á∆ Âæ’ Ô±Í Á∂ ≈‹ Ù≈√Â∆ Á∆
̱Ó∆ ”Â∂ ≈‹≈ Á∂ √ÚÂÚ ˘ √Ú∆’≈ ’Á∂ √∆Õ
Îzª√ Á∆ ≈‹ ’zªÂ∆ Áπ¡≈≈ ÓæË’≈Ò Á∂ «¬√ «√˪ ˘ Ï‘π Ëæ’≈ Òæ◊≈Õ Îz∂∫⁄ ¥ªÂ∆’≈∆¡ª È∂ «¬‘ ÍzÂ∆Í≈«ÁÂ
’∆Â≈ «’ ≈‹ Á∆ ÍzÌ»Â≈ ‹ÈÂ≈ «Úæ⁄ Ù≈«ÓÒ ‘πßÁ∆ ‘ÀÕ ≈‹ Ù’Â∆ ‹ÈÂ≈ Á∆ ˛ ¡Â∂ ≈‹ Á∆ ̱Ó∆ ”Â∂ ≈‹≈
Á≈ √ÚÂÚ √ßÌÚ ‘∆ È‘∆∫ ˛Õ ≈‹ Á∆ ̱Ó∆ ”Â∂ ‹Ø «Ú«ÚË ÍÁ≈Ê ‘È, ¿π‘ «Ú¡’Â∆¡ª Á∆ √ßÍÂ∆ ˛Õ ≈‹
Ù’Â∆ Ú∆ «¬È∑ª «Ú¡’Â∆¡ª Á∆ ‘∆ ˛, «‹È∑ª Á∂ «¬√Â∂Ó≈Ò ¡Â∂ ¡«Ë’≈ ¿π‘ ¿π√ √ß◊·È ˘ Á∂ «ÁøÁ∂ ‘È,
«‹√ ˘ √’≈ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ
̱Ó∆ ”Â∂ ≈‹≈ Á∂ √ÚÂÚ Á∂ «√˪ Á∂ ’≈‰ ‘∆ ÷∂ª, ‹ß◊Òª ¡Â∂ ̱Ó∆ Á∂ ‘Ø «‘æ«√¡ª ”Â∂ ≈‹ Á≈ √ÚÂÚ
Óß«È¡≈ ‹ªÁ≈ «‘≈ ˛Õ «’√≈È ÷∂ Á∂ «¬√Â∂Ó≈Ò Ò¬∆ ≈‹ ˘ Ó≈Ò◊π˜≈∆ «ÁßÁ≈ ˛ Í ÚÍ≈ ¡Â∂ ’≈ØÏ≈ ¡≈͉∆
¡≈ÓÁÈ∆ ”Â∂ ¡≈ÓÁÈ ’ «ÁßÁ∂ ‘ÈÕ ‹∂’ ¿πÈ∑ª Á∆ ¡≈ÓÁÈ «¬’ «ÈÙ«⁄ ≈Ù∆ ÂØ∫ ÿæ‡ ‘ØÚ∂ ª ¿πÈ∑ª ˘ ’ج∆
’ È‘∆∫ Á∂‰≈ ‘πßÁ≈ Í «’√≈È ‹∂’ «¬’ «Úæÿ≈ ˜Ó∆È Ï∆‹ ’∂ ⁄≈ Ó‰ ¡È≈‹ Ú∆ ÍÀÁ≈ ’Á≈ ˛ ª ¿π√ ˘
«¬æÊ∂ «˜Ó∆∫Á≈ ˘ Ò◊≈È Á∂‰≈ ÍÀ∫Á≈ ˛, ¿πµÊ∂ «˜ÓƒÁ≈ ˘ Ú∆ ¿π√ «¬’ «Úæÿ∂ ˜Ó∆È ”Â∂ Ó≈Ò◊π˜≈∆ Á∂‰∆ ‘πßÁ∆ ˛Õ
≈‹ ÷∂ ¡Â∂ ˜Ó∆È ”Â∂ ¡≈͉≈ «ÚÙ∂Ù √ÚÂÚ Óß«È¡≈ ˛, «¬√ ’≈È «¬√ Á∂ «¬√Â∂Ó≈Ò Ò¬∆ ¿π‘ ¡≈͉≈ “¡ßÙ”
Íz≈Í ’È Á≈ ¡«Ë’≈∆ ‘πßÁ≈ ˛Õ
˜Ó∆È ”Â∂ ≈‹ Á≈ √ÚÂÚ ˛ ‹ª «Ú¡’Â∆¡ª Á≈ «¬‘ «ÚÚ≈Á Ï‘π Íπ≈‰≈ ˛Õ «¬√ «Úæ⁄ Ùæ’ È‘∆∫ «’ Ì≈Â
«Úæ⁄ ˜Ó∆È ”Â∂ «Ú¡’Â∆¡ª Á≈ √ÚÂÚ Óß«È¡≈ ‹ªÁ≈ «‘≈ ˛Õ ˜Ó∆È Á∂ «¬È∑ª √ÚÂÚ≈ ¡«Ë’≈∆¡ª ˘ «˜Ó∆∫Á≈
’«‘ßÁ∂ √È Í ’¬∆ «Ú⁄≈’ª Á∂ Óæ «Úæ⁄ «¬‘ «‹Ó∆∫Á≈ ’∂ÚÒ Ó≈Ò◊π˜≈∆ Ú√±Ò ’È Á∂ √≈ËÈ (¬∂‹ß‡) ‘∂
‘È, ˜Ó∆È Á∂ Ó≈«Ò’ È‘∆∫Õ ˜Ó∆È Á≈ Ó≈«Ò’ ≈‹ ˛ ‹Ø ¡≈͉∆ ̱-√ßÍÂ∆ Á∂ ¿πÍÔØ◊ Ò¬∆ Ó≈Ò◊π˜≈∆ Íz≈ÍÂ
’Á≈ ‘À ¡Â∂ «¬√ Ó≈Ò◊π˜≈∆ ˘ Ú√±Ò ’È Á≈ ·∂’≈ ÒÀ‰ Á∂ ’≈È «˜Ó∆∫Á≈ «’√≈È Á∂ Ò◊≈È Íz≈Í ’È
Á≈ ¡«Ë’≈∆ ‘πßÁ≈ ˛Õ ˜Ó∆È Á∂ √Ú≈Ó∆ «Ú¡’Â∆ ‘È ‹ª ≈‹ «¬√ «ÚÚ≈Á «Úæ⁄ ÍÀ‰ Á∆ ˜± ȑ∆∫Õ «¬æÊ∂ «¬ßÈ≈
«Ò÷ Á∂‰≈ ˜±∆ ˛ «’ ¡≈Ëπ«È’ Ôπæ◊ «Úæ⁄ ≈‹ Á∆ «¬‘ Íz«ÚÂ∆ ˛ «’ ¿π‘ ̱Ó∆ ¡Â∂ Â√ √ÏßË∆ √≈∆¡ª ⁄∆˜ª
”Â∂ ¡≈͉≈ √ÚÂÚ √Ê≈«Í ’∂Õ √Ó≈‹Ú≈Á Á∂ «Ú’≈√ Á∂ ’≈‰ «¬‘ Íz«ÚÂ∆ ‘Ø Ú∆ ÍzÏÒ ‘Ø ◊¬∆ ˛Õ È≈ ’∂ÚÒ
̱Ó∆, Ízß± ’æÒ∑ ’≈÷≈«È¡ª ”Â∂ Ú∆ ‘π‰ ≈‹ ¡≈͉≈ √ÚÂÚ √Ê≈«Í ’È Òæ◊≈ ˛Õ «¬’æ· Á∂ «‘æª Á∂ √≈‘Ó‰∂
«Ú¡’Â∆ Á∂ «‘æ È◊‰Ô ‘È, ¿π‘ «Ú¡’Â∆ Á∂ «‘æª Á≈ √æ⁄∂ ¡ʪ «Úæ⁄ √ßÍ≈ÁÈ Ú∆ √Ó±‘ Á∂ «‘æ Áπ¡≈≈ ‘∆
√ßÌÚ ˛, «¬√ «√˪ Á∂ ’≈‰ ‘π‰ ÚÀÔ«’Â’ √ßÍÂ∆ Á≈ √Ê≈È √Ó±«‘’ √ßÍÂ∆ ¡Â∂ ≈‹ Á∆ √ßÍÂ∆ ÒÀ‰ Òæ◊∆ ˛
Í ÚÂÓ≈È Ôπæ◊ Á∆ «¬√ Íz«ÚÂ∆ Á∂ ’≈‰ «‹√ ≈‹ Á≈ ̱Ó∆ ¡Â∂ Â√√ÏßË∆ Ú√±¡ª ”Â∂ √ÚÂÚ √Ê≈«Í ‘πßÁ≈
˛, ¿π‘ ’ج∆ «¬’ «Ú¡’Â∆ ¡Â∂ Ùz∂‰∆ È‘∆∫ ˛, Ízß± ≈‹ Á∂ √≈∂ È≈◊«’ª Á≈ «¬’æ· Ó≈Â ˛Õ
≈‹ Á∂ ¡«Ë’≈ È≈Ò Í«‘ÒΔ Ì±ÓΔ-¡√∆∫ ¿πµÍ «Ò÷ ¸æ’∂ ‘ª «’ ≈‹ Á≈ ¡≈͉∆¡ª ‘æÁª Á∂ ¡Ë∆È √ßͱÈ Ì±Ó∆
”Â∂ ͱ≈-ͱ≈ ¡«Ë’≈ ‘πßÁ≈ ˛ Í «¬√ «ÈÔÓ Á∂ ’πfi ¡ÍÚ≈Á Ú∆ ‘ÈÕ «¬‘ Óß«È¡≈ ‹ªÁ≈ ˛ «’ «’√∂ ≈‹ «Úæ⁄
«ÚÁ∂Ù∆ ≈‹Á±Âª Á∂ «ÈÚ≈√ Ò¬∆ ‹Ø ÍzÁ∂Ù È∆Ô ‘À, ¿π√ ”Â∂ ≈‹ Á≈ ¡«Ë’≈ È‘∆∫ ‘πßÁ≈Õ ¿π√ Á∂ «ÈÚ≈√∆¡ª ”Â∂
≈‹ Á∂ ’≈˘È Ú∆ Ò≈◊± È‘∆∫ ‘πßÁ∂Õ «¬√∂ Â∑ª ‹∂’ ’ج∆ «ÚÁ∂Ù∆ ‹‘≈˜ ≈‹ Á∂ ÏßÁ◊≈‘ «Úæ⁄ ‹ª ≈‹ Á∂ √ÓπßÁ
«Úæ⁄ (√ÊÒ ÂØ∫ AB Ó∆Ò Á∂ ¡ßÁ) ¡≈«¬¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ˛ ª ¿π‘ Ú∆ ≈‹ Á∂ Ù≈√È ¡«Ë’≈ ¡Â∂ ’≈˘È ÂØ∫ Óπ’ ‘πßÁ≈
˛Õ ≈‹ª È∂ ¡«‹‘∆ «ÚÚ√Ê≈ ¡≈Í√ Á∂ √ÓfiΩÂ∂ ÂØ∫ ’∆Â∆ ˛Õ «¬√ √ÏßË «Úæ⁄ ‹Ø Ú∆ «ÈÔÓ ‘È, ¿π‘ ¡ßÂ≈Ù‡∆
’≈˘È Áπ¡≈≈ ÂÀ¡ ‘ج∂ ‘ÈÕ
≈‹ Á∆ ̱Ó∆ Á∂ «ÚÙ∂ «Úæ⁄ ’πfi ‘Ø Ú∆ ◊æÒª ‘È ‹Ø ¡ßÂ≈√‡∆ √Ïß˪ Áπ¡≈≈ ÂÀ¡ ‘πßÁ∆¡ª ‘ÈÕ «’√∂-«’√∂ ≈‹
È∂ ¡≈͉∂ «’√∂ «ÚÙ∂Ù ÏßÁ◊≈‘, ÍzÁ∂Ù ¡Â∂ ÈÁ∆ ¡≈«Á ˘ ÍzÔπ’ ’È Á≈ ¡«Ë’≈ √ßË∆ Áπ¡≈≈ «’√∂ ‘Ø ≈‹
˘ Á∂ «ÁæÂ≈ ˛Õ «Ïz‡∂È, Îzª√ ¡≈«Á ≈‹ª È∂ «¬√ Â∑ª Á∂ «ÚÙ∂Ù ¡«Ë’≈ ⁄∆È «Úæ⁄ Íz≈Í ’∆Â∂ ‘ج∂ √ÈÕ ‹≈Í≈È
È∂ Óß⁄±∆¡≈ «Úæ⁄ ∂Ò Ï‰≈¿π‰ ¡Â∂ «¬√ Á∂ Ò¬∆ «¬æÊ∂ Á∆ ̱Ó∆ ˘ «¬√Â∂Ó≈Ò ’È Á≈ ¡«Ë’≈ «Ò¡≈ ‘Ø«¬¡≈ √∆Õ
Á»-Á∂Ù∆ Á∂Ùª «Úæ⁄ Â≈ Ì∂‹‰ Ò¬∆ √ÓπßÁ Á∆ √Â∑≈ ”Â∂ ‹Ø Â≈ª «Ú¤≈¬∆¡ª ‹ªÁ∆¡ª ‘È, ¿πÈ∑ª Á∂ Ò¬∆ «Ú«ÚË
≈‹ª È≈Ò «ÚÙ∂Ù ¡«Ë’≈ ÒÀ‰∂ ÍÀ∫Á∂ ‘ÈÕ «’√∂ Íæ¤Û∂ ‘ج∂ ≈‹ Á∂ ÷«‰‹ ÍÁ≈ʪ, Â∂Ò Á∂ ÷±‘ª ¡≈«Á ˘ ÍzÔπ’Â
’È Á∂ Ò¬∆ ‹ÁØ∫ «’√∂ ¿πµÈ ≈‹ Á∂ È≈◊«’ «ÚÙ∂Ù ¡«Ë’≈ Íz≈Í ’Á∂ ‘È Âª ¿π‘ Ì≈Ú ¡«‹‘∆¡ª Ùª Ú∆
ÂÀ¡ ’Ú≈ ÒÀ∫Á∂ ‘È, «‹È∑ª È≈Ò ¿πÈ∑ª Á∂ ¡≈͉∂ Ó≈Ó«Ò¡ª «Úæ⁄ ¿π√ Íæ¤Û∂ ‘ج∂ ≈‹ Á∆ √’≈ ’ج∆ Á÷Ò¡ßÁ≈˜∆
È≈ ’ √’∂Õ «¬√ Íz’≈ Á∆¡ª «ÚÚ√Ê≈Úª Áπ¡≈≈ ≈‹ √ÏßË∆ «¬‘ «√˪ «’ ≈‹ Á≈ ¡≈͉∆ ̱Ó∆ ”Â∂ ¡Ï≈«ËÂ
¡«Ë’≈ ˛, ’πfi Ó«Ô≈«Á ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛Õ
(C) Ù≈√È ‹ª √’≈ (Government)- ≈‹ Á≈ Â∆√≈ ˜±∆ Âæ Ù≈√È ‹ª √’≈ ˛Õ «’√∂ «ÈÙ«⁄ ̱Ó∆÷ø‚
”Â∂ √Ê≈¬∆ ±Í È≈Ò Ú«√¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ‹È«¬’æ· ¿πÁØ∫ Âæ’ ≈‹ È‘∆∫ ωÁ≈, ‹ÁØ∫ Âæ’ «’ ¿π‘ ≈‹È∆«Â’ «ÁzÙ‡∆

60 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY