Page 73 - DPOL101_POLITICAL_THEORY_PUNJABI

≈‹È∆«Â’ «√˪Â

È؇ «Ú⁄≈ «Úæ⁄ ’ج∆ ‘Ø «¬’æ· ÓÈπæ÷ Á∂ √Ú-√Ó≈È «‘æª Á∂ «ÚπæË ’øÓ ’ «‘≈ ˛ ª ¿π‘ ¿π√ «ÚπæË Ù’Â∆ Á≈
Ú∆ «¬√Â∂Ó≈Ò ’ √’Á≈ ˛Õ √ÚØÂÓ ‹ª ÍÃÌ»Â≈ ≈‹ »Í∆ «¬’æ· Á∆ «¬’ ¡«‹‘∆ «ÚÙ∂ÙÂ≈ ˛ ‹Ø «’√∂ Ú∆ ‘Ø
«¬’æ·ª «Úæ⁄ È‘ƒ Í≈¬∆ ‹ªÁ∆Õ

≈‹ »ÍΔ «¬’æ·ª Á≈ ËÔ ¿π«¥Ù‡ ‹ΔÚÈ ˛- ÓÈπæ÷ Á∂ ‹Ø ‘Ø ¡È∂’ª ÍÃ’≈ Á∂ «¬’æ· ‘È, ¿π‘ «’√∂ «¬’ «ÈÙ«⁄Â
¿πÁ∂Ù ¡Â∂ ’«ÂÍÔ≈ «ÈÙ«⁄ ÔØ‹È≈Úª È≈Ò √ø◊«·Â ’∆Â∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ ¡≈«¡≈ √Ó≈‹ ¿πÁ∂Ù «¬‘ ˛ «’ Ú∂Áª Á∆
«√æ«÷¡≈ Á≈ ÍÃ⁄≈ ’∂Õ «¬√≈¬∆¡ª Á∂ «Ú«ÚË ⁄⁄ ¬∆√≈ Á∆¡ª «√æ«÷¡≈Úª Á≈ ÍÃ⁄≈ ’È Ò¬∆ ’≈«¬Ó ‘ج∂ ‘ÈÕ
¤Ó∆-√øÿª Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ «Ó‘ÈÂ∆¡ª Á∂ «‘æª Á∂ √øÍ≈ÁÈ Ò¬∆ ’∆Â∆ ◊¬∆ ˛, Ô»È∆Ú«√‡∆¡ª Á≈ √ø◊·È ¿πµ⁄
«√æ«÷¡≈ Ò¬∆ ‘Ø«¬¡≈ ˛Õ ¡Ó∆ ÒØ’ ’øÍÈ∆¡ª «¬√∂ Ò¬∆ ω≈™Á∂ ‘È «’ «ÈøÂ «ÓÒ ’∂ ’≈ØÏ≈ «Úæ⁄ Í»ø‹∆
Ò◊≈¬∆¬∂ ¡Â∂ ¿π√ ÚæÒØ∫ ËÈ Á≈ ¿πÍÔØ◊ ’∆¬∂Õ «Ú«ÚË ≈‹È∆«Â’ ÁÒ «¬√ ÔØ‹È≈ È≈Ò √ø◊«·Â ’∆Â∂ ‹ªÁ∂ ‘È
«’ ¡≈͉∂ «Ú⁄≈ª ¡Èπ√≈ ≈‹ Ù≈√È Á≈ √ø⁄≈ÒÈ ’ √’‰ Í ≈‹ »Í∆ «¬’æ· «’√∂ «¬’ «ÈÙ«⁄ ¿πÁ∂Ù ¡Â∂
’«ÂÍÔ≈ «ÈÙ«⁄ ÔØ‹È≈Úª ˘ √≈‘Ó‰∂ æ÷ ’∂ √ø◊«·Â È‘ƒ ‘Ø«¬¡≈, ¿π‘ ÓÈπæ÷ª Á∆ √Ó≈«‹’ Ì≈ÚÈ≈ Á≈ ÈÂ∆‹≈
˛, ÓÈπæ÷∆ ‹∆ÚÈ Ò¬∆ ¿π√ Á∆ √æÂ≈ ˜»∆ ˛ ¡Â∂ ¿π√ Á≈ «¬‘ ÔÂÈ «‘øÁ≈ ˛ «’ ÓÈπæ÷ Á∂ √Ú-√Ó≈È «‘æª Á≈
√øÍ≈ÁÈ ‘ØÚ∂ ¡Â∂ ¿π√ ÚæÒØ∫ ÓÈπæ÷ ¿π«¥Ù‡ ‹∆ÚÈ ˘ ÏÂ∆ ’ √’‰ «Úæ⁄ √ÓæÊ ‘ØÚ∂Õ «¬√∂ ÂæÊ ˘ ¡√» È∂
«¬√ „ø◊ È≈Ò ÍÃ◊‡ ’∆Â≈ √∆-““≈‹ Í«Ú≈ª ¡Â∂ «Í≥‚ª Á∂ «¬’ ¡«‹‘∂ «¬’æ· ˘ ’«‘øÁ∂ ‘È, «‹√ Á≈ ¿πÁ∂Ù
Í»È ¡Â∂ √øÍÈ ‹∆ÚÈ ˘ ÍÃ≈Í ’È≈ ‘ØÚ∂, «‹√ Á≈ Ì≈Ú «¬‘ ˛ «’ √øÍÈ ¡Â∂ √Ó≈È ‹∆ÚÈÕ”” «¬√∂ ÂæÊ ˘ ÚË∂∂
√ÍÙ‡ ’Á∂ ‘ج∂ ¡√» È∂ «Ò«÷¡≈ √∆ «’ ‘∂’ «¬’æ· «’√∂ È≈ «’√∂ «‘æ ¡Â∂ ’«Ò¡≈‰ Á≈ √øÍ≈ÁÈ ’È≈ ‘∆
¡≈͉≈ ¿πÁ∂Ù «ÈË≈« ’Á≈ ˛ Í ≈‹ «¬’ ¡«‹‘≈ «¬’æ· ˛ ‹Ø «’ ‘Ø √≈∂ «¬’æ·ª Á∆ ÂπÒÈ≈ «Úæ⁄ ÚË∂∂
¿π«¥Ù‡ ˛ ¡Â∂ «‹√ Á≈ ¿πÁ∂Ù ‘Ø «’√∂ «¬’æ· Á∆ ¿πÓ∆Á ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ «‘æ ¡Â∂ ’«Ò¡≈‰ ˘ √øÍ≈«Á ’È≈
˛Õ ≈‹ ¡Â∂ ¡È∂’ª «¬’æ·ª «Úæ⁄ ’∆ Ì∂Á ˛, «¬‘ ¡√» Á∂ ¿πÍÔπ’ ’ÊÈ È≈Ò √ÍÙ‡ ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛Õ ≈‹ ¡Â∂
¡È∂’ª «¬’æ·ª «Úæ⁄ ÁØ Óæπ÷ Ì∂Á ‘È-
A. ≈‹ ¡È∂’ª √≈∂ «¬’æ·ª ÂØ∫ ¿π«¥Ù‡ ˛, ¿π‘ √≈«¡ª ˘ «Í¡≈≈ ˛Õ
B. ¡È∂’ª «¬’æ·ª Á≈ ¿πÁ∂Ù «’√∂ «ÚÙ∂Ù «‘æ Á≈ √øÍ≈ÁÈ ’È≈ ‘πøÁ≈ ˛ Í ≈‹ ÓÈπæ÷ Á∂ √Ì ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ ¡Â∂
√ÚØÂ¥Ù‡ «‘æª ˘ √øÍ≈«Á ’Á≈ ˛Õ ÓÈπæ÷ Á≈ «¬‘ √ÚØÂ¥Ù‡ «‘æ ’∆ ˛, «¬√ «ÚÙ∂ ”Â∂ ‹ÈÂ≈ Á∂
«Ú⁄≈ ‘Ó∂Ùª «¬æ’Ø «‹‘∂ È‘ƒ ‘∂, √Ó∂∫ ¡Â∂ ÍÃ√«ÊÂ∆¡ª Á∂ ¡Èπ√≈ ¿πÈ∑ª «Úæ⁄ Í«ÚÂÈ ¡≈™Á≈ «‘øÁ≈
˛ Í «‹√ Ôπæ◊ «Úæ⁄ ÓÈπæ÷ª Á∂ √Ì ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ «‘æ Á∂ «ÚÙ∂ «Úæ⁄ ‹Ø «Ú⁄≈ ‘ØÚ∂, ≈‹ Á≈ ¿πÁ∂Ù ¿πÈ∑ª ˘
‘∆ √øÍ≈«Á ’È≈ ‘πøÁ≈ ˛, ¿π‘ ¿π«¥Ù‡ ‹∆ÚÈ Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ «Úæ⁄ ÂæÂÍ «‘øÁ≈ ˛, «¬‘∆ ◊æÒ ¿π√∂ ‘Ø
«¬’æ·ª «Úæ⁄ Úæ÷-Úæ÷ ¡Â∂ ¿π«¥Ù‡ »Í ÍÃÁ≈È ’Á∆ ˛Õ
Ï‘π«¬’æ·Ú≈Á- ≈‹ ¡Â∂ ¡È∂’ª «¬’æ·ª «Úæ⁄ «‹√ «ÌøÈÂ≈ Á≈ ¡√ƒ ¿πµÍ ÍÃÂ∆Í≈ÁÈ ’∆Â≈ ˛, ¿π√ È≈Ò «¬‘ √»«⁄Â
‘πøÁ≈ ˛ «’ ≈‹ ¡È∂’ª √≈∂ «¬’æ·ª Á∆ ¿πÓ∆Á ”Â∂ ¿π«¥Ù‡ ¡Â∂ √ÚØÂÓ ˛Õ ‘Ø √≈∂ «¬’æ· ¿π√ Á∂ ¡Ë∆È ‘È
¡Â∂ ¿π√ Á∂ ’ø‡ØÒ «Úæ⁄ «‘øÁ∂ ‘È Í ¡Ú≈«⁄È ’≈Ò Á∂ ¡È∂’ª «Ú⁄≈’ª È∂ «¬√ Ó≈Â Á≈ «ÚØË ’∆Â≈ ˛Õ
¿πÈ∑ª Á≈ ’«‘‰≈ ˛ «’ ≈‹ Ú∆ ¡È∂’ª «¬’æ·ª Á∂ Ï≈Ï «¬’ «¬’æ· ‘∆ ˛ ¡Â∂ ¿π‘ ¡È∂’ª «¬’æ·ª Á≈ “ÍÃÌ»” ¡Â∂
“«ÈÔøÂ≈” ‘؉ Á∆ Ï‹≈¬∂ ¿πÈ∑ª Á∂ Íæ÷ ”⁄ ¡Â∂ √«‘ÔØ◊∆ ˛Õ ¿πÁ≈‘‰ Á∂ ÂΩ ”Â∂ ¡≈«Ê’ ¡Â∂ Ë≈«Ó’ √øÍÃÁ≈Úª
˘ Ò˙Õ ‘∂’ ÓÈπæ÷ Á≈ √ÏøË «’√∂ È≈ «’√∂ Ë≈«Ó’ «¬’æ· Á∂ È≈Ò ‘πøÁ≈ ˛Õ ’ج∆ «Ú¡’Â∆ ¡≈«¡≈ √Ó≈‹ Á≈
ÓÀ∫Ï ˛ Â∂ ’ج∆ «¬√≈¬∆ ⁄⁄ Á≈Õ ÓÈπæ÷ Á∆ Ì◊Â∆ «¬È∑ª Ë≈«Ó’ «¬’æ·ª ÍÃÂ∆ Ú∆ ¿πÚ∂∫ ‘∆ ‘πøÁ∆ ˛, «‹Ú∂∫ ≈‹
ÍÃÂ∆Õ ¡◊ ’Á∂ ≈‹ «’√∂ Ë≈«Ó’ «¬’æ· Á∂ «ÚπæË ’ج∆ ’≈Ú≈¬∆ ’È≈ ⁄≈‘∂ ª ¡È∂’ª ÓÈπæ÷ª Á∂ √≈‘Ó‰∂ «¬‘
ÍÃÙÈ ÍÀÁ≈ ‘ØÚ∂◊≈ «’ ¿π‘ ≈‹ ÍÃÂ∆ Ì◊Â∆ ˘ ÚË∂∂ Ó‘æÂÚ Á∂‰ ‹ª Ë≈«Ó’ «¬’æ· ÍÃÂ∆ Ì◊Â∆ ˘Õ ¡◊ ≈‹
’ج∆ ¡«‹‘≈ ’≈˘È ω≈¬∂ ‹ª ¡«‹‘≈ ¡≈Á∂Ù Á∂Ú∂ ‹Ø «’√∂ Ë≈«Ó’ «¬’æ· Á∂ «ÚπæË ‘ØÚ∂ ª Ï‘π √≈∂ ÒØ’ ¿π√
Á≈ «ÚØË ’È Ò¬∆ «Â¡≈ ‘Ø ‹≈‰◊∂Õ «¬‘∆ ◊æÒ ¡≈«Ê’ «¬’æ·ª Á∂ √ÏøË «Úæ⁄ Ú∆ ’‘∆ ‹≈ √’Á∆ ˛Õ ¡≈Ëπ«È’
√Ó∂∫ «Úæ⁄ Ó˜Á»ª ¡Â∂ «’√≈Ȫ È∂ ¡È∂’ª ¡«‹‘∂ √ø◊·È ω≈¬∂ ‘È ‹Ø Ï‘π ْÂ∆Ù≈Ò∆ ‘ÈÕ «¬È∑ª «¬’æ·ª ÚæÒØ∫
¿πÂÍ≈Á’ ÒØ’ «¬‘ ÔÂÈ ’Á∂ ‘È «’ ¡≈«Ê’ ÍÀÁ≈Ú≈ Á≈ √ø⁄≈ÒÈ ¡Â∂ ’ø‡ØÒ ¡≈͉∂ ‘æʪ «Úæ⁄ æ÷‰, «‹√
Â∑ª ≈‹È∆«Â’ ‹∆ÚÈ Á≈ ’ø‡ØÒ ¡Â∂ √ø⁄≈ÒÈ ’Á≈ ˛, ¡«‹‘∂ ‘∆ ¡≈«Ê’ «¬’æ· ¡≈«Ê’ ‹∆ÚÈ ˘ ¡≈͉∂
’ø‡ØÒ «Úæ⁄ æ÷Á∆¡ª ‘ÈÕ «¬√ Á∂ ÓÀ∫Ïª Á∆ «¬È∑ª ¡≈«Ê’ «¬’æ·ª ÍÃÂ∆ Ì◊Â∆ Ï‘π ¿πÂÙ≈√«ÊÂ∆ «‘øÁ∆ ˛Õ
ÍÃÙÈ «¬‘ ˛ «’ «¬‘ «’™ √Ó«fi¡≈ ‹≈Ú∂ «’ ≈‹ «¬È∑ª √≈∂ «¬’æ·ª ¿πµÍ ˛, ¿π√ ˘ ¿πÈ∑ª Á∂ √«ÁzÙ «¬’ «¬’æ·

66 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY