Page 74 - DPOL101_POLITICAL_THEORY_PUNJABI

«¬’≈¬∆-C: ≈‹

«’™ È≈ Óø«È¡≈ ‹≈Ú∂ ‹Ø «’ «¬È∑ª ¿πµÍ È≈ ‘Ø ’∂ «¬È∑ª Íæ÷ ”⁄ ¡Â∂ √«‘ÔØ◊∆ ˛Õ ÓæË ’≈Ò∆È Ô»Í «Úæ⁄ ⁄⁄ È؇
¡Â∂ ≈‹ «¬’-Á»√∂ Á∂ ÍÃÂ∆ÁøÁ∆ ‘∂ ‘ÈÕ ¿π√ √Ó∂∫ ‘∂’ «Ú¡’Â∆ Ò¬∆ «¬‘ ˜»∆ √∆ «’ ¿π‘ ⁄⁄ Á≈ ÓÀ∫Ï
‘ØÚ∂ ¡Â∂ ⁄⁄ Á∂ ¡≈Á∂Ùª Á≈ Í≈Ò‰ ’∂Õ ≈‹ª Âæ’ ”Â∂ ⁄⁄ ¡≈͉≈ ’ø‡ØÒ æ÷Á≈ √∆Õ Ô»Í Á∂ «‹È∑ª ≈«‹¡ª
È∂ ⁄⁄ Á∂ ¡≈Á∂Ùª Á∆ ¿πÒøÿ‰≈ ’È Á≈ ÔÂÈ ’∆Â≈, ¿πÈ∑ª ˘ ⁄⁄ È∂ √˜≈ Ú∆ «ÁæÂ∆Õ ÓæË ’≈Ò∆È Ô»Í «Úæ⁄
≈‹ «¬’ ¡«‹‘≈ «¬’æ· √∆ ‹Ø ⁄⁄ Á∆ ¿πÓ∆Á ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ ¿π«¥Ù‡ È‘ƒ √∆Õ «˜¡≈Á≈ ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ ¿π√ ˘ ⁄⁄
Á∂ Íæ÷ ”⁄ «’‘≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ

¿π√ √Ó∂∫ Ú∆ ÎÀ«√√‡, È≈˜∆, ’«Ó¿»«È√‡ ¡≈«Á ÁÒª Á∂ »Í «Úæ⁄ ¡«‹‘∂ «¬’æ·ª Á≈ «Ú’≈√ ‘Ø «◊¡≈ ˛, «‹√
ÍÃÂ∆ ¿πÈ∑ª Á∂ ÓÀ∫Ïª Á∆ Ì◊Â∆ ¡Â∂ «ÈÙ·≈ ¿π‹≈◊ ˛Õ ¡≈͉∂ ≈‹È∆«Â’ ÁÒ Ò¬∆ ’πfi ÒØ’ ≈‹ Á∆ ¿πÒøÿ‰≈
’È «Úæ⁄ Ú∆ È‘ƒ «fi‹’Á∂Õ Úæ÷-Úæ÷ Á∂Ùª Á∂ ’«Ó¿»«È√‡ ÁÒ ¡≈͉∂ ÓÀ∫Ïª Ò¬∆ «ÚØË Âæ’ ’È Ò¬∆ «Â¡≈
«‘øÁ∂ ‘ÈÕ AICI-DE Á∂ Ó‘ª ÔπæË ÂØ∫ Ï≈¡Á ¡È∂’ª Ô»Í∆¡È ≈‹ª Á∂ ÎÀ«√√‡ ¡Â∂ È≈˜∆ ÁÒ ¡≈͉∂ ≈‹
«÷Ò≈Î «¬‡Ò∆ ¡Â∂ ‹ÓÈ∆ Á≈ Íæ÷ ÒÀ‰ Ò¬∆ «Â¡≈ «‘øÁ∂ √ÈÕ «¬ø◊ÒÀ∫‚ Ú◊∂ ÒØ’ÂøÂ ≈‹ «Ó‘ÈÂ∆ √øÿ
(‡∂‚ Ô»È∆¡È) Á∆ ‹Ø Ù’Â∆ ˛, ¿π√ ’≈‰ ¿π√ Á∂ ÓÀ∫Ïª Á∆ ¡≈͉∂ ¡≈«Ê’ √øÿ ÍÃÂ∆ Ì◊Â∆ Ï‘π ¿π‹≈◊
˛Õ «¬‘ √≈∂ «ÁzÙ‡∆ «Úæ⁄ æ÷Á∂ ‘ج∂ ’∆ «¬‘ ’«‘‰≈ √‘∆ È‘ƒ ‘ØÚ∂◊≈ «’ ≈‹ Ú∆ «¬’ ‹È«¬’æ· Ó≈Â ˛ ¡Â∂
ÓÈπæ÷ª Á∆ Ì◊Â∆ (¡ÀÒ‹∆¡È√) «¬’ ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ «¬’æ· ÍÃÂ∆ «‘ √’Á∆ ˛Õ ≈‹ Á≈ ’øÓ ‹È ÍÃË≈È ≈‹È∆«Â’
‹∆ÚÈ Á≈ ’ø‡ØÒ, ÌÓ ¡Â∂ «Ì¡≈È’ ÓπÙ«’Òª ÂØ∫ æ«÷¡≈ ’È≈ ¿π√ Á≈ Óπæ÷ ÓøÂÚ ˛, ¿π√ ˘ ¡≈͉∂ «¬√ ÷∂Â
Âæ’ √∆«Ó «‘‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ Ë≈«Ó’, ¡≈«Ê’ ¡Â∂ «¬√ ÍÃ’≈ Á∂ Ó≈Ó«Ò¡ª «Úæ⁄ ‘Ø «¬’æ·ª ˘ √πÂøÂÂ≈
Í»Ú’ ’øÓ ’È Á∂‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ «√æ«÷¡≈ Á≈ »Í ¡Â∂ „ø◊ «’‘Ø «‹‘≈ ‘ØÚ∂, «¬√ «ÚÙ∂ «Úæ⁄ ≈‹ ˘ √Ø⁄‰ Á∆
’∆ ÒØÛ ˛Õ «¬‘ ’øÓ ¿πÈ∑ª «ÚÙÚ «Ú«Á¡≈Ò≈ Á≈ ˛ ‹Ø «’ ÓÈπæ÷ª Á∂ ‘∆ «¬’æ· ‘ÈÕ «¬‘ ’øÓ «ÚÙÚ «Ú«Á¡≈Ò≈ ˘
‘∆ ’È≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ ÒØ’ª Á≈ ÈÀ«Â’ ‹∆ÚÈ «’‘Ø «‹‘≈ ‘ØÚ∂, ¿πÈ∑ª Á∂ √Á≈⁄≈ √ÏøË∆ ¡≈ÁÙ «’‘Û∂ ‘؉, ¿πÈ∑ª
Á≈ √Ó≈«‹’ «ÚÚ‘≈ «’√ Â∑ª Á≈ ‘ØÚ∂, «¬‘ √≈∆¡ª ◊æÒª Ë≈«Ó’ «¬’æ·ª Á∂ ÎÀ√Ò≈ ’È Á∆ ˛Õ ≈‹ ˘ «¬È∑ª
◊æÒª Á∂ «ÚÙ∂ «Úæ⁄ «√ÁÁ∆ Á∆ ’∆ ÒØÛ ˛? «¬√ Â∑ª ¡≈«Ê’ ÍÀÁ≈Ú≈ «’Ú∂∫ ’∆Â∆ ‹≈Ú∂Õ ’≈÷≈«È¡ª ¡Â∂
÷∂ª «Úæ⁄ Ó˜Á»ª Á∂ ’øÓ ’È Á∆ √«ÊÂ∆ ’∆ ‘ØÚ∂- «¬‘ ÍÃÙÈ ÓÈπæ÷ª Á∂ ¡≈«Ê’ «¬’æ·ª ÚæÒØ∫ «ÈË≈« ’È
ÔØ◊ ‘ÈÕ ≈‹ «¬È∑ª «Úæ⁄ Á÷Ò-¡øÁ≈˜∆ «’™ ’∂? ≈‹ ˘ «¬‘ √Ú∆’≈ ’È≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛ «’ ‘Ø «¬’æ·ª Á∂
Ï≈Ï ¿π‘ Ú∆ «¬’ «¬’æ· ‘∆ ˛ ¡Â∂ ¿π√ Á≈ Ú∆ «¬’ «ÈÙ«⁄ ¿πÁ∂Ù ¡Â∂ ÔØ‹È≈ ˛Õ ≈‹ Á∆ Ù’Â∆ ¡Â∂ √æÂ≈
Á≈ ¡Ë≈ ÓÈπæ÷ª ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ‘Ø ’πfi È‘ƒ ˛Õ ≈‹ »Í∆ «¬’æ· ˘ ÓÈπæ÷ª È∂ Áæ«√¡≈ ˛, ‘Ø «¬’æ·ª Á≈ «ÈÓ≈‰
Ú∆ ÓÈπæ÷ª È∂ ‘∆ ’∆Â≈ ˛Õ «¬√ Â∑ª ÓÈπæ÷ª Á≈ ≈‹È∆«Â’ ‹∆ÚÈ ≈‹ «Úæ⁄ √ø◊«·Â ˛, ¿πÚ∂∫ ‘∆ ÓÈπæ÷ª Ë≈«Ó’,
¡≈«Ê’ ¡Â∂ √ø√«¥«Â’ ‹∆ÚÈ ‘Ø «¬’æ·ª «Úæ⁄ √ø◊«·Â ˛, «‹√ ÍÃ’≈ ÒØ’Óæ È≈Ò ≈‹ ˘ Ù’Â∆ «ÓÒÁ∆ ˛,
¿πÚ∂∫ ‘∆ ÒØ’Óæ È≈Ò ‘Ø «¬’æ·ª ˘ Ú∆ Ù’Â∆ «ÓÒÁ∆ ˛Õ ≈‹ ˘ ‘Ø «¬’æ·ª Á∂ √≈‘Ó‰∂ Óøȉ Á∂ «¬√ «√˪ ˘
‘∆ ““Ï‘π«¬’æ·Ú≈Á”” (Pluralism) ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ
ÓÀ’≈¬ΔÚ È∂ «¬√ «ÁÃÙ‡∆’؉ ˘ «¬√ „ø◊ È≈Ò Í∂Ù ’∆Â≈ ˛, ““¡√ƒ ’∂ÚÒ «¬√ ◊æÒ ÂØ∫ ‘∆ «¬È’≈ È‘ƒ ’Á∂ «’
≈‹ ’ج∆ ’«Ó¿»«È‡∆ Á≈ ’ج∆ «‘æ√≈ ˛Õ √≈˘ «ÈÙ«⁄ »Í È≈Ò «¬‘ ¡ÀÒ≈È ’È≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛ «’ ≈‹ ’‡πøÏ ¡Â∂
⁄⁄ Á∂ Ú◊ Á≈ «¬’ «¬’æ· ‘∆ ˛Õ ¿πÈ∑ª Á∂ Ï≈Ï ≈‹ Á≈ «ÈÓ≈‰ Ú∆ ÓÀ∫Ïª Á∂ «¬’ «ÚÙ∂Ù Â∑ª È≈Ò √ø◊«·Â
√Ó»‘ ÚæÒØ∫ ‹Ø «’ ’Á∂ Ú∆ √∆«Ó ¿πÁ∂Ùª Ò¬∆ √ø◊«·Â ‘Ø«¬¡≈ ‘πøÁ≈ ˛Õ ≈‹ Á≈ √ø◊·È Í»∂ √Ó≈‹ √ø◊·È È‘ƒ ˛,
¿π‘ √Ì ¿πÁ∂Ù «‹È∑ª ˘ ÓÈπæ÷∆ ‹≈Â∆ ÍÃ≈Í ’È≈ ⁄≈‘πøÁ∆ ˛, ¿πÈ∑ª ¡≈Á∂Ùª Á∂ ¡Ë∆È È‘ƒ ¡≈ ‹ªÁ∂, «‹È∑ª Ò¬∆
≈‹ Á≈ ¡√«ÂæÂÚ ˛Õ «¬‘ √ÍÙ‡ ˛ «’ ≈‹ «‹È∑ª Â∆«’¡ª È≈Ò ¡≈͉∂ ¿πÁ∂Ùª Á∆ Í»Â∆ ’Á≈ ˛, ¿π‘ ¿πÈ∑ª
Â∆«’¡ª «Úæ⁄Ø∫ ’πfi ‘∆ ‘ÈÕ «‹È∑ª ÚæÒØ∫ √Ó≈‹ «Úæ⁄ «‘øÁ∂ ‘ج∂ Óπæ÷ ¡≈͉∆¡ª ¿πÓ∆Áª ¡Â∂ ¿πÁ∂Ùª Á∆ Í»Â∆ Ò¬∆
ÔÂÈÙ∆Ò «‘øÁ∂ ‘ÈÕ””
Ï‘π«¬’æ·Ú≈Á Á∂ «¬√ «√˪ ˘ ¡◊ √Ú∆’≈ ’ «Ò¡≈ ‹≈Ú∂ ª «¬‘ Ú∆ √Ú∆’≈ ’È≈ ÍÚ∂◊≈ «’ ≈‹ «Úæ⁄
ÍÃÌ»Â≈ ¡Â∂ √≈«¡ª Á∂ «‘æ «Úæ⁄ È‘ƒ ‘πøÁ∆ Í ÍÃÙÈ «¬‘ ˛ «’ ¡◊ «’√∂ «ÈÙ«⁄ ̻÷ø‚ «Úæ⁄ Ù≈«ÓÒ Úæ÷-Úæ÷
«¬’æ·ª «Úæ⁄ «ÈøÂ «ÚØË∆ ‘ØÚ∂ ª ¿π√ Á≈ ‘æÒ «’√ ÍÃ’≈ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂Õ ¡≈«Ê’ «¬’æ·ª ˘ ‘∆ Ò˙Õ «¬‘ √øÌÚ
˛ «’ ¿πÍÌØ◊Â≈Úª ¡Â∂ ¿πÂÍ≈Á’ª, Ó˜Á»ª, Í»ø‹∆ÍÂ∆¡ª, «˜ÓƒÁ≈ª ¡Â∂ «’√≈Ȫ Á∂ «¬’æ·ª «Úæ⁄ «ÈøÂ «ÚØË
ÍÀÁ≈ ‘ØÚ∂Õ «¬√ √«ÊÂ∆ «Úæ⁄ «¬√ «ÚØË ˘ Á» ’È Ò¬∆, «¬√ Á≈ ÎÀ√Ò≈ ’È Ò¬∆ ’ج∆ ª √≈«¡ª Á∂ «‘æ «Úæ⁄
‘؉∆ ‘∆ ⁄≈‘∆Á∆ ˛Õ «¬‘ √≈«¡ª Á∂ «‘æ «Úæ⁄ √æÂ≈ ‘∆ ≈‹ ˛Õ «¬‘ Ú∆ ÓøÈ Ò˙ «’ Ó˜Á»ª, Í»ø‹∆ÍÂ∆¡ª, «’√≈Ȫ,

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 67