Page 76 - DPOL101_POLITICAL_THEORY_PUNJABI

«¬’≈¬∆-C: ≈‹

ÍÃÂ∆«ÈËÂ≈ Á∆ ⁄؉ Ò¬∆ ÍÃÁ∂«Ù’ «ÈÚ≈⁄È ÷∂Â (Territorial Constituencies) È≈ ‘Ø ’∂ Í∂Ù∂ ¡Â∂ ¡≈«Ê’ ’øÓª È؇
”Â∂ ¡Ë≈« «¬’æ·ª ˘ ‘∆ ¡≈͉∂ ÍÃÂ∆«ÈË Ì∂‹‰ Á≈ ÓΩ’≈ «ÁæÂ≈ ‹≈‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ «¬√ Â∑ª Î≈«√√‡ «Ú⁄≈’ª
¡Èπ√≈ ≈‹ ¡«‹‘∂ «¬’æ·ª Á≈ √Ú«‘æ «¬’æ· ˛ ‹Ø «’ ¡≈«Ê’ ’øÓª ¡Â∂ Í∂Ù∂ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ √ø◊«·Â ‘Ø‰Õ ‘Ø
«¬’æ· ≈‹ª Á∂ Íæ÷ ”⁄ È‘ƒ ˛Õ ¿πÈ∑ª Á∆ √«ÊÂ∆ ≈‹ Á∆ ÂπÒÈ≈ «Úæ⁄ ‘∆ ‘∆‰ ˛Õ ‘Ø «¬’æ· ¡≈«Ê’ ¡Ë≈ ”Â∂
√ø◊«·Â ‘πøÁ∂ ‘È ¡Â∂ ≈‹ »Í∆ √Ú¿πµ⁄ «¬’æ· È≈Ò ¿π‘ ≈Ù‡∆ «‘æ Ҭ∆ √«‘ÔØ◊ ’Á∂ ‘ÈÕ
π
æ
π
π
∑
æ
∂
»
π
∂
π
∂
¡≈Ë«È’ Ô◊ Á Ï‘«¬’·Ú≈Á∆ «Ú⁄≈’ ≈‹ Á «¬√ Í Á≈ √ÓÊÈ È‘ƒ ’Á, ¿Èª ¡È√≈ ÓÈ÷ Á∆ √Ó≈«‹’Â≈
π
æ
Á∂ ¡È∂’ª Í«‘¨ ‘ÈÕ «¬È∑ª √≈«¡ª ˘ ≈‹ Á∂ ÷∂Â «Úæ⁄ «Ò¡≈ √’‰≈ √øÌÚ È‘ƒ ˛Õ ¡≈«Ê’, √ø√«¥«Â’,
Ë≈«Ó’ ¡≈«Á «ÁzÙ‡∆¡ª ÂØ∫ Ú∆ ÓÈπæ÷ ¡≈͉∂ ¡≈Í ˘ ¡È∂’ª «¬’æ·ª «Úæ⁄ √ø◊«·Â ’Á≈ ˛Õ ≈‹È∆«Â’ «ÁzÙ‡∆
È≈Ò ÓÈπæ÷ª È∂ ¡≈͉≈ ‹Ø «¬’æ· Ï‰≈«¬¡≈ ˛, ≈‹ ¿π√∂ Á≈ È≈Ó ˛ Í Ë≈«Ó’, ¡≈«Ê’ ¡≈«Á «ÁzÙ‡∆ È≈Ò Ú∆
ÓÈπæ÷ È∂ ¡≈͉∂ «Ú«ÚÁ «¬’æ· √ø◊«·Â ’∆Â∂ ‘È, «‹È∑ª Á∆ √«ÊÂ∆ ≈‹ Á∂ ‘∆ Íæ÷ ”⁄ ˛, ≈‹ ˘ ¿πÈ∑ª ÂØ∫ ¿πµ⁄≈
Óøȉ≈ «’√∂ Ú∆ ÍÃ’≈ √‘∆ È‘ƒ «’‘≈ ‹≈ √’Á≈Õ «¬√ Ò¬∆ √≈˘ ≈‹ ˘ “«¬’æ·ª Á≈ «¬’æ·” È≈ ÓøÈ ’∂ ‘Ø «¬’æ·ª
Á≈ Íæ÷ ‘∆ √Ófi‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛, «’™«’ ‘Ø «¬’æ· Ú∆ ÓÈπæ÷ Ò¬∆ ™È∂ ‘∆ √πÌ≈«Ú’ ¡Â∂ ¿πÍÔØ◊∆ ‘È, «‹øÈ∂ «’
≈‹, «¬√ Ò¬∆ ≈‹ ˘ ¿πÈ∑ª ÂØ∫ ¿π«¥Ù‡ ¡Â∂ √Ú«‘æ ȑƒ Óø«È¡≈ ‹≈ √’Á≈Õ ≈‹ Á≈ ’ÂÚ ’∂ÚÒ «¬øÈ≈ ˛
«’ ¿π‘ ÓÈπæ÷ Á∂ √Ó»«‘’ √Ïø˪ Á∆ √Óπæ⁄∆ «ÚÚ√Ê≈ «Úæ⁄ «¬’ Â∑ª Á∆ ¬∂’Â≈ ¡Â∂ ¬∂’»ÍÂ≈ ˘ √Ê≈«Í ’∂Õ
Ï‘π«¬’æ·Ú≈Á Á∂ «ÚÙ∂ «Úæ⁄ «Í¤Ò∂ ÍÃ’‰ «Úæ⁄ «ÚÚ∂⁄È≈ ’∆Â∆ ‹≈ ¸æ’∆ ˛Õ «¬√ «Ú⁄≈Ë≈≈ Á∂ ¡Èπ√≈ ≈‹ ÂØ∫
«¬Ò≈Ú≈ ‘Ø «¬’æ·ª Á≈ Ó‘æÂÚ Ú∆ «¬øÈ≈ ÚË∂∂ ÚË ‹ªÁ≈ ˛ «’ ¿πÈ∑ª ”Â∂ «’√∂ ’ø‡ØÒ Á∂ ¡«‘√≈√ «Úæ⁄ √Ó≈‹ ”⁄
¡≈‹’Â≈ Á∆ ÁÙ≈ ÍÀÁ≈ ‘Ø √’Á∆ ˛, «‹√ «Úæ⁄ Ùæ’ È‘ƒ «’ ÍÃÌ»Â≈ ‹ª √≈«¡ª Á∂ «‘æ «Úæ⁄ ≈‹ Á∆ «¬’ ¡«‹‘∆
«ÚÙ∂ÙÂ≈ ˛ ‹Ø ‘Ø «¬’æ·ª «Úæ⁄ È‘ƒ Í≈¬∆ ‹ªÁ∆Õ Ï‘π«¬’æ·Ú≈Á Á∆ ¿πÓ∆Á «¬’ «¬’æ·Ú≈Á ÂæÊ Á∂ ÚË∂∂ ¡Èπ’»Ò
˛Õ √Ó≈‹ «Úæ⁄ «ÚÚ√Ê≈ ’≈«¬Ó æ÷‰ Ò¬∆ «¬‘ ˜»∆ ˛ «’ «¬’ ¡«‹‘∆ √Ú«‘æ √æÂ≈ ‘ØÚ∂ ‹Ø «Ú¡’Â∆¡ª
¡Â∂ ¿πÈ∑ª Á∂ «Ú«ÚÁ «¬’æ·ª Á∂ ’øÓª ¡Â∂ ◊Â∆«ÚË∆¡ª ”Â∂ ’ø‡ØÒ æ÷ √’∂Õ ¡≈«√‡Ø‡Ò È∂ ¡≈͉∂ √Ó∂∫ Á∆¡ª
ÍÃ√«ÊÂ∆¡ª Á∆ «ÁzÙ‡∆ «Úæ⁄ æ÷Á∂ ‘ج∂ ≈‹ Á∂ «‹√ »Í Á≈ ÍÃÂ∆Í≈ÁÈ ’∆Â≈ √∆, ¿π‘ ÚÂÓ≈È Ôπæ◊ «Úæ⁄ Ú∆ Âæʪ
Á∂ ¡Èπ»Í ˛Õ ¡≈Ëπ«È’ √Ó∂∫ «Úæ⁄ Ú∆ ≈‹ Á∂ √ÏøË ”⁄ «¬‘ ◊æÒ ’‘∆ ‹≈ √’Á∆ ˛ «’ «Ú«ÚÁ ÓÈπæ÷∆ «¬’æ· ¿πÈ∑ª
Á∂ ÷∂Â ¡«Ë’≈ Á∂ ¡Ë∆È ˛ ¡Â∂ ¿π‘ ¿πÈ∑ª √≈«¡ª ”Â∂ ¡≈͉≈ ’ø‡ØÒ «¬√ „ø◊ È≈Ò √Ê≈«Í ’Á≈ ˛ ª «’
¿π‘ ÓÈπæ÷ Á∂ √Ú-√Ó≈È «‘æª Á∂ √≈ËÈ «Úæ⁄ √‘≈«¬’ ‘ØÚ∂Õ
(C) Ú◊ √ø◊·È Á∂ »Í «Úæ⁄ ≈‹ Á≈ √Ú»Í (State as a Class Structure)
«Ú⁄≈’ª Á∂ ¡Èπ√≈ ≈‹ «¬’ ¡«‹‘∂ Ú«ÙÙ‡ Ú◊ (Class) Á≈ «√¯ √ø◊·È ˛ ‹Ø «’ ‘Ø Ú◊ª ”Â∂ ‘≈Ú∆ ‘ØÚ∂Õ
«¬√ «Ú⁄≈ Á∂ ÍÃÓπæ÷ ÍÚÂ’ ¿π‘ √Ó≈‹Ú≈Á∆ (Socialist) «Ú⁄≈ ‘È ‹Ø ≈‹ ˘ «¬’ Ú◊ «ÚÙ∂Ù ÚæÒØ∫ ‘Ø
Ú◊ª Á≈ ÙØÙ‰ ’È ˘ «√¯ √Ë≈‰ √ÓfiÁ∂ ‘ÈÕ ’≈ÒÓ≈’√ Á∂ «Ú⁄≈ «Úæ⁄ ¡≈Ëπ«È’ ≈‹ √ø√Ê≈ Í»ø‹∆ÍÂ∆
Ú◊ ÚæÒØ∫ ◊∆Ϫ Á∂ ÙØÙ‰ Á≈ √≈ËÈ ˛Õ Ó≈’√ Á∂ ¡Èπ√≈ ‘∂’ √Ó≈«‹’ √ø◊·È È∂ ¡È∂’ª ¡«‹‘∂ Ú◊ ‘πøÁ∂
‘È, «‹È∑ª «Úæ⁄ «ÈøÂ √øÿÙ ‘πøÁ≈ «‘øÁ≈ ˛Õ «¬«Â‘≈√ «Úæ⁄ √≈˘ Í≥‹ Â∑ª Á∂ √Ó≈«‹’ √ø◊·È «ÓÒÁ∂ ‘ÈÕ
(A) ¡ø«Ì’ √Ó≈‹, (B) Á≈√ª ”Â∂ ¡≈Ù« √Ó≈‹, (C) √≈ÓÚ≈Á∆ ÍæÁÂ∆ ”Â∂ ¡≈Ù« √Ó≈‹, (D) Í»ø‹∆Ú≈Á ”Â∂
¡≈Ù« √Ó≈‹ ¡Â∂ (E) √Ó≈‹Ú≈Á∆ √Ó≈‹ «¬È∑ª «Ú«ÚÁ √Ó≈«‹’ √ø◊·Èª «Úæ⁄ Ú◊ √øÿÙ Á∆ √æÂ≈ √ÍÙ‡
»Í È≈Ò ‘∆ ˛Õ ’∂ÚÒ ¡ø«Ì’ √Ó≈‹ Ú◊ √øÿÙ ÂØ∫ ˜∆Ø √∆, «’™«’ ¿π√ «Úæ⁄ ‘∂’ «Ú¡’Â∆ ¡≈͉∆ ˜»Â
Á∂ ÍÁ≈ʪ Á≈ √‘∆ „ø◊ È≈Ò ¿πÂÍ≈ÁÈ ’ ÒÀ∫Á≈ √∆ ¡Â∂ «’√∂ ˘ Á»√«¡ª Á≈ ÙØÙ‰ ’È Á≈ ÓΩ’≈ È‘ƒ «ÓÒÁ≈
√∆Õ Á≈√ ÍÃÊ≈ ¡Â∂ Ï≈Ï ÍæÁÂ∆ Á∂ Ôπæ◊ª «Úæ⁄ ¡«‹‘∆ √«ÊÂ∆ ‘∆ «’ ¿πÂÍ≈ÁÈ Á∂ √≈ËÈ «¬’ Ú◊ «ÚÙ∂Ù Á∂
Ó≈Ò’≈È≈ ‘æ’ ¡≈ ◊¬∂Õ «¬‘ Ú◊ ÷πÁ «Ó‘È ȑƒ ’Á≈ √∆ Í «¬’ ¡«‹‘∂ Ú◊ ÂØ∫ «‹√ ’ØÒ ¿πÂÍ≈ÁÈ Á∂
√≈ËÈ È‘ƒ √È, «Ó‘È ’Ú≈ ’∂ √≈∂ ¡≈≈Ó È≈Ò ‹∆ÚÈ ÏÂ∆ ’«¡≈ ’Á∂ √ÈÕ Á≈√ ÍÃÊ≈ Á∂ Ôπæ◊ «Úæ⁄ ’Á∂
Ú∆ ’πÒ∆È ÒØ’ Ì»Ó∆ Á∂ √Ú≈Ó∆ ω ◊¬∂ ¡Â∂ Á≈√ª Á∆ «Ó‘È «Úæ⁄ ¡È≈‹ ¡≈«Á Á≈ ¿πÂÍ≈ÁÈ ’Ú≈¿π‰ Òæ◊∂Õ
Ï≈Ï ÍæÁÂ∆ Á∂ Ôπæ◊ «Úæ⁄ ÷∂Â∆ Á≈ ’øÓ ¡Ë Á≈√ª (Serf) ÚæÒØ∫ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ √∆ ‹Ø √≈∆ Ì»Ó∆ Á∂ √Ú≈Ó∆ È‘ƒ ‘πøÁ∂
√ÈÕ ¡≈Ëπ«È’ Í»ø‹∆Ú≈Á∆ Ôπæ◊ «Úæ⁄ Í»ø‹∆ ¡≈«Á ¿πÂÍ≈ÁÈ Á∂ √≈ËÈ «¬’ Ú◊ «ÚÙ∂Ù Á∂ ‘æʪ «Úæ⁄ ˛ ‹Ø √øÍÂ∆
«Úæ⁄ Í»ø‹∆ ÂØ∫ ‘∆‰ Ó˜Á» Ú◊ Á∆ «Ó‘È Á≈ ’øÓ ’’∂ ¡≈«Ê’ ¿πÂÍ≈ÁÈ Á≈ ’øÓ ’Á≈ ˛Õ ≈‹ √ø√Ê≈ «¬’
¡«‹‘≈ √≈ËÈ «‘≈ ˛, «‹√ Á∆ √‘≈«¬Â≈ ‹ª Ù’Â∆, √øÍÂ∆Ù≈Ò∆ (Ì» √Ú≈Ó∆ ¡Â∂ Í»ø‹∆ÍÂ∆) Ú◊ Á≈√ª, ¡Ë
Á≈√ª ¡Â∂ Ó˜Á»ª Á≈ ÙØÙ‰ ’Á≈ «‘≈ ˛Õ ¡≈Ëπ«È’ Í»ø‹∆Ú≈Á∆ Ôπæ◊ Á∂ √ÏøË ”⁄ ’≈ÒÓ≈’√ Á∂ «¬‘ ÙÏÁ
ÚȉÔØ◊ ‘È-““Í»ø‹∆Ú≈Á∆ «ÚÚ√Ê≈ «Úæ⁄ ≈‹ Í»ø‹∆ÍÂ∆ Ú◊ Á∂ ‘æʪ «Úæ⁄ «¬’ ¡«‹‘≈ √≈ËÈ ˛, «‹√ ÚæÒØ∫

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 69