Page 86 - DPOL101_POLITICAL_THEORY_PUNJABI

«¬’≈¬∆-C: ≈‹

¡≈«Ê’ ÷∂Â ˘ «ÈÔß«Âz ȑ∆∫ ’∂◊≈Õ ¿π√ Á≈ ’øÓ «¬‘ Á∂÷‰≈ ˛ «’ ¡≈«Ê’ ÷∂Â «Úæ⁄ ¡Â∂ ‘Ø ¡≈«Ê’ È؇
«’«¡≈ ’Òͪ «Úæ⁄ «ÈÔÓ ¡Èπ√≈ «ÚÚ‘≈ ‘Ø «‘≈ ˛ ‹ª È‘∆∫Õ
¿π‘ ≈‹ ˘ Íπ«Ò√ ≈‹ ÓßÈÁ≈ √∆, «‹√ È∂ ≈‹ Á≈ ’ßÓ Îπæ‡Ï≈Ò Á∂ ÷∂‚ «Úæ⁄ ÀÎ∆ Á∂ Ï≈Ï Áæ«√¡≈ ¡Â∂ «’‘≈
«’ «‹√ Â∑ª «È‰≈«¬’ ÷πÁ È‘∆∫ ÷∂‚Á≈, ÏÒ«’ Á∂÷Á≈ ˛ «’ √≈∂ «÷‚≈∆ ÷∂‚ Á∂ «ÈÔÓª Á∂ ¡Èπ√≈ ÷∂‚Á∂ ‘ÈÕ
≈‹ Á≈ ’ßÓ Ú∆ ¡≈«ÊÊ ÷∂Â «Úæ⁄ ÷∂‚ Á∂ «È‰≈«¬’ Á∂ Ï≈Ï ˛, «‹√ ˘ «√Î «¬‘ Á∂÷‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛ «’
√ßͱÈ ¡≈«Ê’ «’«¡≈Úª «ÈÔÓ ¡Èπ√≈ ⁄æÒ ‘∆¡ª ‘È ‹ª È‘∫∆Õ ¡≈«Ê’ ÷∂Â «Úæ⁄ ≈‹ Á∆ Á÷Ò¡ßÁ≈˜z∆
¡‰¿π«⁄ ˛Õ ¿π√ È∂ ≈‹ Á∂ Óπæ÷ ÂΩ ”Â∂ ‘∂· «Ò÷∂ ’ßÓª Á≈ √ÓÊÈ ’∆Â≈ ˛Õ
A. ‘Ó«Ò¡ª ÂØ∫ Á∂Ù Á∆ æ«÷¡≈ ’È≈Õ
B. «‘ß√’ ÿ‡È≈Úª ÂØ∫ √Ó≈‹ Á∆ æ«÷¡≈ ¡Â∂ «Ú¡’Â∆ ˘ «Ú¡’Â∆ Á∂ ÙØÙ‰ ¡Â∂ ¡æ«Â¡≈⁄≈ª ÂØ∫
Ï⁄≈¿π‰≈Õ
C. √Û’ª, ÍπæÒ, È«‘ª, ÏÀ∫’, «√æ«÷¡≈ √ß√Ê≈Úª ¡≈«Á Á∆ «ÚÚ√Ê≈ ’È≈, «’™«’ «¬‘ «Ú¡’Â∆◊ ÍæË
”Â∂ √ßÌÚ È‘∆∫ ‘ÈÕ

B. ‹≈È Ò≈’ Á∂ «Ú⁄≈
‹≈È Ò≈’ Á≈ «Ú⁄≈ √∆ «’ «’√∂ Ú∆ ≈‹ «Úæ⁄ ‹ÈÂ≈ Á≈ ÎÀ√Ò≈ √≈«¡ª Á∂ «‘æ «Úæ⁄ ‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ ¿π‘
’«‘ßÁ≈ √∆ «’ ≈‹ «¬’ ÓÈπæ÷∆ √ß√Ê≈ ˛, «¬√ Á≈ ¡Ë≈ ⁄ÓÂ’≈ ‹ª Íë’Â∆ È‘∆∫, ÏÒ«’ ‹ÈÂ≈ Á∆ √«‘ÓÂ∆
˛ ¡Â∂ ÍzÌ»ÂÚ Ú∆ ‹ÈÂ≈ «Úæ⁄ ‘∆ Ù≈«ÓÒ ˛Õ ¡√Ò «Úæ⁄ Ò≈’ «ÚË≈È’ ≈‹ÂßÂ Á∆ Íæ÷Í≈Â∆ ˛Õ
(’) ÓÈπæ÷Δ Íë’ÂΔ :- Ò≈’ Á≈ ≈‹È∆«Â’ ÁÙÈ ÓÈπæ÷∆ Íz«’Â∆ ”Â∂ ¡Ë≈« ˛, Ízß± ÓÈπæ÷ Íz«’Â∆ Á∂ √ÏßË
«Úæ⁄ Ò≈’ Á∂ «Ú⁄≈ ‘≈Ï√ Á∂ «ÚØË∆ ‘ÈÕ Ò≈’ Á≈ÓÈπæ÷∆ √«‘ÔØ◊∆, √«‘ÙÈ», Íz¿πÍ’≈∆ ¡Â∂ ÙªÂ∆«ÍzÔ ˛Õ ¿π‘
Íz∂Ó, Á«¬¡≈, √ÁÌ≈ÚÈ≈, ¬∂’Â≈ ¡Â∂ ⁄ø«◊¡≈¬∆ Á∆¡ª Ì≈ÚÈ≈Úª È≈Ò Ìͱ ˛Õ
Ò≈’ Á≈ «Ú⁄≈ ˛ «’ √≈∆¡ª ÓÈπæ÷∆ «’«¡≈Úª Á≈ √Ø «¬æ¤≈ ˛Õ «‹√ ⁄∆˜ È≈Ò ¿π√ ˘ ¡≈ÈßÁ Íz≈Í ‘πßÁ≈
˛ ¿π‘ ¿π√ Á∂ Ò¬∆ ⁄ß◊∆ ˛ ¡Â∂ «‹√ ÂØ∫ ¿π√ ˘ Áπæ÷ Á≈ ¡«‘√≈√ ‘πßÁ≈ ˛ ¿π‘ ¿π√ Á∂ Ò¬∆ Ïπ∆ ˛Õ Ò≈’ ÓÈπæ÷ Á∆
ÙªÂ∆«ÍzÔ ¡Â∂ √Ó≈«‹’ Íz≈‰∆ ÓßÈÁ≈ ˛Õ

(÷) Íë’«Â’ ¡Ú√Ê≈ :- Ò≈’ Íë’«Â’ ¡Ú√Ê≈ Á≈ Úȉ ’Á≈ ˛Õ ¿π‘ ÓßÈÁ≈ ˛ «’ Íë’«Â’ ¡Ú√Ê≈ «Úæ⁄
≈‹È∆«Â’ ‹≈«◊ÃÂ∆ È‘∆∫ √∆ ª Ú∆ ÓÈπæ÷ √Ó≈«‹’ Ì≈ÚÈ≈ È≈Ò ¿πÊÒ-ÍπÊÒ √∆Õ ¿π‘ ‘Ø ÓÈπæ÷ª Á∆ ÓΩ‹±Á◊∆
«Úæ⁄ ÷πÙ∆ Ó«‘√±√ ’Á≈ √∆, ¿π‘ √Ú≈Ê∆ ¡Â∂ ’Ò∂Ù Í√øÁ È‘∆∫ √∆Õ Ò≈’ Á∂ ¡Èπ√≈ ¿π√ √Ó∂∫ ÓÈπæ÷ Á∆¡ª Ï‘πÂ
ÿæ‡ ˜±ª √È «‹È∑ª ˘ ¿π‘ ÏÛ∆ √ÒÂ≈ È≈Ò Í±∆ ’ ÒÀ∫Á≈ √∆, «¬√ √Ó∂∫ ¿π√ ˘ ‹∆ÚÈ, √πÂßÂÂ≈ ¡Â∂
√ßÍÂ∆ Á∂ Ó‘æÂÚͱÈ Íë’«Â’ ¡«Ë’≈ Ú∆ Íz≈Í √È, ‹ÁØ∫ ÓÈπæ÷ Ï≈Ï √∆ ¡Â∂ ““Ú◊∂ «ÚÚ‘≈ Á±√«¡ª
ÂØ∫ ¡≈͉∂ ÍzÂ∆ ⁄≈‘πßÁ∂ ‘؉, ¿π√ Â∑ª Á±√«¡ª È≈Ò «ÚÚ‘≈ ’ØÕ”” «¬‘ «ÈÔÓ Ï‘π Íz⁄æ«Ò √∆Õ «¬√ ’≈‰
ÓÈπæ÷ Íë’«Â’ √«ÊÂ∆ «Úæ⁄ √π÷∆ √∆Õ Ò≈’ Á∂ ¡Èπ√≈, «¬‘ √π÷∆ ‹∆ÚÈ Ï‘π «ÁȪ Âæ’ È‘∆∫ ⁄æÒÁ≈Õ ‘ΩÒ∆-
‘ΩÒ∆ ÓπÙ«’Òª ¿πÂÍøÈ ‘؉ Òæ◊∆¡ªÕ Í«‘Ò∆ ÓπÙ«’Ò Âª «¬‘ √∆ «’ Íë’«Â’ ’≈˘Èª Á∆ ’ج∆ «ÈÙ«⁄ ÍÃ∆Ì≈Ù≈
È‘∆∫ √∆Õ Á±√«¡ª ‹æ‹ª Á∆ ◊À ÓΩ‹±Á◊∆ «Úæ⁄ ‘∂’ «Ú¡’Â∆ ÷πÁ ¡≈͉∂ ¡«ÌÔØ◊∆¡ª Á≈ ÎÀ√Ò≈ Ú∆ ’ ÒÀ∫Á≈
√∆Õ Â∆√∂ «È¡≈ ˘ Ò≈◊± ’È Ú≈Ò∆ Ù’Â∆ Á≈ Ú∆ ¡«‘√≈√ √∆Õ «¬È∑ª ’«·È≈¬∆¡ª ÂØ∫ ¤π‡’≈≈ Í≈¿π‰ Ò¬∆
ÓÈπæ÷ª È∂ √ÓfiΩÂ≈ ’∆Â≈Õ
(◊) √Ó≈«‹’-√ÓfiΩÂ≈ : ÓÈπæ÷ È∂ ¡≈Í√ «Úæ⁄ «ÓÒ ’∂ Íë’«Â’ √«ÊÂ∆ ˘ √Ó≈Í ’È Ò¬∆ √ÓfiΩÂ≈ ’∆Â≈Õ «¬√
√ÓfiΩÂ∂ Á∂ ÈÂ∆‹∂ Ú‹Ø∫ È≈◊«’ ¡Â∂ ≈‹ Á≈ «ÈÓ≈‰ ‘Ø«¬¡≈Õ «¬√ È≈◊«’ √Ó≈‹ ‹ª ≈‹ ˘ ÓÈπæ÷ª È∂ √≈∂
¡«Ë’≈ È≈ Á∂ ’∂ ’∂ÚÒ Íë’«Â’ ¡«Ë’≈ª Á∆ «Ú¡≈«÷¡≈ ’È, «È¡≈ ’È ¡Â∂ ¡Í≈Ë∆¡ª ˘ √˜≈ Á∂‰ Á∂
¡«Ë’≈ ‘∆ «ÁæÂ∂, «‹√ È≈Ò ¿πÈ∑ª Á∂ ‹∆ÚÈ √πÂßÂÂ≈ ¡Â∂ √ßÍÂ∆ Á∂ ¡«Ë’≈ª Á∆ æ«÷¡≈ ‘Ø √’∂Õ Ò≈’ ’«‘ßÁ≈
˛ «’ «Ú¡’Â∆ ’≈˘È Á∆ «Ú¡≈«÷¡≈ ¡≈͉∂ Íæ÷ «Úæ⁄ ’ ÒÀ∫Á≈ √∆ ¡Â∂ ¡≈͉∂ ’ßÓª ˘ ÷πÁ ‘∆ ‹æ‹ª Á∂ ±Í «Úæ⁄
ÎÀ√Ò≈ ’ ÒÀ∫Á≈ √∆ «‹√ È≈Ò ¿π√ Á≈ √Ú≈Ê «√æË ‘πßÁ≈ √∆Õ ¿π√ √Ó∂∫ «Úæ⁄ «È¡≈ ˘ ’øÓ ˘ «√æË ’È Ú≈Ò∆ ’ج∆
Ú∆ Ù’Â∆ È‘∆∫ √∆ ¡Â∂ ÓÈπæ÷ª È∂ ¡≈Í√ «Úæ⁄ √ÓfiΩÂ≈ ’’∂ «‹√ È≈◊«’ √Ó≈‹ ¡Â∂ ≈‹ Á≈ «ÈÓ≈‰ ’∆Â≈

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 79