Page 83 - DPOL101_POLITICAL_THEORY_PUNJABI

≈‹È∆«Â’ «√˪Â

È؇ ’∂ «‘‰ Ò¬∆ ≈˜∆ È‘∆∫ ‘ج∂Õ ÈÂ∆‹≈ «¬‘ ‘Ø«¬¡≈ «’ ¡Ò√‡ ˘ ¡≈«¬ÒÀ∫‚ «Úæ⁄ Ù≈«ÓÒ È‘∆∫ ’∆Â≈
«◊¡≈Õ Ì≈ ¡Â∂ Í≈«’√Â≈È Á∂ ±Í «Úæ⁄ Ì≈ÂÚÙ ‹Ø ÁØ Í«‘Ò∂ ≈‹ª «Úæ⁄ Úø«‚¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ˛, ¿π√
Á≈ ÍzË≈È ’≈‰ ËÓ Ì∂Á ‘∆ ‘À Í ¡Ú≈⁄∆È ’≈Ò Á∂ ’¬∆ √æ«Ì¡≈ ¡Â∂ ¿πµÈ ≈‹ª «Úæ⁄ ≈Ù‡∆
¬∂’Â≈ Á∆ ¡ÈπÌ»Â∆ Ò¬∆ ËÓ Á≈ Ì∂Á π’≈Ú‡ È‘∆∫ «‘Õ Ôπ◊Ø√Ò≈Ú∆¡≈ «Úæ⁄ Óπæ÷ ÂΩ ”Â∂ √Ï ¡Â∂ ¥∆
ÒØ’ª Á≈ «ÈÚ≈√ ˛Õ √Ï ◊z∆’ ’ÀÊØ«Ò’ √øÍÃÁ≈¬∂ Á∂ ¡ÈπÔ≈¬∆ ‘È ¡Â∂ ¥∂‡ ØÓÈ ’ÀÊØ«Ò’ ⁄⁄ Á∂Õ Í
¿πÈ∑ª ÁØȪ «Úæ⁄ È√Ò, Ì≈Ù≈ ¡Â∂ ∆Â∆-«Ú≈˜ª Á∆ ¬∂’Â≈ Á∂ ’≈‰ ≈Ù‡∆ ¬∂’Â≈ Á∆ ¡Èπ̱Â∆ ˛ ¡Â∂
«¬√ Ò¬∆ ¿πÈ∑ª È∂ √øÍzÁ≈«¬’ ¡Â∂ Ë≈«Ó’ Ì∂Á ˘ Ó‘æÂÚ È‘∆∫ «ÁæÂ≈Õ ⁄∆È «Úæ⁄ ÏΩË ÒØ’ª Á∂ È≈Ò-
È≈Ò «¬√≈¬∆ Ú∆ ⁄ß◊∆ Úæ‚∆ √ß«÷¡≈ «Úæ⁄ ‘È Í Ì≈Ù≈, √ß√«¥Â∆ ¡Â∂ È√Ò Á∆ ¬∂’Â≈ Á∂ ’≈‰ ⁄∆È∆
«¬√≈¬∆ ÷πÁ ˘ ÏΩË ⁄∆È∆¡ª ÂØ∫ ÍÃÂæ÷ È‘∆∫ √ÓfiÁ∂Õ «¬‹∆͇ «Úæ⁄ «¬√≈¬∆¡ª Á∆ √ß«÷¡≈ Á√ Î∆√Á∆ Á∂
Òæ◊Ì◊ ˛ Í ¿π‘ ¿πµÊØ∫ Á∂ I@ Î∆√Á∆ Óπ√ÒÓ≈Ȫ È≈Ò ÷πÁ ˘ ÍÃÂæ÷ √Ófi‰ Á∆ ˜± ȑ∆∫ √ÓfiÁ∂Õ
(D) Ìπ◊Ø«Ò’ ¬∂’Â≈-‹Ø ÒØ’ «’√∂ «¬’ ‘∆ ÍzÁ∂Ù «Úæ⁄ «¬’æ·∂ «‘ßÁ∂ ‘È, ‘ΩÒ∆-‘ΩÒ∆ ¿πÈ∑ª «Úæ⁄ «ÈøÂ √ÏßË
ÚæËÁ≈ ‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂ ¿π‘ ÷πÁ ˘ «¬’æ·∂ √Ófi‰ Òæ◊Á∂ ‘ÈÕ ≈Ù‡∆ ¬∂’Â≈ Á∆ ¡Èπ̱Â∆ Á∂ Ò¬∆ Ìπ◊Ø«Ò’
¬∂’Â≈ ˜±∆ ‘πßÁ∆ ˛Õ «¬’ ‹◊∑≈ ”Â∂ Á∂ Âæ’ Ú√∂ «‘‰ Á∂ ’≈‰ Úæ÷-Úæ÷ È√Ò ¡Â∂ Úæ÷-Úæ÷ ËÓ Á∂
ÒØ’ Ú∆ ¿π√ ‹◊∑≈ Á∂ ‘Ø «ÈÚ≈√∆¡ª Á∂ È≈Ò «¬’√≈Â≈ æ÷Á∂ ‘ÈÕ Ì≈ Á∂ Í≈√∆ «¬√ Á∂ ¿πÁ≈‘‰
‘ÈÕ ¿πÈ∑ª Á∆ È√Ò (‹≈Â∆) ¡Â∂ ËÓ ÏßϬ∆ ÍzÁ∂Ù Á∂ ‘Ø ÒØ’ª ÂØ∫ Úæ÷ ‘À Í Ìπ◊Ø«Ò’ ¬∂’Â≈ Á∂ ’≈‰
‘π‰ ¿π‘ ÏßϬ∆ Á∂ «‘ßÁ±¡ª Á∂ Ï≈Ï ‘∆ Ì≈Â∆ ‘Ø ◊¬∂ ‘ÈÕ √ßÔπ’ ≈‹ ¡Ó∆’≈ «Úæ⁄ «¬ø◊«ÒÙ ÒØ’ª
ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ‹ÓÈ, ◊z∆’ , «¬‡≈Ò∆¡È, Îz∂∫⁄ ¡Â∂ ‹≈Í≈È∆ ÒØ’ Ú∆ Úæ‚∆ √ß«÷¡≈ «Úæ⁄ Ï√∂ ‘ج∂ ‘È Í
¡Ó∆’≈ «Úæ⁄ «‘‰ È≈Ò Ìπ◊Ø«Ò’ ¬∂’Â≈ Á∂ ’≈‰ ¿π‘ √≈∂ ¡Ó∆’È ‘Ø ◊¬∂ ‘ÈÕ «¬æÊ∂ ◊æÒ ’ÀÈ∂‚≈
«Úæ⁄ Ú√∂ ‘ج∂ Îz∂∫⁄ ¡Â∂ «¬ß◊«ÒÙ ÒØ’ª Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ Ú∆ ’‘∆ ‹≈ √’Á∆ ˛Õ
(E) √ß√«¥ÂΔ ¡Â∂ «¬«Â‘≈«√’ ÍÃøÍ≈ ÁΔ ¬∂’Â≈- «‹√ ‹È «¬’æ· Á∆ √ß√«¥Â∆, ∆Â∆-«Ú≈˜ ¡Â∂ «¬«Â‘≈«√’
ÍÃøÍ≈ «¬’ ‘πßÁ∆ ˛, ¿π‘ Ú∆ ≈Ù‡∆ ¬∂’Â≈ Ó«‘√±√ ’Á≈ ˛Õ √ßÌÚ ÂΩ ”Â∂ «¬√ Ôπæ◊ «Úæ⁄ «¬√ ÂæÂ
Á≈ ≈Ù‡∆ ¬∂’Â≈ Ò¬∆ Ó‘æÂÚ Ï‘π «˜¡≈Á≈ ˛Õ ’≈«Ú, ’Ò≈, √≈«‘Â, √ß◊∆Â, Ì≈Ù≈, ËÓ-«¬‘ √≈∂
√ß√«¥Â∆ Á∂ «Ú’≈√ «Úæ⁄ √‘≈«¬’ ‘πßÁ∂ ‘ÈÕ «‹™-«‹™ ÓÈπæ÷ √æ«Ì¡Â≈ ÚæÒ ’ÁÓ ÚË≈™Á≈ ‹ªÁ≈ ˛,
¿π‘ ’∂ÚÒ ¡≈͉∆ ÌΩ«Â’ ˜±ª ˘ Í»≈ ’È Ò¬∆ ‘∆ ¿πÔØ◊ È‘∆∫ ’Á≈Õ √Ê»Ò √∆ Á∆¡ª ÌΩ«Â’
˜±Â≈ Á∂ «¬Ò≈Ú≈ ¿π‘ ÓÈ ¡Â∂ ¡≈ÂÓ≈ Á∆¡ª ˜±ª ˘ Ú∆ ͱ≈ ’È≈ ⁄≈‘πßÁ≈ ˛Õ «¬È∑ª Á∆ ͱÂ∆
’≈«Ú, ’Ò≈, √ß◊∆ ¡≈«Á Áπ¡≈≈ ‘πßÁ∆ ˛ ¡Â∂ «¬È∑ª √≈«¡ª È≈Ò «ÓÒ ’∂ ÓÈπæ÷ Á∂ ‹∆ÚÈ «Úæ⁄ ¿π√
Íz’≈ Á≈ «Ú’≈√ ‘πßÁ≈ ˛, «‹√ ˘ ¡√∆∫ √ß√«¥Â∆ ’«‘ßÁ∂ ‘ªÕ ⁄∆È, Ì≈Â, Îzª√, ±√ ¡≈«Á √≈∂ Á∂Ùª
Á∆ √ß√«¥Â∆ Úæ÷-Úæ÷ ‘ÀÕ «‹È∑ª ÒØ’ª Á∆ √ß√«’zÂ∆ «¬’ ‘πßÁ∆ ˛, ¿π‘ «ÈøÂ «ÓÒ‰ «Úæ⁄ È≈Ò «‘‰
«Úæ⁄ «¬’ Â∑ª Á≈ ¡ÈøÁ Ó«‘√±√ ’Á∂ ‘ÈÕ «¬√ ’≈‰ ¿πÈ∑ª «Úæ⁄ ‹Ø «¬’√≈Â≈ ÍÀÁ≈ ‘πßÁ∆ ˛, ¿π‘
≈Ù‡∆¡Â≈ Á≈ √‘≈«¬’ Âæ ˛Õ ¡Ó∆’≈ «Úæ⁄ «‘‰ Ú≈Ò∂ Úæ÷-Úæ÷ ‹≈Â∆¡ª Á∂ ÒØ’ «¬’ √ß√«¥Â∆
˘ ¡Í‰≈ ¸æ’∂ ‘ÈÕ ⁄∆È Á∂ ÒØ’ª Á∂ ’¬∆ ËÓ ‘È Í ¿πÈ∑ª Á∆ √ß√«¥Â∆ «¬’ ˛Õ «¬‘∆ ◊æÒ ±√, Ì≈Â
¡≈«Á Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ Ú∆ ’‘∆ ‹≈ √’Á∆ ˛Õ

(F) ≈‹ÈΔ«Â’ ¿πÓΔÁ ÁΔ ¬∂’Â≈- «‹È∑ª ÒØ’ª Á∆ È√Ò, Ì≈Ù≈, ËÓ ¡≈«Á «¬’ ‘ØÚ∂, ¿πÈ∑ª Á∆ «¬‘ √πÌ≈«Ú’
≈‹È∆«Â’ ¿πÓ∆Á ‘πßÁ∆ ˛ «’ ¿π‘ ¡≈͉≈ «¬’ Í«‘Ò≈ ≈‹ ω≈¿π‰Õ ≈Ù‡∆ Ì≈ÚÈ≈ ¡≈͉≈ Ó±Â
±Í “≈‹” Áπ¡≈≈ ‘∆ Íz≈Í ’Á∆ ˛Õ AIAD-AH Á∂ Ó‘ª ÔπæË ÂØ∫ Ï≈¡Á ÍØÒ ÒØ’ ‹ÓÈ∆, ¡≈√‡∆¡≈
¡Â∂ ±√ «¬È∑ª «ÂßÈ ≈‹ª Á∂ ¡Ë∆È √ÈÕ «ÂßÈ Úæ÷-Úæ÷ Ù≈√Ȫ Á∂ ¡Ë∆È «‘ßÁ∂ ‘ج∂ Ú∆ ÍØÒ ÒØ’ª «Úæ⁄
«¬‘ ≈‹È∆«Â’ ¿πÓ∆Á Ù≈«ÓÒ √∆ «’ ¿π‘ «ÚÁ∂Ù∆ ¡≈«ËÍÂÔ ÂØ∫ Óπ’ ‘Ø ’∂ ¡≈͉≈ Í«‘Ò≈ ¡Â∂ √πÂßÂ
≈‹ ω≈¿π‰Õ AIAD-AH Á∂ Ó‘ª ÔπæË Á∂ Ï≈¡Á ¿πÈ∑ª Á∆ «¬‘ ¿πÓ∆Á ͱ∆ ‘ج∆Õ «¬√ Â∑ª Áæ÷‰-ͱÏ∆
Ô±Í Á∂ ‹Ø √Ò≈Ú ÒØ’ ’¬∆ ≈‹ª «Úæ⁄ «Ï÷∂ ‘ج∂ √∆, ¿π‘ Ôπ◊Ø√Ò≈Ú∆¡≈ Á∂ ±Í «Úæ⁄ ¡≈͉∆ ≈‹È∆«Â’
¿πÓ∆Á ˘ ͱ≈ ’È «Úæ⁄ √ÓÊ ‘ج∂Õ Ì≈ Á∂ Óπ√ÒÓ≈Ȫ È∂ Ú∆ Í≈«’√Â≈È Á∂ «ÈÓ≈‰ È≈Ò ¡≈͉∆
≈‹È∆«Â’ ¿πÓ∆Á Á∆ ͱÂ∆ ’∆Â∆Õ «¬‹≈¬∆Ò Á∂ ±Í «Úæ⁄ Ô‘±Á∆ ÒØ’ª Á∆ ≈‹È∆«Â’ ¿πÓ∆Á È∂ Ó±Â
±Í Ë≈‰ ’∆Â≈Õ
≈Ù‡∆¡Â≈ «¬’ Ì≈ÚÈ≈ ˛, ¿π‘ ÓÈπæ÷ª Á∂ Ó≈È«√’ «⁄ßÂÈ ¡Â∂ ¡Èπ̱Â∆ Á≈ ÈÂ∆‹≈ ˛Õ «¬√ Á∂ ¿πÒ‡
≈‹ «¬’ Ó± √æÂ≈ ˛Õ ‹ÁØ∫ ≈‹ Á≈ «ÈÓ≈‰ ≈Ù‡∆ Ì≈ÚÈ≈ Á∂ ¡Èπ√≈ ‘πßÁ≈ ˛, ‹ÁØ∫ ÓÈπæ÷ª Á∆
Ó≈È«√’ «¬’√≈Â≈ ≈‹ «Úæ⁄ ÍzÂΔ«ÏßÏ ‘πßÁ∆ ˛, ÂÁ ¡√∆∫ ¿π√ ˘ “≈Ù‡” ’«‘ßÁ∂ ‘ªÕ

76 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY