Page 84 - DPOL101_POLITICAL_THEORY_PUNJABI

«¬’≈¬∆-C: ≈‹

(G) ≈‹ ¡Â∂ √Ó≈‹ È؇
≈‹ Á∂ ±Í ˘ ÌÒ∆̪ √Ófi‰ Ò¬∆ «¬‘ Ú∆ ¿πÍÔØ◊∆ ‘ØÚ∂◊≈ «’ ≈‹ ¡Â∂ √Ó≈‹ (Society) Á∂ Î’ ˘ ‹≈‰ «Ò¡≈
‹≈Ú∂Õ ÓÈπæ÷ «¬’ √Ó≈«‹’ Íz≈‰∆ ˛, √Ó≈‹ «Úæ⁄ «‘‰≈ ¿π√ Á∆ Íz«’Â∆ (√πÌ≈¡) ˛Õ ¡≈͉∆ «¬√ Íz«’Â∆ ˘
ÓÈπæ÷ ’¬∆ «¬’æ· Ï‰≈ ’∂ Íz◊‡ ’Á≈ ˛ ¡Â∂ ¡≈͉∂ √≈Ê∆ ‘Ø ÓÈπæ÷ª ˘ È≈Ò ’¬∆ √ÏßË √Ê≈«Í ’Á≈ ˛Õ «¬‘
√ÏßË ÓÈπæ÷ Á∆¡ª «’«¡≈Úª ˘ ’¬∆ Â∑ª È≈Ò «ÈÔß«Âz ¡Â∂ Ó«Ô≈Á≈ «Úæ⁄ æ÷Á∂ ‘ÈÕ Á±√∂ ÓÈπæ÷ª Á∂ È≈Ò
√ÏßË √Ê≈«Í ’ ÒÀ‰ ’≈‰ ÓÈπæ÷ ‹Ø ⁄≈‘∂ È‘∆∫ ’ √’Á≈Õ ¿π‘ È≈ ͱ∆ Â∑ª √Úæ¤ ‘Ø √’Á≈ ˛, È≈ ¿π‹ÚÒÕ
√ß◊·È Á≈ ¡ß◊ ‘؉ Á∂ ’≈‰ ÓÈπæ÷ª ˘ «¬’ «ÈÙ«⁄ «ÚÚ√Ê≈ Á≈ ÍÃÏøË ’È≈ ‘πßÁ≈ ˛, «¬’ «ÈÙ«⁄ ӫÔ≈Á≈
«Úæ⁄ «‘‰≈ ÍÀ∫Á≈ ˛Õ Á±√«¡ª Á∂ È≈Ò √ÏßË ‘؉ ’≈‰ ‘∆ ÓÈπæ÷ª ˘ «¬‘ √Ø⁄‰≈ ÍÀ∫Á≈ ˛ «’ ¿πÈ∑ª Á∂ «’‘Û∂
«ÚÚ‘≈ ¡‰-¿π«⁄ ‘È ¡Â∂ «’‘Û∂ ¿π«⁄ ‘È, «’√ Íz’≈ Á≈ ⁄«æÂ æ÷Á∂ ‘È, Á±√«¡ª È≈Ò ÚÂÁ∂ ‘ج∂
¿πÈ∑ª È∂ «’‘Û∆¡ª ◊æÒª ˘ «Ë¡≈È «Úæ⁄ æ÷‰≈ ˛Õ ÓÈπæ÷ª Á∂ ‹∆ÚÈ «Úæ⁄ «¬’ Á±√∂ Á∂ È≈Ò √Ïß˪ Á≈ ‹Ø ‹≈Ò
«‹‘≈ «Ú¤≈«¬¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ˛, ¿π√ ˘ “√Ó≈‹” «’‘≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬√ Â∑ª √Ó≈‹ «¬’ Ï‘π «Ú¡≈Í’ √ß«ÿ¡≈ ˛, «‹√
«Úæ⁄ √≈∂ Â∑ª Á∂ ÓÈπæ÷∆ √Ïß˪ Á≈ √Ó≈Ú∂Ù «‘ßÁ≈ ˛Õ ≈‹ √Ó≈‹ Á∆ ÂπÒÈ≈ «Úæ⁄ Ï‘π ÿæ‡ ¡Â∂ √ß’‰∆ ˛Õ ≈‹
ÚæÒØ∫ ÓÈπæ÷∆ √Ïß˪ Á∂ «¬’ Ú«ÙÙ‡ Íz’≈ Á≈ ÏØË ‘πßÁ≈ ˛, ‹ÁØ∫ «’ √Ó≈‹ «Úæ⁄ √≈∂ Â∑ª Á∂ ÓÈπæ÷∆ √ÏßË √Ó≈«ÚÙ‡
«‘ßÁ∂ ‘ÈÕ ≈‹ ¡Â∂ √Ó≈‹ Á∂ Ì∂Á ˘ ¡√∆∫ «¬√ Íz’≈ «˜¡≈Á≈ √ÍæÙ‡ ’ √’Á∂ ‘ª-

(A) √Ó≈‹ «Ú¡≈Í’ ˛ ¡Â∂ ≈‹ ¿π√ Á∆ ÂπÒÈ≈ «Úæ⁄ √ß’Δ‰Õ √Ó≈‹ «Úæ⁄ √≈∂ Â∑ª Á∂ ÓÈπæ÷∆ √Ïß˪
(Ë≈«Ó’, ≈‹È∆«Â’, ¡≈«Ê’, √ß√«¥«Â’, Í«Ú≈«’, ÈÀ«Â’ ¡≈«Á) Á≈ √Ó≈Ú∂Ù «‘ßÁ≈ ˛Õ «¬√ Á∂
¿πÒ‡ ≈‹ «Úæ⁄ ÓÈπæ÷ª Á∂ ’∂ÚÒ ≈‹È∆«Â’ √ÏßË √Ó≈«ÚÙ‡ ‘πßÁ∂ ‘ÈÕ √Ó≈‹ ¡Â∂ ≈‹ Á∂ ÔØ‹È≈Úª ¡Â∂
¿πÁ∂Ùª «Úæ⁄ Ú∆ Ì∂Á ‘ÈÕ «‹Ú∂∫ «’ Ï≈’ È∂ «Ò«÷¡≈ ˛-““ÔØ‹È≈ Á∆ «ÁzÙ‡∆ ÂØ∫ ¿πÈ∑ª «Úæ⁄ Î’ ˛Õ ≈‹
Á∆ √æÂ≈ «¬’ Ó‘≈È Â∂ ’∂ÚÒ «¬’ ‘∆ ÔØ‹È≈ Á∂ Ò¬∆ ˛, ‹ÁØ∫ «’ √Ó≈‹ Á∆ √æÂ≈ ’¬∆ ÔØ‹È≈Úª Ò¬∆ ˛,
«‹√ «Úæ⁄ «’ ’πfi Ó‘≈È ÔØ‹È≈Úª ‘È ¡Â∂ ’πfi √Ë≈‰-‹ÁØ∫«’ √ÍÙ‡ ±Í «Úæ⁄ ¿π‘ √≈∂ Ï‘π ◊ßÌ∆
¡Â∂ «Ú¡≈Í’ ‘πßÁ∂ ‘ÈÕ””
(B) ≈‹ ¡Â∂ √Ó≈‹ Á∂ √ß◊·È «Úæ⁄ Ú∆ Î’ ˛Õ ≈‹ Á≈ √ß◊·È Ï‘π «ÁzÛ ‘πßÁ≈ ˛, √≈«¡ª ˘ ¿πÈ∑ª
Á∂ ¡≈Á∂Ùª Á∆ Í≈Ò‰≈ ’È∆ ‘ππßÁ∆ ˛, ¡≈͉∂ ¡≈Á∂Ùª Á≈ Í≈Ò‰ ’Ú≈¿π‰ Ò¬∆ ¿π‘ Ù’Â∆ Á≈ Ú∆
«¬√Â∂Ó≈Ò ’ √’Á≈ ˛Õ «¬√ Á∂ ¿πÒ‡ √Ó≈‹ Á≈ √ß◊·È È≈ «ÁzÛ ‘πßÁ≈ ˛ ¡Â∂ È≈ √ÍÙ‡Õ Úæ÷-Úæ÷
«¬’æ·ª, ’«Ó¿±«È√‡ª ¡≈«Á Á∆ √Ó«Ù‡ È≈Ò ‘∆ √Ó≈‹ Á≈ «ÈÓ≈‰ ‘πßÁ≈ ˛Õ √Ó≈‹ Á∂ «ÈÔÓª ¡Â∂
¡≈Á∂Ùª Á≈ Í≈Ò‰ Ú∆ ÓÈπæ÷ «¬æ¤≈ ¡Èπ√≈ ’Á∂ ‘È, «’√∂ Ù’Â∆ «¬√Â∂Ó≈Ò È≈Ò È‘∆∫Õ
(C) √Ó≈‹ Ï‘π Íπ≈‰≈ ˛Õ «’™«’ √Ó≈‹ «Úæ⁄ «‘‰≈ ÓÈπæ÷ Á∆ Íz«’Â∆ ˛ ¡Â∂ √Ó≈«‹’ ‹∆ÚÈ ¡Â∂
√ß◊·È Á≈ ª ‘∆ √±ÂÍ≈ ‘Ø «◊¡≈ √∆, ‹ÁØ∫ «’ ÓÈπæ÷ «¬√ «ÍzÊÚ∆ ”Â∂ Íz◊‡ ‘Ø«¬¡≈Õ ‹ÁØ∫ «’ ≈‹
√ß√Ê≈ Á≈ Íz≈ÁπÌ≈Ú È‘∆∫ ‘Ø«¬¡≈ √∆, ¿πÁØ∫ Ú∆ ÓÈπæ÷ √Ó≈«‹’ ‹∆ÚÈ ÏÂ∆ ’Á≈ √∆Õ Í«Ú≈, ’πÒ,
∂ÚÛ ¡≈«Á ¿πÁØ∫ ¿π√ Á∆ √Ó≈«‹’Â≈ Á∂ Úæ÷-Úæ÷ ±Í √ÈÕ ≈‹ Á≈ Íz≈ÁπÌ≈Ú Ï≈¡Á «Úæ⁄ ‘Ø«¬¡≈Õ ≈‹
√ß√Ê≈ Ú∆ ÓÈπæ÷ Á∆ √Ó≈«‹’Â≈ Á≈ ‘∆ ÈÂ∆‹≈ ˛Õ
(D) ≈‹ Á∂ ˜±∆ Âæ ‘È, ¿π‘ √Ó≈‹ Á∂ È‘∆∫ ‘ÈÕ ‹ÈÂ≈ Á≈ Âæ ÁØÚª «Úæ⁄ Ï≈Ï ˛ Í √’≈ ¡Â∂
ÍzÌ»Â≈ Á∂ Âæ √Ó≈‹ «Úæ⁄ È‘∆∫ Í≈¬∂ ‹ªÁ∂Õ È≈Ò ‘∆, √Ó≈‹ Á∂ Ò¬∆ ’ج∆ «ÈÙ«⁄ ̱-Ì≈◊ Á∆ Ú∆ ¿πÓ∆Á
È‘∆∫ ˛Õ ÍzÌ»ÂÚ Ù’Â∆ «¬’ ¡«‹‘≈ Âæ ˛, ‹Ø ≈‹ Á∆ ¡ÈπÍÓ «ÚÙ∂ÙÂ≈ ˛Õ ¿π‘ √Ó≈‹ «Úæ⁄ È‘∆∫
Í≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈Õ
«‹È∑ª «Ú«ÚË ÓÈπæ÷∆ √Ïß˪ Á∂ Â≈ÂÓÔ È≈Ò √Ó≈‹ Á≈ «ÈÓ≈‰ ‘πßÁ≈ ˛, ≈‹È∆«Â’ √ÏßË Ú∆ ¿πÈ∑ª
Á∂ ¡Ë∆È ‘ÈÕ ≈‹ Á≈ ÷∂Â «¬È∑ª ≈‹È∆«Â’ √Ïß˪ Âæ’ ‘∆ √∆«Ó ˛ Í √Ó≈‹ Á≈ ÷∂Â ¿π√ Á∆
ÂπÒÈ≈ «Úæ⁄ Ï‘π «Ú¡≈Í’ ˛Õ √Ó≈‹ Á∂ Á≈«¬∂ «Úæ⁄ ÓÈπæ÷ª Á∂ ‹∆ÚÈ Á∂ ¿π‘ √≈∂ ¡ß◊ ¡≈ ‹ªÁ∂ ‘È,
«‹È∑ª Á≈ √ÏßË ‘Ø ÓÈπæ÷ª Á∂ È≈Ò Ú∆ ‘ØÚ∂Õ √Ó≈‹ ¡Â∂ ≈‹ ÁØ ÍÃÂæ÷ √øÂ≈Úª ‘È, Í ¿πÈ∑ª «Úæ⁄ ◊±Û∑≈
√ÏßË Ú∆ ˛Õ ≈‹ Áπ¡≈≈ ‘∆ ¿π‘ Íz√«ÊÂ∆¡ª ÍÀÁ≈ ’∆Â∆¡ª ‹ªÁ∆¡ª ‘È, «‹È∑ª Á∂ ’≈‰ ÓÈπæ÷ «¬’
Á±√∂ Á∂ È≈Ò «Ú«ÚË Á∂ √Ïß˪ Á≈ «Ú’≈√ ’ √’‰ «Úæ⁄ √ÓÊ ‘πßÁ∂ ‘ÈÕ √Ó≈‹ «Úæ⁄ ÙªÂ∆, «ÚÚ√Ê≈
¡Â∂ «ÈÙ«⁄ÂÂ≈ ÍÀÁ≈ ’È≈ ≈‹ Á≈ ‘∆ ’ßÓ ˛ Í È≈Ò ‘∆ √Ó≈‹ ÚæÒØ∫ «¬‘ ‹ÈÓ Ì±Ó∆ «È«Ó ‘πßÁ∆
˛, «‹√ Á∂ ’≈‰ ≈‹ √ß√Ê≈ ¡≈͉≈ ’ßÓ ’ √’Á∆ ˛Õ ’ج∆ Ú∆ ≈‹È∆«Â’ √ß◊·È ¿πÁØ∫ Âæ’ √«Ê
È‘∆∫ «‘ √’Á≈ ‹ÁØ∫ Âæ’ «’ ÓÈπæ÷ª «Úæ⁄ √Ó≈«‹’Â≈ Á∆ √æÂ≈ È≈ ‘ØÚ∂Õ

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 77