Page 82 - DPOL101_POLITICAL_THEORY_PUNJABI

«¬’≈¬∆-C: ≈‹

√ÓfiÁ∂ ‘È, ¡◊ «¬ø◊ÒÀ∫‚ Á∂ «ÈÚ≈√∆¡ª ”Â∂ ‘∆ «Ú⁄≈ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂ ª ¿π‘ Ú∆ ’∂Ò‡, «ÏÃÙ‡, ¬∂∫◊Ò, È؇
È≈ÓÈ ¡≈«Á «Ú«ÚÁ ‹≈Â∆¡ª Á∂ «ÓÙ‰ ‘È, «Î Ú∆ ¿πÈ∑ª «Úæ⁄ «¬‘ Ì≈ÚÈ≈ Ù≈«ÓÒ ˛ «’ ¡√ƒ √≈∂
«¬ø◊«ÒÙ ‘ª, «¬‘∆ ◊æÒ ÎÃÀ∫⁄, «¬‡≈Ò∆¡È, ‹ÓÈ ¡≈«Á ÒØ’ª Á∂ «ÚÙ∂ ”⁄ Ú∆ ’‘∆ ‹≈ √’Á∆ ˛Õ

(B) Ì≈Ù≈ ÁΔ ¬∂’Â≈- ≈Ù‡∆¡Â≈ Á∂ «Ú’≈√ Ò¬∆ Ì≈Ù≈ «¬’ ˜»∆ Ó‘æÂÚÍ»È Âæ ˛Õ Ì≈Ù≈ ‘∆ «¬’ ¡«‹‘≈
√≈ËÈ ˛, «‹√ Áπ¡≈≈ ÓÈπæ÷ ¡Â∂ ÓÈπæ÷∆ «¬’æ· ¡≈͉∂ Ì≈Úª ˘ Á»√«¡ª √≈‘Ó‰∂ ÍÃ◊‡ ’Á≈ ˛, «‹√
ÍÃ’≈ Í‘≈Û, ÈÁ∆ ¡Â∂ √ÓπøÁ ÓÈπæ÷ª ˘ ¡≈Í√ «Úæ⁄ «ÓÒ‰-‹πÒ‰ «Úæ⁄ π’≈Ú‡ ÍÀÁ≈ ’Á∂ ‘È, ¿πÚ∂∫
‘∆ Ì≈Ù≈ Á∆ «ÌøÈÂ≈ ÓÈπæ÷ª «Úæ⁄ «ÈøÂ √ÏøË √Ê≈«Í ’È «Úæ⁄ Ø’ ‘πøÁ∆ ˛Õ ÓÈπæ÷∆ √Ó≈‹ Ú∆ «¬’
«‹¿»∫Á∂-‹≈◊Á∂ √∆ Á∂ Ï≈Ï ˛, ¿π√ Á≈ Ú∆ ¡≈͉≈ «¬’ «Ú¡’Â∆ÂÚ ‘πøÁ≈ ˛Õ «¬√ «Ú¡’Â∆ÂÚ
˘ ÍÃ◊‡ ’È Á≈ √ÚØÂÓ √≈ËÈ Ì≈Ù≈ ‘∆ ˛Õ ÓÈπæ÷ª Á∂ Úæ÷-Úæ÷ «¬’æ·ª Á∂ ¡≈͉∂-¡≈͉∂ ¡≈ÁÙ,
¡≈͉∆¡ª-¡≈͉∆¡ª Ì≈ÚÈ≈Úª ¡Â∂ ¡≈͉∂-¡≈͉∂ «Ú⁄≈ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ «¬È∑ª ˘ ÍÃ◊‡ ’È Ò¬∆ Ì≈Ù≈
Á≈ ‘∆ «¬√Â∂Ó≈Ò ‘πøÁ≈ ˛Õ √ø◊∆Â, ’≈«Ú ¡Â∂ √≈«‘ È≈Ò «‹æÊ∂ «’√∂ Ú«ÙÙ‡ ÓÈπæ÷∆ «¬’æ· Á∆¡ª
¡≈͉∆¡ª «ÚÙ∂ÙÂ≈Úª ÍÃ◊‡ ‘πøÁ∆¡ª ‘È, ¿πµÊ∂ «¬‘ ª √ÍÙ‡ ‘∆ ˛ «’ Ì≈Ù≈ ÂØ∫ «ÏȪ √ø◊∆Â, ’≈«Ú
¡Â∂ √≈«‘ Á≈ «Ú’≈√ √øÌÚ È‘ƒ ˛Õ Ì≈Ù≈ «¬’ ¡«‹‘≈ √≈ËÈ ˛, «‹√ È≈Ò ÓÈπæ÷ «¬’-Á»√∂ Á∂ È∂Û∂
¡≈ ‹ªÁ∂ ‘È, ¿π√ «Úæ⁄ ÈÎ ÍÀÁ≈ ‘Ø ‹ªÁ∆ ˛Õ «¬‘∆ ’≈‰ ˛ «’ «¬’ Ì≈Ù≈ ÏØÒ‰ Ú≈Ò∂ ÒØ’ «ÈøÂ
¬∂’≈Ȼ̻ æ÷‰ Òæ◊Á∂ ‘ÈÕ ≈Ù‡∆¡Â≈ Á∆ Ì≈ÚÈ≈ Ò¬∆ Ì≈Ù≈ Á≈ Âæ ͻÈ ÂΩ ”Â∂ ˜»∆ ˛Õ
Í ¡«‹‘∂ Ú∆ ’¬∆ ≈Ù‡ ‘È, «‹È∑ª «Úæ⁄ «¬’ ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ Ì≈Ù≈Úª ÏØÒ‰ Ú≈Ò∂ ‹È √Ó±‘ «ÈÚ≈√
’Á∂ ‘ÈÕ «√‡˜ÒÀ∫‚ «Úæ⁄ «ÂßÈ Ì≈Ù≈Úª ÏØÒ∆¡ª ‹ªÁ∆¡ª ‘È-ÎzÀ∫⁄, ‹ÓÈ ¡Â∂ «¬‡≈Ò∆¡È Í Ì≈Ù≈
Á≈ Ì∂Á ‘πßÁ∂ ‘ج∂ Ú∆ «√Ú√ ÒØ’ ≈Ù‡∆¡Â≈ Á≈ ¡«‘√≈√ æ÷Á∂ ‘ÈÕ ’ÀÈ∂‚≈ «Úæ⁄ ÁØ Ì≈Ù≈Úª ‘È, Îz∂∫⁄
¡Â∂ ¡ß◊∂˜∆Õ «¬‘ ‘πßÁ∂ ‘ج∂ Ú∆ ’ÀÈ∂‚∆¡È ÒØ’ «¬’ ≈Ù‡ ‘ÈÕ Ì≈ «Úæ⁄ Ï‘π √≈∆¡ª Úæ÷-Úæ÷
Ì≈Ù≈Úª ‘È Í «Î Ú∆ «¬æÊØ∫ Á∂ «ÈÚ≈√∆ ÷πÁ ˘ «¬’ ≈Ù‡ Á≈ «ÈÚ≈√∆ √ÓfiÁ∂ ‘ÈÕ ≈Ù‡∆¡Â≈ Á∆
Ì≈ÚÈ≈ Ì≈ Á∂ √≈∂ «ÈÚ≈√∆¡ª «Úæ⁄ Ù≈«ÓÒ ˛Õ Í≈«’√Â≈È «Úæ⁄ Íø‹≈Ï∆, ¿πÁ±, «√ßË∆, Ïß◊Ò≈ ¡≈«Á
’¬∆ Ì≈Ù≈Úª ‘È Í «Î Ú∆ ¿π√ Á∂ «ÈÚ≈√∆¡ª «Úæ⁄ ≈Ù‡∆ ¬∂’Â≈ Á∆ Ì≈ÚÈ≈ Ù≈«ÓÒ ˛Õ

Í «¬‘ Óßȉ≈ ‘ØÚ∂◊≈ «’ Ì≈Ù≈ Á∆ «ÌøÈÂ≈ Á∂ ’≈‰ ≈Ù‡∆ ¬∂’Â≈ ’πfi È≈ ’πfi ’Ó˜Ø ˜± ‘Ø ‹ªÁ∆
˛Õ Ì≈ «Úæ⁄ ‘∆ Ó‘≈≈Ù‡, Â≈«ÓÒÈ≈‚±, ¡ªË≈ ÍzÁ∂Ù, Íø‹≈Ï ¡≈«Á Á∂ «ÈÚ≈√∆¡ª «Úæ⁄ ‹Ø ÍzªÂ∆
Ì≈ÚÈ≈ ’Á∂-’Á∂ ¿π‹≈◊ ‘Ø ‹ªÁ∆ ˛, ¿π√ Á≈ «¬’ Óπæ÷ ’≈‰ Ì≈Ù≈ Á∆ «ÌøÈÂ≈ ‘∆ ˛Õ «¬√ Ò¬∆ «¬’
≈Ù‡ Ì≈Ù≈ Á∂ «Ú’≈√ Á∆ ˜± Ì≈ «Úæ⁄ Ó«‘√±√ ’∆Â∆ ‹≈ ‘∆ ˛Õ «‘ßÁ∆ ˘ Ì≈ Á∆ ≈Ù‡∆
Ì≈Ù≈ √Ú∆’≈ ’ «Ò¡≈ «◊¡≈ ˛ ¡Â∂ ‘π‰ «¬√ «ÚÙ≈Ò ≈‹ Á∂ «Ú«ÚË ÍzÁ∂Ùª «Úæ⁄ «‘ßÁ∆ Á≈ ÌÒ∆̪Â
Íz⁄≈ ‘Ø ‹≈Ú∂◊≈ ª ≈Ù‡∆¡Â≈ Á∆ Ì≈ÚÈ≈ «˜¡≈Á≈ «ÁzÛ ‘Ø √’∂◊∆∂Õ
(C) ËÓ ÁΔ ¬∂’Â≈- ÓÈπæ÷ª ˘ «¬’-Á±√∂ Á∂ ȘÁ∆’ «Ò¡≈¿π‰ Ò¬∆ ËÓ Á≈ Ú∆ Úæ‚≈ Ó‘æÂÚ ˛, «‹√
È≈Ò ÓÈπæ÷ª Á≈ ¡ÌÔπÁÔ ‘ØÚ∂ ¡Â∂ ¿π‘ «¬√ ÒØ’ ¡Â∂ ÍzÒØ’ «Úæ⁄ √πæ÷ Íz≈Í ’‰, ¿π√ ˘ ËÓ «’‘≈
‹ªÁ≈ ˛ ‹Á «’ √≈∂ ËÓª Á∂ Ó±Ò̱ Âæ «¬’ ‘È Í ¿πÈ∑ª Á≈ ÌÓ ’Ò∂Ú Úæ÷-Úæ÷ ˛Õ «¬√Ò≈Ó,
«¬√≈¬∆ ÓæÂ, ÏΩË ËÓ, «‘ßÁ± ËÓ ¡≈«Á √≈∂ ËÓª ¡Â∂ √øÍÃÁ≈Úª Á∂ ÈÀ«Â’ «√˪ª ¡Â∂ √Á≈⁄≈ Á∂
«ÈÔÓª «Úæ⁄ «ÚÙ∂Ù Ì∂Á È‘∆∫ ‘À Í ¿πÈ∑ª Á∂ ͱ‹≈-Í≈·, «ÚË∆ «ÚË≈È ¡Â∂ «ÚÙÚ≈√ª «Úæ⁄ Ï‘π ¡ßÂ
˛ ‹Ø ÒØ’ «¬’ „ß◊ È≈Ò ¬∆ÙÚ Á∆ ͱ‹≈ ’È, «¬’ Â∑ª Á∂ «ÚË∆ «ÚË≈Ȫ Á≈ Óøȉ◊∂, «¬’ Íz’≈ Á∂
√Ó≈«‹’ «ÚÚ‘≈ Á≈ «√ÓÈ ’È, ¿πÈ∑ª «Úæ⁄ ‹∂’ ¬∂’≈Ȼ̱Â∆ Á≈ Ú∆ «Ú’≈√ ‘ØÚ∂ ª «¬‘ «ÈÙ«⁄Â
√πÌ≈«Ú’ ‘∆ ˛Õ
¡Ú≈⁄ΔÈ ’≈Ò «Úæ⁄ ËÓ Á∂ Ì∂Á Á∂ ’≈‰ ≈Ù‡∆¡Â≈ «Úæ⁄ Ú∆ Ì∂Á ÍÀÁ≈ ‘Ø«¬¡≈ ˛Õ AGCA Âæ’
Ï∂Ò‹∆¡Ó ¡Â∂ ‘≈ÒÀ∫‚ «¬’ ≈‹ √È Í Ï∂Ò‹∆¡Ó Á∂ «ÈÚ≈√∆ ØÓÈ ’ÀÊØ«Ò’ ËÓ Á∂ ¡ÈπÔ≈¬∆ √È
¡Â∂ ‘≈ÒÀ∫‚ Á∂ «ÈÚ≈√∆ ÍÃ؇À√‡À∫‡ √ÈÕ AHCA «Úæ⁄ «¬√ ≈‹ Á∆ ¬∂’Â≈ ÈÙ‡ ‘ج∆ ¡Â∂ ÍzË≈ÈÂ≈ ËÓ
Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ÁØ Í«‘Ò∂ ≈‹ª Á≈ «ÈÓ≈‰ ’∆Â≈ «◊¡≈Õ ‹ÁØ∫ ¡≈«¬ÒÀ∫‚ ◊z∂‡ «Ïz‡∂È Á≈ «¬’ ¡ß◊ √∆ ª
¡≈¬∂«Ù ÒØ’ ¡≈͉∂ Í«‘Ò∂ ≈‹ Á∂ Ò¬∆ ¿πÂ√π’ √ÈÕ ¡≈¬∂«Ù ÒØ’ ‹Ø ¡ø◊∂˜ª È≈Ò «ÓÒ ’∂ «¬’ È‘ƒ
‘Ø √’∂, ¿π√ Á≈ «¬’ Úæ‚≈ ’≈‰ «¬‘ Ú∆ √∆ «’ ¡≈¬∂«Ù ÒØ’ ØÓÈ ’ÀÊØÒ∆’ √È ¡Â∂ ¡ß◊∂˜ ÍÃØ‚À√‡À∫‡Õ
‹ÁØ∫ ¡≈«¬ÒÀ∫‚ √πÂßÂ ‘Ø«¬¡≈ ª ¿π√ Á∂ «¬’ ÍzÁ∂Ù ¡Ò√‡ Á∂ «ÈÚ≈√∆ ¡≈¬∂«Ù ÒØ’ª Á∂ È≈Ò «ÓÒ

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 75