Page 98 - DPOL101_POLITICAL_THEORY_PUNJABI

«¬’≈¬∆ñD: ÍzÌ»√æÂ≈

ÂØ∫ ¿πµ⁄ ‹È-√Ë≈‰ Á∆ √Ó±«‘’ √Ú¿πµ⁄ Ù’Â∆ ‘πßÁ∆ ˛Õ Á±√∂ ÙÏÁª «Úæ⁄ ≈‹ ”⁄ √Ú¿πµ⁄ Ù’Â∆ «¬’ È‘∆∫ È؇
ÁØ Íz’≈ Á∆ ‘πßÁ∆ ˛-«¬’ √’≈ Á∆ ¡Â∂ Á±√∆ ‹ÈÂ≈ Á∆Õ Ízß± «¬‘ ÁØÚ∂∫ Íz’≈ Á∆¡ª Ù’Â∆¡ª «¬’ √Ó∂∫ ”Â∂
¡Â∂ È≈Ò-È≈Ò ÍzÔπ’ ȑ∆∫ ‘πßÁ∆¡ªÕ √Ë≈‰ ‘≈Ò≈ «Úæ⁄ √Ú¿πµ⁄ √æÂ≈ Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò √’≈ ÚæÒØ∫ ’∆Â≈
‹ªÁ≈ ˛, ‹ÁØ∫ Âæ’ √’≈ ω∆ «‘ßÁ∆ ˛ ‹ÈÂ≈ Á∆ Ù’Â∆ √πÍÂ≈ ‘≈Ò «Úæ⁄ ͬ∆ «‘ßÁ∆ ˛Õ Ízß±, «‹Ú∂∫ «’ Ò≈’
È∂ √ÍÙ‡ ’∆Â≈ ‹∂’ ‹ÈÂ≈ ˘ «¬‘ «ÚÙÚ≈√ ‘Ø ‹≈Ú∂ «’ ¿π√ Á∂ ÍzÂ∆È∆Ë∆¡ª È∂ ¿π√ Á∆ ¡≈√Ê≈ Á≈ Áπ¿πÍÔØ◊
’∆Â≈ ˛ ª ¿π‘ ¡≈͉∆ √Ú¿πµ⁄ Ù’Â∆ Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò ’’∂ √’≈ «Úæ⁄ ÂÏÁ∆Ò∆ ’ √’Á∆ ˛Õ È≈◊«’
√Ó≈‹ Á∆ √Ú¿πµ⁄ √æÂ≈ Á∂ ±Í «Úæ⁄ “≈‹È∆«Â’ ÍÃÌ»√æÂ≈” Á∆ Ë≈È≈ √ÍæÙ‡ ’’∂ Ò≈’ È∂ ÍÃÌ≈ÚÙ≈Ò∆ ’zªÂ∆
È≈Ò √Ê≈«Í «˜ßÓ∂Ú≈ √’≈ Á≈ «√˪’ ¡Ë≈ ÍzÁ≈È ’∆Â≈ «’ ¡≈«÷’≈ ‹ÈÂ≈ ÍÃÌ»√æÂ≈Ë≈∆ ˛, «ÚË≈È
Óß‚Ò ÒØ’ª Á∂ ÍzÂ∆«ÈË∆ Á∂ ±Í «Úæ⁄ ’≈˘È∆ ÍÃÌ»√æÂ≈Ë≈∆ ˛ ¡Â∂ ≈‹≈ «ÚË≈È Óß‚Ò Á∂ È≈Ò √Ïß«Ë ‘؉ Á∂
’≈‰ ’≈‹’≈‰∆ Á≈ √Ú¿πµ⁄ ˛Õ
Ò≈’ Á∂ Ï≈¡Á Ó≈ȇ∂√«’¿» È∂ Ú∆ ÍÃÌ»√æÂ≈ Á∆ Ë≈È≈ Á≈ ¡√Ò «ÚÙÒ∂Ù‰ Í∂Ù ’∆Â≈Õ Ó≈ȇ∂√«’¿» È∂ √’≈
Á∂ «ÂßÈ ¡ß◊ª-’≈‹’≈‰∆, «ÚË≈È Óß‚Ò ¡Â∂ «È¡≈Í≈«Ò’≈ Á∆ √Úæ¤Â≈ ”Â∂ «ÚÙ∂Ù ˜Ø «ÁæÂ≈Õ “Ù’Â∆¡ª Á∆
Í«‘Ò’ÁÓ∆” (Separation of Powers) Á∂ «√˪ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ Ó≈ȇ∂√«’¿» È∂ «¬‘ ‘æÒ ’æ«„¡≈ ˛ «’ ÒØ’ª Á∆
√πÂßÂÂ≈ Á∆ √πæ«÷¡≈ «¬È∑ª «ÂßÈ ¡ß◊ª «Úæ⁄Ø∫ «’√∂ «¬’ ˘ √Ú¿πµ⁄ ω≈ ’∂ È‘∆∫ ÏÒ«’ «¬È∑ª «ÂßȪ «Úæ⁄ √ßÂπÒÈ
ω≈ ’∂ «Ï‘Â ‘Ø √’Á∆ ˛Õ Ó≈ȇ∂√«’¿» Á∂ ‘æʪ «Úæ⁄ ÍÃÌ»√æÂ≈ Á≈ «√˪ “√πÂßÂÂ≈ Á≈ «√˪” ω «◊¡≈-«¬’
¡«‹‘∆ √πÂßÂÂ≈ Á≈ «√˪ ‹Ø ’∂ÚÒ √’≈ Á∂ «ÚÌ≈◊ª «Úæ⁄ «ÈÔßÂ‰ ¡Â∂ √ßÂπÒÈ Áπ¡≈≈ ‘∆ Íz≈Í ’∆Â∆
‹≈ √’Á∆ ˛Õ «¬√ «√˪ È≈Ò ¡≈√«‡È Á∂ «√˪ Á∆ «Èß’πÙÒÂ≈ ¡Â∂ Úø‚ ”Â∂ ‘ÓÒ≈ ’∆Â≈ «◊¡≈Õ
√’≈ ¡Â∂ ‹ÈÂ≈ Á∆¡ª «¬È∑ª √Ú¿πµ⁄ Ù’Â∆¡ª Á∆ Ú«ÙÙ‡Â≈ ˘ AIÚ∆∫ √Á∆ «Úæ⁄ “’≈˘È∆ ÍÃÌ»√æÂ≈” ¡Â∂
“≈‹È∆«Â’ ÍÃÌ»√æÂ≈” Á∆¡ª √ÍæÙ‡ Ë≈È≈Úª «Úæ⁄ «Ú’«√ ’∆Â≈ «◊¡≈Õ «¬æÊ∂ ’≈˘È∆ ÍÃÌ»√æÂ≈ ˘ √Ê≈¬∆,
√Ú«Ú¡≈Í’, «Èß’πÙ, ¡Ì∂Á, È≈ Úß‚‰ ÔØ◊ ¡Â∂ ¡√∆Ó Óß«È¡≈ «◊¡≈, ¿πµÊ∂ ≈‹È∆«Â’ ÍÃÌ»√æÂ≈ ˘ ¿π√
¡«ÈÙ«⁄ ¡Â∂ ¡√ÍÙ‡ Ù’Â∆ Á≈ ËØÂ’ Óß«È¡≈ «◊¡≈ ‹Ø «’ ’≈˘È∆ ÍÃÌ»√æÂ≈ ˘ ÍzÌ≈«Ú ’Á∆ ˛Õ ÒØ’Âß«’
≈‹ª «Úæ⁄ «¬æÊ∂ ’≈˘È∆ ÍÃÌ»√æÂ≈Ë≈∆ ’≈˘È ω≈¿π‰ ¡Â∂ Ò≈◊» ’È Á∆ √Ú¿πµ⁄ √ø√Ê≈ ˛, ¿πµÊ∂ «¬√ ÍÃÌ»√æÂ≈Ë≈∆
Á∂ «Íæ¤∂ ‹ÈÂ≈ Á∆ «¬æ¤≈ ‘πøÁ∆ ˛ ‹Ø Ù’Â∆ Á≈ ¡÷∆Ò≈ √Ø ‘πøÁ∆ ˛Õ «¬‘ ¡«‹‘∆ √æÂ≈ ˛ «‹√ Á∂ ÎÀ√Ò∂ Á∂ Ï≈¡Á
’ج∆ ¡Í∆Ò È‘∆∫ ‘Ø √’Á∆Õ ‚≈«¬√∆ Á∂ ÙÏÁª «Úæ⁄, “Ú’∆Ò Áπ¡≈≈ ÓßÈ∂ ’≈˘È∆ ÍÃÌ»√æÂ≈Ë≈∆ Á∂ «Íæ¤∂ «¬’ ‘Ø
ÍÃÌ»√æÂ≈Ë≈∆ ‘πßÁ≈ ˛ «‹√ Á∂ ¡æ◊∂ ’≈˘È∆ ÍÃÌ»√æÂ≈Ë≈∆ ˘ «√ fiπ’≈¿π‰≈ ÍÀ∫Á≈ ˛Õ «¬‘ ≈‹È∆«Â’ ÍÃÌ»√æÂ≈ ‘πßÁ∆
˛ «‹√ Á∆ «¬æ¤≈ ¡≈÷∆ ÂΩ ”Â∂ È≈◊«’ª ˘ Óßȉ∆ ÍÀ∫Á∆ ˛Õ” ◊≈È Á∂ ¡Èπ√≈, “’≈˘È∆ ÍÃÌ»√æÂ≈ Á∂ «Íæ¤∂ «¬’
Á±√∆ ÍÃÌ»√æÂ≈ Ú∆ ˛ ‹Ø ’≈˘È∆ ±Í È≈Ò ¡◊≈ ¡Â∂ ¡√ß◊«·Â ˛ ¡Â∂ «‹√ «Úæ⁄ «¬ßÈ∆ Ù’Â∆ È‘∆∫ ‘πßÁ∆ «’ ¿π‘
≈‹ Á∆ ‘ «¬æ¤≈ ˘ ’≈˘È Á∂ ±Í «Úæ⁄ ÍÃ◊‡ ’ √’∂, Ízß± «Î Ú∆, ¿π‘ ¡«‹‘∆ √æÂ≈ ˛ «‹√ Á∂ √≈‘Ó‰∂ ’≈˘È∆
ÍÃÌ»√æÂ≈ ˘ «√ fiπ’≈¿π‰≈ ÍÀ∫Á≈ ˛ ¡Â∂ ¿π‘ ˛ “≈‹È∆«Â’ ÍÃÌ»√æÂ≈”Õ «◊Ò¥≈¬∆√‡ Á∂ ¡Èπ√≈ ≈‹È∆«Â’ ÍÃÌ»√æÂ≈
¿πÈ∑ª ÍzÌ≈ÚÙ≈Ò∆ Ù’Â∆¡ª Á≈ ÔØ◊ ˛ ‹Ø ’≈˘È Á∂ «Íæ¤∂ «‘ßÁ∆ ˛Õ
≈‹È∆«Â’ ÍÃÌ»√æÂ≈ Á∆ ÍÃ∆Ì≈Ù≈ «Úæ⁄ π’≈Ú‡ ÍÀ∫Á∆ ˛ «’™«’ «¬‘ ¡«ÈÙ«⁄ ¡Â∂ ¡√ÍÙ‡ ˛ ¡Â∂ «¬√ ˘
«ÈÙ«⁄ÂÂ≈ È≈Ò Òæ«Ì¡≈ È‘∆∫ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ ¡«‹‘∂ ≈‹ª «Úæ⁄ «¬æÊ∂ ÍzÂæ÷ ÒØ’ÂßÂ ˛, ’≈˘È∆ ¡Â∂ ≈‹È∆«Â’
ÍÃÌ»√æÂ≈ ¡≈Í√ «Úæ⁄ «ÓÒ∆ «‘ßÁ∆ ˛Õ Ízß± ¡ÍzÂæ÷ ÒØ’ÂßÂ «Úæ⁄ ¡«‹‘≈ √ßÌÚ È‘∆∫ ˛Õ Úæ÷-Úæ÷ Ò∂÷’ ≈‹È∆«Â’
ÍÃÌ»√æÂ≈ ˘ “√≈∂ ≈‹È∆«Â’ «¬’æ· Á∆ «¬æ¤≈”, “ÒØ’ª Á∂ √Ó±‘”, “√Ë≈‰ «¬æ¤≈”, “‹ÈÓ Á∆ «¬æ¤≈” “ÁÏ≈¡ √Ó±‘”,
“≈‹È∆«Â’ ÁÒ” ‹ª “¥ªÂ∆ Á∂ ‚” ¡≈«Á Á∂ È≈Ò ‹ØÛÁ∂ ‘ÈÕ «¬È∑ª √≈«¡ª «Úæ⁄ √æ⁄ Á≈ ¡ßÙ ˛, «’™«’ «’√∂
˘ Ú∆ ͱÈ ÂΩ ”Â∂ ◊Ò ‹ª √‘∆ ·«‘≈¿π‰≈ ¡√ßÌÚ ˛Õ ‹È «¬æ¤≈, Ú؇ª Á∆ «¬æ¤≈, ’zªÂ∆ Á∆ √ßÌ≈ÚÈ≈ ¡≈«Á
Âæ ’≈˘È∆ ÍÃÌ»√æÂ≈ Á∆ Â∑ª «ÈÙ«⁄ ¡Â∂ √ß◊«·Â È‘∆∫ ‘πßÁ≈Õ

’≈˘ÈΔ ¡Â∂ ≈‹ÈΔ«Â’ ÍÃÌ»√æÂ≈ «Úæ⁄ ¡ßÂ ¡Â∂ √ÏßË ˘ √Ófi‰≈ Ú∆ ˜±∆ ˛Õ ’≈˘È∆ ÍÃÌ»√æÂ≈ ≈‹ Á≈ ¡≈÷∆
¡≈Á∂Ù ‘πßÁ≈ ˛ ‹Ø √≈∂ ÒØ’ª ”Â∂ Ò≈◊± ‘πßÁ≈ ‘À ¡Â∂ «‹√ Á∂ ¿π¶ÿ‰ ”Â∂ √˜≈ ‘Ø √’Á∆ ˛Õ √≈∂ ¡«Ë’≈ ¡Â∂
’ÂÚ ’≈˘È∆ ÍÃÌ»√æÂ≈Ë≈∆ Á∆ Á∂‰ ‘πßÁ∂ ‘ÈÕ «¬√ Á∂ ¿πÒ‡ ≈‹È∆«Â’ ÍÃÌ»√æÂ≈ ÷πÁ ˘ ≈‹ Á∂ ¡÷∆Ò∂ ¡≈Á∂Ù
Á∂ ±Í «Úæ⁄ Íz◊‡ È‘∆∫ ’ √’Á∆Õ «¬‘ ¡√ß◊«·Â, ¡√ÍÙ‡, ¡«ÈÙ«⁄ ¡Â∂ ’Á∂-’Á∂ ¡◊≈ ‘πßÁ∆ ˛Õ ’≈˘È∆
ÍÃÌ»√æÂ≈Ë≈∆ ≈‹È∆«Â’ ÍÃÌ»√æÂ≈ Á∂ ÁÏ≈¡ ˘ Ó«‘√»√ ’ √’Á≈ ˛Õ Ízß± ‹∂’ ’≈˘È∆ ¡Â∂ ≈‹È∆«Â’ ÍÃÌ»√æÂ≈
«Úæ⁄ ’ج∆ «ÚØËÂ≈ Á≈ ¡«‘√≈√ ‘À ª ¡÷∆Ò≈ ÎÀ√Ò≈ ’≈˘È∆ ÍÃÌ»√æÂ≈Ë≈∆ Á≈ ‘∆ ‘πßÁ≈ ˛, «’™«’ ≈‹ Á∆ «¬æ¤≈

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 91