Page 182 - DPOL102_INDIAN POLITICAL SYSTEM

«¬’≈¬∆ñA@: √Ú‹È’ «‘æ Óπ’æÁÓ≈ «ÚÚ√Ê≈ ¡Â∂ ÒØ’ ¡Á≈ÒÂ

Ùª Á∂ ±Í «Úæ⁄ √≈∂ ¡«‹‘∂ ◊π‰ª ˘, ‹Ø «Ú¡≈Í’ ±Í «Úæ⁄ Ó≈ÈÂ≈ Íz≈Í ‘È, ¡≈͉≈ ’ «È¡≈«¬’ Íz‰≈Ò∆ È؇
Á∆ √πÂßÂÂ≈ ˘ ÌØ√∂ÔØ◊ ω≈™Á≈ ˛Õ «¬‘ ͱÈ »Í «Úæ⁄ «È¡≈ Í≈«Ò’≈ Á∂ Ó‘æÂÚ ˘ √ß«ÚË≈È Á∆ √πæ«÷¡≈
¡Â∂ «Ú¡≈«÷¡≈’≈ Á∂ ±Í «Úæ⁄, ÒØ’ª Á∆ √πÂßÂÂ≈ ¡Â∂ ÓΩ«Ò’ ¡«Ë’≈ª Á∂ æ«÷¡’ Á∂ ±Í «Úæ⁄ √ßÿ ¡Â∂ ≈‹ª
Á«Ó¡≈È √≈∂ fi◊«Û¡ª Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ «¬’ Ó‘æÂÚͱÈ ¡Â∂ Ù’Â∆Ù≈Ò∆ ÍzÏßË Á∂ ±Í «Úæ⁄ √Ê≈«Í ’Á≈ ˛Õ
«¬‘ Ì≈Â∆ ≈‹È∆«Â’ Íz‰≈Ò∆ «Úæ⁄ Ù’Â∆Ù≈Ò∆ «È¡≈ Í≈«Ò’≈ Á∆ «ÚËÓ≈ÈÂ≈ ˘ √πæ«÷¡Â ’È ¡Â∂ ¿π√ ˘
«ÚË≈È Í≈«Ò’≈ ¡Â∂ ’≈‹ Í≈«Ò’≈ Á∆ Á÷Ò¡ßÁ≈˜∆ ÂØ∫ Á± æ÷‰ Ò¬∆ √≈∂ ˜±∆ ¡Â∂ ·∆’ ’ÁÓ ¸æ’‰ Á≈
ÍzÏßË ’Á≈ ˛Õ

√Ú ÓπÒª’‰ (Self Assessment)
Ï‘π-«Ú’ÒÍ∆ ÍzÙÈ (Multiple Choice Questions):

D. «ÈÁ∂Ù’ «√˪ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ √ßÿ∆ √ß√Á È∂ “Ò∆◊Ò √«Ú«√˜∂ ¡Ê≈‡∆ ¡À’‡” «’√ √≈Ò Í≈√ ’∆Â≈
√∆?
(¡) √≈Ò AIHF (Ï) √≈Ò AIGF
(√) √≈Ò AIHG (Á) √≈Ò AIHH

E. ÒØ’ ¡Á≈Òª «Úæ⁄ «’‘Û∂ Óπ’æÁÓ∂ ¡≈™Á∂ ‘È?
(¡) ‹Ø «È¡≈«¬’ ¡Á≈Ò «Úæ⁄ È‘∆∫ ⁄æÒ ‘∂ ‘πßÁ∂ ‘ÈÕ
(Ï) ‹Ø «È¡≈«¬’ ¡Á≈Ò «Úæ⁄ ⁄æÒ ‘∂ ‘πßÁ∂ ‘ÈÕ
(√) (¡) ¡Â∂ (Ï) ÁØÈØ∫
(Á) È≈ ª (¡) ¡Â∂ È≈ ª (Ï)
F. ÒØ’ ¡Á≈Òª «Úæ⁄ √Ë≈‰ ÂΩ ”Â∂ «¬È∑ª «Úæ⁄Ø∫ «’‘Û≈ Óπ’æÁÓ≈ È‘∆∫ ¡≈™Á≈-
(¡) Ó؇ Áπÿ‡È≈Úª «Úæ⁄ Óπ¡≈Ú˜∂ È≈Ò √Ïß«Ë Óπ’æÁÓ∂
(Ï) ‘æ«Â¡≈ √ÏßË∆ Óπ’æÁÓ∂
(√) «Ú¡≈‘ √ÏßË∆ Óπ’æÁÓ∂
(Á) Ó˜Á±ª Á∂ Óπ¡≈Ú˜∂ √ÏßË∆ Óπ’æÁÓ∂

A@.E Ì≈ «Úæ⁄ «È¡≈ Í≈«Ò’≈ Á∆ √πÂßÂÂ≈: «ÚÙ∂ÙÂ≈Úª
(Independence of Judiciary in India: Features)

A. «È¡≈ Í≈«Ò’≈ Á∆ «ÚË≈È Í≈«Ò’≈ ¡Â∂ ’≈‹ Í≈«Ò’≈ ÂØ∫ Í«‘Ò’È (Separation of Judiciary from the
Executive and Legislature): Ì≈ «Úæ⁄ «È¡≈ Í≈«Ò’≈ È≈ ª ’≈‹ Í≈«Ò’≈ Á∆ «¬’ Ù≈÷≈ ˛ ¡Â∂ È≈ ‘∆
«ÚË≈È Í≈«Ò’≈ Á∆ «¬’ Á≈√∆ ˛Õ √ß«ÚË≈È ¡Ë∆È «¬√ Á∆ √πÂßÂÂ≈ Í«‘⁄≈‰ ¡Â∂ ‘Ø∫Á ˛Õ √Ú¿πµ⁄ ¡Á≈ÒÂ
ÚæÒØ∫ ω≈¬∂ ¡Â∂ Ò≈◊» ’∆Â∂ ’≈˘Èª, ¡≈Á∂Ùª, ÎÀ√«Ò¡ª, «ÈÔÓª ¡Â∂ «ÈÁ∂Ùª Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ’ßÓ ’Á∆ ˛Õ √ß«ÚË≈È
¡≈͉∂ Ì≈◊ IV «Úæ⁄ ≈‹ ˘ «È¡≈ Í≈«Ò’≈ ˘ ’≈‹ Í≈«Ò’≈ ÂØ∫ ¡Òæ◊ ’È Á≈ «ÈÁ∂Ù «ÁßÁ≈ ˛ ¡Â∂ «¬√ Á∆
Íz≈ÍÂ∆ ¿πÍÔπ’ ’≈˘Èª ÚæÒØ∫ Íz≈Í Ú∆ ’∆Â∆ ‹≈ ⁄πæ’∆ ˛Õ
B. ≈Ù‡ÍÂ∆ ÚæÒØ∫ ‹æ‹ª Á∆ «ÈÔπ’Â∆ (Appointment of Judges by the President): «’√∂ ‹æ‹ Á∆ «ÈÔπ’Â∆ Á≈
„ß◊ ¡Â∂ «ÚË∆ ’≈Î∆ ‘æÁ Âæ’ ¿π√ Á∆ √πÂßÂÂ≈ Á≈ «ÈË≈‰ ’Á∆ ˛Õ √Ú¿πµ⁄ ¡Á≈Ò ¡Â∂ ¿πµ⁄ ¡Á≈Òª
Á∂ ‹æ‹ª Á∆ «ÈÔπ’Â∆ ≈Ù‡ÍÂ∆ ÚæÒØ∫ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ ≈Ù‡ÍÂ∆ Á±√∂ ‹æ‹ª Á∆ «ÈÔπ’Â∆ ’Á∂ √Ó∂∫ √Ú¿πµ⁄
¡Á≈Ò Á∂ Óπæ÷ ‹æ‹ Á∆ √Ò≈‘ ÒÀ∫Á≈ ˛Õ Óπæ÷ ‹æ‹ Á∆ «ÈÔπ’Â∆ Á∂ Ó≈ÓÒ∂ «Úæ⁄ √Ë≈‰ ±Í «Úæ⁄ «¬√ ¿πµ⁄∂ ¡‘πÁ∂
Ò¬∆ √Ì ÂØ∫ Úæ‚∂ ‹æ‹ ˘ «ÈÔπ’ ’È Á∂ «ÚÚ‘≈ Á≈ Í≈Ò‰ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ¡Ë∆È ¡Á≈Òª Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ ‹æ‹
Í∂Ù≈Ú ‹æ‹ ‘πßÁ∂ ‘ÈÕ ¿πÈ∑ª Á∆ ÌÂ∆ ÍzÂ∆ÔØ◊∆ Íz∆«÷¡≈Úª Á∂ È≈Ò ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ˛ ¡Â∂ ¿πÈ∑ª Á∆ «ÈÔπ’Â∆ ÂØ∫
Í«‘Òª ¿πÈ∑ª ˘ ÔØ◊ Íz∆÷‰ «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 175