Page 203 - DPOL102_INDIAN POLITICAL SYSTEM

Ì≈Â∆ ≈‹È∆«Â’ «ÚÚ√Ê≈

È؇ (÷) ‹ÁØ∫ ≈‹Í≈Ò ˘ «¬√ ◊æÒ Á≈ ÌØ√≈ ‘ØÚ∂ «’ ≈‹ «ÚË≈È √Ì≈ «Úæ⁄ «’√∂ Ú∆ ÁÒ ˘ ͱ≈ Ï‘πÓ Íz≈ÍÂ
È‘∆∫, «¬√ ˘ ¡≈͉∂ ¡≈Í «ÚË≈È √Ì≈ Á≈ ¡«ËÚ∂ÙÈ ÏπÒ≈¿π‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛ ‹Ø «’ Óπæ÷ ÓßÂ∆ Á∆ ⁄؉
¡Â∂ «¬√ Â∑ª ¸‰∂ ◊¬∂ «Ú¡’Â∆ ˘ Óπæ÷ ÓßÂ∆ «ÈÔπ’ ’∆Â≈ ‹≈‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ
(◊) Óπæ÷ ÓßÂ∆ ÚæÒØ∫ «’√∂ Ú∆ ÓßÂ∆ ˘ ¡‘πÁ∂ ÂØ∫ ‘‡≈¿π‰ Á∆ «√Î≈«Ù ≈‹Í≈Ò ÚæÒØ∫ √Ú∆’≈ ’∆Â∆ ‹≈‰∆
⁄≈‘∆Á∆ ˛Õ
(ÿ) ‹ÁØ∫ ≈‹Í≈Ò ˘ «’√∂ Ú∆ √Ó∂∫ Ó«‘√±√ ‘ØÚ∂ «’ Óπæ÷ ÓßÂ∆ «ÚË≈È √Ì≈ Á∂ ÓÀ∫Ïª Á∂ Ï‘πÓ Á≈ «ÚÙÚ≈√
◊π¡≈ ¸æ’≈ ‘À «’ ª ≈‹Í≈Ò ˘ Âπß ¡≈͉∂ ±Í «Úæ⁄ «ÚË≈È √Ì≈ Á≈ ¡«ËÚ∂ÙÈ ÏπÒ≈¿π‰≈ ⁄≈‘∆Á≈
˛ ¡Â∂ Óπæ÷ ÓßÂ∆ ˘ «ÈÁ∂Ù Á∂‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ
(Ÿ) ‹∂’ Óπæ÷ ÓßÂ∆ ÌØ√∂ Á≈ Íz√Â≈Ú Í≈√ ’Ú≈¿π‰ «Úæ⁄ ¡√ÎÒ ‘Ø ‹ªÁ≈ ‘À ª ≈‹Í≈Ò ˘ ⁄≈‘∆Á≈ ˛ «’
¿π‘ Óπæ÷ ÓßÂ∆ ¡Â∂ ¿π√ Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ Ú≈Ò∆ ÓßÂ∆ Íz∆ÙÁ ˘ Ìß◊ ’ Á∂Ú∂ Í ¿π‘ «√Î≈«Ùª √Ú∆’≈
È‘∆∫ ’∆Â∆¡ª ◊¬∆¡ªÕ

’πfi √πfi≈¡ (Some Suggestions)
≈‹Í≈Ò Á∂ ¡‘πÁ∂ È≈Ò √Ïß«Ë √ß«ÚË≈«È’ ÍzÏß˪ «Úæ⁄ √ØË Ò¬∆ ’¬∆ ‘Ø √πfi≈¡ «ÁæÂ∂ ‹≈ √’Á∂ ‘È «‹Ú∂∫-

(i) ≈‹È∆Â∆ ÂØ∫ √ß«È¡≈√ ÒÀ ¸æ’∂ È∂Â≈Úª, √◊Ó ≈‹ È∂Â≈Úª, √≈Ï’≈ ÓßÂ∆¡ª, √≈Ï’≈ Óπæ÷ ÓßÂ∆¡ª,
√∂Ú≈Óπ’ ‘ج∂ «ÚÚ≈Áª È≈Ò «ÿ∂ √’≈∆ ¡Î√ª ¡Â∂ ‹Ø «Ú¡’Â∆ √ß√Á∆ Íz‰≈Ò∆ Á∂ «ÈÔÓª ¡Â∂
’≈˘Èª √ÏøË∆ ¡‰‹≈‰ ‘؉, ˘ ≈‹Í≈Ò Á∂ ¡‘πÁ∂ ”Â∂ «ÈÔπ’ ’Á∂ È‘∆∫ ’∆Â≈ ‹≈‰≈ ⁄≈‘∆Á≈Õ
≈‹Í≈Ò Á∆ «ÈÔπ’Â∆ √Ó≈‹ √∂Ú’ª, ’≈˘È-Ù≈√Â∆¡ª, ÏπæË∆‹∆Ú∆¡ª, ≈‹È∆«Â’ √±fi-ϱfi Ú≈Ò∂
«Ú¡’Â∆¡ª, Ú’∆Òª, √∂Ú≈Óπ’ √À«È’ ¡«Ë’≈∆¡ª ¡≈«Á «Úæ⁄ ’∆Â∆ ‹≈‰∆ ⁄≈‘∆Á∆ ˛Õ
(ii) √ßÿ Á∂ ’߇ØÒ ÂØ∫ ≈‹Í≈Òª ˘ Óπ’ ’È Ò¬∆ ≈‹Í≈Ò Á∂ ¡‘πÁ∂ Á≈ √Óª ≈Ù‡ÍÂ∆ Á∆ «¬æ¤≈ ”Â∂
«ÈÌ «‘‰ Á∆ ‹◊∑≈ ”Â∂ ‹ª ª ¿π√ Á∂ ¡‘πÁ∂ Á≈ √Óª «ÈÙ«⁄ √Ó∂∫ Ò¬∆ ’ Á∂‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛ ‹ª ¿π√
˘ ‘‡≈¿π‰ Ò¬∆ Ó‘≈«ÌÔØ◊ Íz‰≈Ò∆ «Ò¡≈¿π‰ Á∆ «ÚÚ√Ê≈ ’∆Â∆ ‹≈‰∆ ⁄≈‘∆Á∆ ˛Õ
(iii) ≈‹Í≈Ò ˘ ¡≈͉∂ √Ú-«ÚÚ∂’ ¡«Ë’≈ª Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò ≈‹ ÍzÙ≈√È Á∆ ’≈‹’πÙÒÂ≈ Á∂ «‘æ «Úæ⁄
¡Â∂ ÒØ’ÂßÂ∆ ÍzßÍ≈Úª Á∂ ¡Èπ√≈ Ú√Âπ«ÈÙ· ±Í «Úæ⁄ ’È≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ

(iv) «¬’ ≈‹Í≈Ò ˘ “’∂∫Á∆ ∂÷≈” Á∂ ¡Èπ√≈ ⁄æÒ‰ ÂØ∫ «¬È’≈ ’ Á∂‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛ ¡Â∂ ‘Ó∂Ù≈ √ß«ÚË≈È
Á∆¡ª «ÚÚ√Ê≈Úª ¡Èπ√≈ ’ßÓ ’È≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ

(v) √ßÿ √’≈ ˘ ≈‹Í≈Òª ˘ ¡ÍÓ≈È‹È’ „ß◊ È≈Ò ¡‘πÁ∂ ÂØ∫ ‘‡≈¿π‰ Á∆ ’≈Ú≈¬∆ ÂØ∫ √ß’Ø⁄ ’È≈
⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ «¬√ ˘ ≈‹Í≈Òª ˘ ≈‹È∆«Â’ ¿πÁ∂Ùª Ò¬∆ «¬√Â∂Ó≈Ò ’È ÂØ∫ Á± «‘‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ
≈‹ √’≈ Á∂ ÍzÙ≈√È «Úæ⁄ ≈‹Í≈Òª Á∂ ¡‘πÁ∂ ˘ «¬√Â∂Ó≈Ò ’’∂ ’∂∫Á Á∆ Á÷Ò¡ßÁ≈˜∆ Á≈ ‘Ó∂Ù≈
‘∆ ¿πÒ‡ ÍzÌ≈Ú ‘πßÁ≈ ˛Õ «¬È∑ª Á÷Ò¡ßÁ≈˜∆¡ª È∂ ÷∂Â∆ ÁÒª Á∂ ¿πÌÈ ¡Â∂ ÷∂ÂÚ≈Á ˘ ¿πÌ≈È «Úæ⁄
√‘≈«¬Â≈ ’∆Â∆ ˛Õ
(vi) ≈‹ √’≈ª «ÚπæË ¡Èπ¤∂Á CEF Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò ÓπÙ«’Ò Ï‰≈«¬¡≈ ‹≈‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ «¬√ È≈Ò ≈‹ª
«Úæ⁄ ’∂∫Á Á∆ Á÷Ò¡ßÁ≈˜∆ ÓΩ’∂ ÿæ‡ ‘Ø ‹≈‰◊∂ Í È≈Ò ‘∆ ≈‹Í≈Ò Á∂ √Ú-«ÚÚ∂’ ¡«Ë’≈ª Á∂
«¬√Â∂Ó≈Ò Á∂ ÓΩ’∂ Ú∆ ÿæ‡ ’∆Â∂ ‹≈‰∂ ⁄≈‘∆Á∂ ‘ÈÕ
(vii) √Ë≈‰ ±Í «Úæ⁄ ≈‹ Á∆ ’≈‹Í≈«Ò’≈ (√’≈) Á≈ √ß«ÚË≈«È’ ¡Â∂ È≈Ó≈Â Á≈ Óπ÷∆¡≈ ‘؉ ’≈È
≈‹Í≈Ò ˘ ≈‹ Á∂ Óπæ÷ ÓßÂ∆ Á∆ √Ò≈‘ Á∂ ¡Èπ√≈ ’ßÓ ’È≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ
(viii) √ßÿ ≈‹ √Ïß˪ Á∂ ÷∂Â «Úæ⁄ ≈‹Í≈Ò ˘ ≈‹ Á≈ Óπ÷∆¡≈ ‘؉ Á∂ È≈Â∂ «˜¡≈Á≈ ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ √ßÌÚ ‘æÁ
Âæ’ ≈‹ Á∂ √πæ«÷¡Â ’È∂ ⁄≈‘∆Á∂ ‘È ¡Â∂ ≈‹ «Úæ⁄ ’∂∫Á Á∂ ¬∂‹ß‡ Á∂ ±Í «Úæ⁄ ’ßÓ ’È ÂØ∫ √ß’Ø⁄
’È≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ

(ix) ’∂∫Á «Úæ⁄ √’≈ ÏÁÒ‰ Á∂ È≈Ò ‘∆ ≈‹Í≈Òª Á∂ ÏÁÒ‰ Á∂ «ÚÚ‘≈ ’≈È «¬√ ¡‘πÁ∂ ”Â∂ «¬’ «ÚÙ∂Ù
Â∑ª Á≈ Íæ÷Í≈Â∆ ÍzÌ≈Ú «Í¡≈ ˛ ¡Â∂ «¬√ È≈Ò ≈‹Í≈Òª Á∂ ’∂∫Á «Úæ⁄ ≈‹È∆«Â’ „ª⁄∂ Á∂ «¬’ Ì≈◊

196 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY