Page 214 - DPOL102_INDIAN POLITICAL SYSTEM

«¬’≈¬∆ñAA: ≈‹ √’≈: ≈‹-«ÚË≈È Óß‚Ò, ≈‹Í≈Ò, ÓßÂ∆ Íz∆ÙÁ ¡Â∂ Óπæ÷ ÓßÂ∆

‘πøÁ≈ ˛ Í «¬æÊ∂ Ú∆ «˜¡≈Á≈Â ¿π√ Á∆¡ª «Ú¡’Â∆◊ ÔØ◊Â≈Úª ”Â∂ «ÈÌ ’Á≈ ˛, ¿π‘ ™È≈ ’Ó˜Ø Ú∆ ‘Ø È؇
√’Á≈ ˛, «‹øÈ≈ «’ Í≥‹≈Ï Á∂ √≈Ï’≈ Óπæ÷ ÓøÂ∆ ÁÏ≈≈ «√øÿ √∆ Í ‹ÁØ∫ “√ªfi∂ ÓØ⁄∂” ‹ª «¬’ “√ªfi∆ √’≈” ‹ª
◊·ÏøËÈ” Á≈ È∂Â≈ ˛ ¡Â∂ ¡≈͉∂ ◊·ÏøËÈ ‹ª ÓØ⁄∂ Á∆ «‘æ√∂Á≈∆ ”Â∂ «ÈÌ ’Á≈ ˛ ª ¿π√ ˘ ’≈Î∆ ’Ó˜Ø∆ Á≈
√≈‘Ó‰≈ ’È≈ ÍÀ∫Á≈ ˛Õ ¿π√ ˘ ¡≈͉≈ «˜¡≈Á≈Â √Óª ¡≈͉∂ ÓØ⁄∂/◊·ÏøËÈ ˘ «¬’‹πæ‡ æ÷‰ «Úæ⁄ Ò◊≈¿π‰≈
ÍÀ √’Á≈ ˛Õ «¬√ Á∂ ÓøÂ∆ ÍÃ∆ÙÁ È∂ ≈‹È∆«Â’ ¬∂’√ÚÂ≈ Á∆ ’Ó∆ ¿π√ Á∂ ’Ó˜Ø ‘؉ Á≈ √Ø ω √’Á∆ ˛Õ
≈‹ «ÚË≈È √Ì≈ «Úæ⁄ Í»È ¡Â∂ ⁄ø◊∂ Ï‘πÓ Á∆ ’Ó∆ ¿π√ Á∆¡ª √ÓæÊ≈Úª, √ت ¡Â∂ ÔØ◊Â≈Úª ”Â∂ Ï‘π Ó≈Û≈
ÍÃÌ≈Ú Í≈™Á∆ ˛ Í ‹∂’ ¿π√ «Úæ⁄ ⁄ø◊∂ ◊π‰ Â∂ ÔØ◊Â≈Úª ‘؉ ª ¿π‘ ¡≈͉≈ «ÁzÛ ÍÃÌ≈Ú «Á÷≈ √’Á≈ ˛Õ
(ii) ’∂∫Á «Úæ⁄ √æÂ≈Ë≈∆ ÁÒ Á≈ √Ú»Í (Nature of the party in power at the centre)- Ì≈ ¬∂’≈ÂÓ’Â≈
Á∆ Ì≈ÚÈ≈ Ú≈Ò≈ «¬’ √øÿ ˛ ¡Â∂ «¬√ Ò¬∆ ≈‹ª ˘ ’¬∆ Â∑ª È≈Ò ’∂∫Á ”Â∂ «ÈÌ «‘‰≈ ÍÀ∫Á≈ ˛Õ ’∂∫Á
È≈Ò √ÁÌ≈ÚÈ≈ Ú≈Ò∂ ¡Â∂ √«‘ÔØ◊ Ú≈Ò∂ √ÏøË «¬’ ≈‹ √’≈ Ò¬∆ Ù’Â∆ Á≈ √Ø ωÁ∂ ‘ÈÕ ‹∂’ ’∂∫Á
«Úæ⁄ Ú∆ ¿π√∂ ÁÒ Á∆ √’≈ ‘ØÚ∂, «‹√ È≈Ò ≈‹ Á≈ Óπæ÷ ÓøÂ∆ √ÏøË æ÷Á≈ ˛ ª Óπæ÷ ÓøÂ∆ ˘ ’∂∫Á∆ √‘≈«¬Â≈
’È «Úæ⁄ ¡√≈È∆ «‘øÁ∆ ˛, ¿π‘ ’∂∫Á ’ØÒØ∫ ¡≈͉∂ Íæ÷ «Úæ⁄ ÎÀ√Ò∂ ’Ú≈¿π‰ «Úæ⁄ ¡≈͉∆ ÁÒ∆Ò, √«ÊÂ∆
¡Â∂ ÍÃÌ≈Ú ˘ «¬√Â∂Ó≈Ò ’ √’Á≈ ˛ ¡Â∂ ÏÙÂ∂ «’ ¿π‘ ’Ó˜Ø «Ú¡’Â∆ÂÚ Ú≈Ò≈ È≈ ‘ØÚ∂ ¡Â∂ ¡≈͉∂ ÁÒ
«Úæ⁄ ÚË∂∂ ⁄ø◊∂ ÍÃÌ≈Ú Ú≈Ò≈ È∂Â≈ ‘ØÚ∂Õ ‹∂’ ’∂∫Á «Úæ⁄ «’√∂ Ú∆ ‘Ø ÁÒ Á∆ √’≈ ‘ØÚ∂ ¡Â∂ ≈‹ «Úæ⁄ «’√∂
‘Ø ÁÒ Á∆ ª ¿π√ ≈‹ Á∂ Óπæ÷ ÓøÂ∆ ˘ ≈‹ Á∂ ≈‹Í≈Ò ÚæÒØ∫ ’∂∫Á Á∂ ÍÃÂæ÷ ¡Â∂ ¡ÍÃÂæ÷ ÁÏ≈¡ ¡Ë∆È ’øÓ
’È≈ ÍÀ∫Á≈ ˛Õ ¡«‹‘∆ √«ÊÂ∆ «Úæ⁄ Óπæ÷ ÓøÂ∆ Á≈ «Ú¡’Â∆ÂÚ ¡Â∂ ⁄«æÂ ≈‹ ÍÃÙ≈√È «Úæ⁄ ¿π√ Á∆ Ì»«Ó’≈
˘ «ÈË≈« ’Á∂ ‘ÈÕ
(iii) ≈‹ Á∂ ≈‹Í≈Ò Á≈ «Ú¡’Â∆ÂÚ ¡Â∂ Ì»«Ó’≈ (The Personality and role of the Governor of the
State) - ≈‹Í≈Ò ≈‹ Á≈ È≈Ó≈Â Á≈ √ø«ÚË≈«È’ Óπ÷∆¡≈ ‘πøÁ≈ ˛ Í «¬√ Á∂ È≈Ò ‘∆ √ø«ÚË≈È È∂ «¬√ ˘ ’πfi
¡√Ò∆ ¡Â∂ √Ú-«ÚÚ∂’ Ù’Â∆¡ª Ú∆ «ÁæÂ∆¡ª ‘ÈÕ ¿π‘ «¬‘ ◊æÒ «ÈË≈« ’È Ú≈Ò≈ “«¬’ ‹æ‹” ‘πøÁ≈ ˛ «’
’∆ ≈‹ «Úæ⁄ √ø«ÚË≈«È’ ÓÙ∆È∆ √‘∆ „ø◊ È≈Ò ’øÓ ’ ‘∆ ˛ «’ È‘ƒ ¡Â∂ ¡√ÎÒ ˛ «’ È‘ƒ ‹ª ‡π應 ‘∆
Ú≈Ò∆ ˛ ‹ª È‘ƒÕ ‹Á ≈‹ «ÚË≈È √Ì≈ «Úæ⁄ «’√∂ Ú∆ «¬’ ÁÒ ˘ √ÍæÙ‡ Ï‘πÓ ÍÃ≈Í È≈ ‘ØÚ∂ ª ¿π√ √Ó∂∫
≈‹Í≈Ò ≈‹ Á∂ ÍÃÙ≈√È «Úæ⁄ Ó‘æÂÚÍ»È Ì»«Ó’≈ «ÈÌ≈ √’Á≈ ˛Õ ¿π‘ ¿π√ Óπæ÷ ÓøÂ∆ ˘ ¡‘πÁ∂ ÂØ∫ ‘‡≈ √’Á≈
˛ ‹Ø ¿π√ Á∂ «Ú⁄≈ «Úæ⁄ ≈‹ «ÚË≈È √Ì≈ ”⁄ Ï‘πÓ Á≈ «ÚÙÚ≈√ ◊π¡≈ ¸æ’≈ ‘ØÚ∂Õ ¿π‘ Óπæ÷ ÓøÂ∆ ˘ √ÁÈ «Úæ⁄
¡≈͉≈ Ï‘πÓ «√æË ’È Ò¬∆ ’«‘ √’Á≈ ˛ ‹ª ¡«‹‘≈ ¡≈Á∂Ù ‘Ø „ø◊ È≈Ò Á∂ √’Á≈ ˛Õ ¿π‘ ¡Èπ¤∂Á CEF
¡Ë∆È ≈Ù‡ÍÂ∆ ˘ ≈‹ Á∆ √ø’‡’≈Ò √«ÊÂ∆ Ò≈◊» ’È Á∆ «√Î≈«Ù √πÂøÂ »Í «Úæ⁄ ’ √’Á≈ ˛Õ «¬æÊØ∫ Âæ’
«’ ≈Ù‡ÍÂ∆ Á∆ √«‘ÓÂ∆ Á∆ «¬ø˜≈ ÂØ∫ «ÏȪ ‘∆ ¿π‘ ≈‹ «ÚË≈È √Ì≈ Ìø◊ ’ √’Á≈ ˛ ¡Â∂ ≈‹ √’≈
˘ ¡‘πÁ∂ ÂØ∫ ‘‡≈ √’Á≈ ˛Õ «’√∂ Ú∆ ◊æÒ ˘ È≈ Óøȉ Ú≈Ò≈ ¡Â∂ √æÂ≈ Á∆ Ìπæ÷ ≈‹Í≈Ò Óπæ÷ ÓøÂ∆ Ò¬∆ Óπ√∆ÏÂ
Á≈ ’≈È Ï‰ √’Á∆ ˛Õ ◊À-√‘≈«¬’ ≈‹Í≈Ò Á∆ ‘Ø∫Á ’≈È Óπæ÷ ÓøÂ∆ Á∂ ¡«Ë’≈ª ”Â∂ √æ‡ Òæ◊ √’Á∆ ˛ Í
¡«‹‘∆ √«ÊÂ∆ «Úæ⁄ Ú∆ Óπæ÷ ÓøÂ∆ Á∆¡ª «Ú¡’Â∆◊ ÔØ◊Â≈Úª ¿π√ Á≈ ¡≈͉∂ ÁÒ/√Ó»‘ ˘ ≈‹ «ÚË≈È √Ì≈
«Úæ⁄ «¬’‹πæ‡ «‘‰ Á∆ √ÓæÊ≈, ¿π√ Á∆ ¡≈͉∂ ÓøÂ∆ ÍÃ∆ÙÁ «Úæ⁄ ¬∂’Â≈ ¡Â∂ «¬’‹πæ‡Â≈ Á∆ Ì≈ÚÈ≈ √Ê≈«ÍÂ
æ÷‰ Á≈ √ÓæÊ≈ ¡Â∂ ¿π√ ˘ ÍÃ≈Í ϑπÓ Á≈ √ÓÊÈ ¿π√ Á∂ Ï‘πÓπæÒ∂ ◊π‰ ω √’Á∂ ‘ÈÕ AIHD «Úæ⁄ ¡ªË≈
ÍÃÁ∂Ù Á∂ Óπæ÷ ÓøÂ∆ ¡ÀµÈ. ‡∆. ≈Ó≈ ≈˙ ≈‹Í≈Ò ≈Ó Ò≈Ò Á∆ ÂπÒÈ≈ «Úæ⁄ ÚË∂∂ «ÁzÛ «Ú¡’Â∆ «√æË ‘ج∂ √ÈÕ
Óπæ÷ ÓøÂ∆ ≈‹ Á∂ ≈‹Í≈Ò Á∂ √ÏøË «Úæ⁄ ¡≈͉∆ √«ÊÂ∆ Ù’Â∆Ù≈Ò∆ ω≈¿π‰ Ò¬∆ ¡≈͉∂ ÒØ’«ÍÃÔ ¡Ë≈ Á≈
ÍÃÌ≈ÚÙ≈Ò∆ „ø◊ È≈Ò «¬√Â∂Ó≈Ò ’ √’Á≈ ˛Õ
«√æ‡∂ Á∂ »Í «Úæ⁄ «’‘≈ ‹≈ √’Á≈ ˛ «’ ≈‹ ÍÃÙ≈√È «Úæ⁄ Óπæ÷ ÓøÂ∆ Á≈ ¡‘πÁ≈ «¬’ Ù’Â∆Ù≈Ò∆ ¡‘πÁ≈ ˛ Í
«¬√ ¡‘πÁ∂ Á≈ «ÚÚ‘≈ Óπæ÷ ÓøÂ∆ Á≈ ¡‘πÁ≈ Ë≈È ’È Ú≈Ò∂ «Ú¡’Â∆ Á∂ ◊π‰ª ¡Â∂ ÔØ◊Â≈Úª ”Â∂ Ï‘π ‘æÁ
Âæ’ «ÈÌ ’Á∂ ‘È, ‹Á Âæ’ Óπæ÷ ÓøÂ∆ ˘ ¡≈͉∂ ÁÒ Á∂ Ï‘πÓ Á≈ «ÚÙÚ≈√ ÍÃ≈Í «‘øÁ≈ ˛ ¡Â∂ ‹Á Âæ’
¿π√ Á∂ ÁÒ ˘ ≈‹ «ÚË≈È √Ì≈ «Úæ⁄ √ÍæÙ‡ Ï‘πÓ ÍÃ≈Í «‘øÁ≈ ˛ ª ¿π√ Á≈ ¡‘πÁ≈ Ù’Â∆Ù≈Ò∆ ¡‘πÁ∂ Á∂ »Í
«Úæ⁄ ’øÓ ’Á≈ ˛ Í ‹Á «ÚË≈È √Ì≈ «Úæ⁄ ¿π√ Á∂ ÁÒ ˘ Ï‘πÓ ÍÃ≈Í È≈ ‘ØÚ∂ ¡Â∂ ¿π‘ √ªfi∂ ÓØ⁄∂ Á∆ √’≈
Á≈ Óπæ÷ ÓøÂ∆ ‘ØÚ∂ ª ¿π√ Á∆ √«ÊÂ∆ ’πfi ’Ó˜Ø «‘øÁ∆ ˛ Í «¬æÊ∂ Ú∆ ’πfi Óπæ÷ ÓøÂ∆ Á∂ ◊π‰ª ¡Â∂ ÔØ◊Â≈Úª ”Â∂
«ÈÌ ’Á≈ ˛Õ ¡√Ò «Úæ⁄ ≈‹ Á≈ ≈‹È∆«Â’ Ú≈Â≈ÚÈ, ≈‹ Á∂ ◊ÚÈ Á≈ «Ú¡’Â∆ÂÚ, ¿π√ Á∂ ¡≈͉∂
ÁÒ «Úæ⁄ ¬∂’Â≈, ¡≈͉∂ ÁÒ Á∆ √«ÊÂ∆ ¡≈«Á Âæ’ Âæ Óπæ÷ ÓøÂ∆ Á∂ ¡‘πÁ∂ Á∂ «ÚÚ‘≈ ˘ ÍÃÌ≈«Ú ’Á∂ ‘ÈÕ
«¬’ Ù’Â∆Ù≈Ò∆ «Ú¡’Â∆ ‘∆ Ù’Â∆Ù≈Ò∆ Óπæ÷ ÓøÂ∆ «√æË ‘πøÁ≈ ˛ ¡Â∂ ¿π√ Á∂ ◊π‰ª ”Â∂ ≈‹ ÍÃÙ≈√È Á∆ «ÁzÛÂ≈,
ÔØ◊Â≈ ¡Â∂ ’πÙÒÂ≈ «ÈÌ ’Á∆ ˛Õ

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 207