Page 213 - DPOL102_INDIAN POLITICAL SYSTEM

Ì≈Â∆ ≈‹È∆«Â’ «ÚÚ√Ê≈

È؇ «¬‘ ¿π√ Á≈ ’ÂÚ ˛ «’ ‹∂’ ¿π√ Á∂ √≈Ê∆ ’Àϫȇ ÓøÂ∆ ˘ «ÚØË∆ Íæ÷ Á∂ √≈‘Ó‰∂ ÍÃÙȪ È≈Ò ÿ∂ ÒÀ∫Á∂ ‘È
ª ¿π‘ ¿π√ Á∆ √‘≈«¬Â≈ ’∂Õ ¿π‘ √’≈ Á∆¡ª È∆Â∆¡ª Á∂ Íæ÷ «Úæ⁄ ÷Û∑≈ ‘؉ Ú≈Ò≈ ¡Â∂ ¿πÈ∑ª Á≈ Ï⁄≈¡ Â∂
æ«÷¡≈ Ú≈Ò≈ Óπæ÷ È∂Â≈ ‘πøÁ≈ ˛Õ ¿π‘ ≈‹ «ÚË≈È √Ì≈ ’ØÒØ∫ ¡≈͉∂ ¡Â∂ ¡≈͉∂ ÓøÂ∆ ÍÃ∆ÙÁ Á∂ «Ú⁄≈ √Ú∆’≈
’Ú≈¿π‰ Ò¬∆ Ú∆ ¡≈͉∆ Ù’Â∆ Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò ’ √’Á≈ ˛Õ

G. «ÈÔπ’Â∆¡ª ’È Á∆¡ª Ù’Â∆¡ª (Appointment making Powers)

È؇√ √≈∆¡ª ÍÃÓπæ÷ «ÈÔπ’Â∆¡ª ¡Â∂ Âæ’∆¡ª Óπæ÷ ÓøÂ∆ Á∆ «√Î≈«Ù ”Â∂ ≈‹Í≈Ò ÚæÒØ∫
’∆Â∆¡ª ‹ªÁ∆¡ª ‘ÈÕ

ÓøÂ∆¡ª ˘ ¡≈͉∆¡ª «√Î≈«Ùª √Ú∆’≈ ’Ú≈¿π‰ Ò¬∆ Óπæ÷ ÓøÂ∆ ”Â∂ «ÈÌ ’È≈ ÍÀ∫Á≈ ˛Õ «¬√ Â∑ª Óπæ÷
ÓøÂ∆ √π«ÚË≈Úª ÍÃÁ≈È ’È ¡Â∂ Ò≈Ì Í‘πø⁄≈¿π‰ Á∆ «Ú¡≈«÷¡≈ Ù’Â∆ æ÷Á≈ ˛Õ
H. ≈‹ «ÚË≈È √Ì≈ Ìø◊ ’È Á∆ Ù’Â∆ (Power of getting the State Legislature Dissolved)- Óπæ÷ ÓøÂ∆
‹∂’ «¬‘ Ó«‘√»√ ’∂ «’ ≈‹ √’≈ ˘ √ø«ÚË≈È Á∆¡ª «ÚÚ√Ê≈Úª Á∂ ¡Èπ√≈ È‘ƒ ⁄Ò≈«¬¡≈ ‹≈ √’Á≈ ‹ª
¿π√ ÚæÒØ∫ Ï‘πÓ ◊π¡≈ ÏÀ·‰ Á∆ √øÌ≈ÚÈ≈ ˛ ª ¡«‹‘∆ √«ÊÂ∆ «Úæ⁄ ¿π‘ ≈‹Í≈Ò ˘ ≈‹ «ÚË≈È √Ì≈ Ìø◊ ’È
Á∆ «√Î≈«Ù ’ √’Á≈ ˛Õ √Ë≈‰ »Í «Úæ⁄ ¡«‹‘∆ «√Î≈«Ù Óπæ÷ ÓøÂ∆ ÚæÒØ∫ ≈‹È∆«Â’ √«ÊÂ∆ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂
’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ ‹∂’ Óπæ÷ ÓøÂ∆ ˘ Ï‘πÓ Á≈ «ÚÙÚ≈√ ÍÃ≈Í ‘ØÚ∂ ª ≈‹Í≈Ò ¡«‹‘∆ √Ò≈‘ ˘ Óøȉ Ò¬∆
Ú⁄ÈÏæË ‘πøÁ≈ ˛Õ
I. ’∂∫Á ≈‹ √Ïø˪ «Úæ⁄ Ì»«Ó’≈ (Role in Centre-State Relations) - ≈‹ ÍÃÙ≈√È Á≈ ¡√Ò∆ Óπ÷∆¡≈ ‘؉ Á∂
È≈Â∂ Óπæ÷ ÓøÂ∆ Á∆ «¬‘ ÍÃÓπæ÷ «˜øÓ∂Ú≈∆ ‘πøÁ∆ ˛ «’ ¿π‘ ’∂∫Á È≈Ò ⁄ø◊∂ √ÏøË Ï‰≈¬∆ æ÷∂Õ ¿π√ ˘ ’∂∫Á∆ ◊ê‡ ¡Â∂
√‘≈«¬Â≈ ‹Ø «’ ≈‹ «Úæ⁄ «Ú’≈√ ’øÓª Ò¬∆ Ï‘π ӑæÂÚÍ»È √Ófi∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ ÍÃ≈Í ’È Ò¬∆ ¡≈͉∂ ¡‘πÁ∂
Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò ’È≈ ÍÀ∫Á≈ ˛Õ ’∂∫Á √’≈ «ÚÙ∂Ù »Í «Úæ⁄ ÍÃË≈È ÓøÂ∆ È≈Ò ¿π√ Á∂ ⁄ø◊∂ √ÏøË ≈‹ Ò¬∆ Ï‘πÂ
√‘≈«¬’ «√æË ‘Ø √’Á∂ ‘ÈÕ ‹Á ¿π‘ ¿π√∂ ÁÒ È≈Ò √Ïø«Ë ‘ØÚ∂ ‹Ø «’ ’∂∫Á «Úæ⁄ √æÂ≈ ”⁄ ‘ØÚ∂ ª ¿π‘ ≈‹ Á∂
«‘æª Á∆ æ«÷¡≈ ¡Â∂ ÍÃ≈ÍÂ∆ Ò¬∆ ¡≈͉≈ ÍÃÌ≈Ú «¬√Â∂Ó≈Ò ’ √’Á≈ ˛Õ ‹∂’ ¿π‘ ¿π√ ÁÒ È≈Ò √ÏøË È‘ƒ
æ÷Á≈ ‹Ø «’ ’∂∫Á «Úæ⁄ √æÂ≈ ”⁄ ‘πøÁ∆ ˛ ª ¿π√ ˘ «¬’ ⁄ø◊∂ Óπ÷∆, ’¬∆ Ú≈ √÷ Óπ÷∆ Á∂ »Í «Úæ⁄ ’øÓ ’È≈
ÍÀ∫Á≈ ˛Õ «‹Ú∂∫ «’ Íæ¤Ó∆ Ïø◊≈Ò Á∂ √≈Ï’≈ Óπæ÷ ÓøÂ∆ ÙÃ∆ Ï√» ’Á∂ ‘∂ √ÈÕ

Óπæ÷ ÓøÂ∆ Á∆ √«ÊÂ∆ (Position of the Chief Minister)
«¬’ ≈‹ Á∂ Óπæ÷ ÓøÂ∆ Á∆ ≈‹ ÍÃÙ≈√È «Úæ⁄ Ï‘π ْÂ∆ ‘πøÁ∆ ˛Õ ¿π‘ ≈‹ Á∆ ÓøÂ∆ ÍÃ∆ÙÁ ω≈™Á≈ ˛ ‹Ø «’
‘Ó∂Ù≈ ‘∆ ¿π√ Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ «Úæ⁄ ’øÓ ’Á∆ ˛Õ ¿π‘ ¿π√ Á∂ ‹ÈÓ ¡Â∂ ÓΩ Á≈ ’∂∫Á∆ «ÏøÁ»Õ ÓøÂ∆ ÍÃ∆ÙÁ ω≈¿π‰ Á≈
’øÓ Óπæ÷ ÓøÂ∆ Á∆ «ÈÔπ’Â∆ È≈Ó˜Á◊∆ È≈Ò Ùπ» ‘πøÁ≈ ˛Õ ≈‹Í≈Ò ÓøÂ∆ ω≈™Á∂ √Ó∂∫ ¿π√ Á∆ «√Î≈«Ù √Ú∆’≈
’Á≈ ˛Õ ¿π‘ ≈‹Í≈Ò Á≈ Óπæ÷ √Ò≈‘’≈ ‘πøÁ≈ ˛Õ ≈‹ «ÚË≈È √Ì≈ «Úæ⁄ Ï‘πÓ Ú≈Ò∂ ÁÒ Á≈ È∂Â≈ ‘πøÁ≈ ˛ ¡Â∂
¡≈͉∂ ÁÒ Á≈ √Ì ÂØ∫ Ó‘æÂÚÍ»È È∂Â≈ ‘πøÁ≈ ˛ ¡Â∂ √≈∂ ≈‹ Á∆ ÍÃÂ∆«ÈËÂ≈ ’Á≈ ˛Õ ¿π‘ Ò≈Ì Í‘πø⁄≈¿π‰ Á∂
«Ú¡≈Í’ ¡«Ë’≈ æ÷Á≈ ˛Õ √Ë≈‰ »Í «Úæ⁄ ≈‹Í≈Ò ¿π√ Á∆ √Ò≈‘ ¡Â∂ «√Î≈«Ù ”Â∂ ’øÓ ’Á≈ ˛Õ Óπæ÷ ÓøÂ∆
≈‹ Á∆¡ª È∆Â∆¡ª Á≈ Óπæ÷ «ÈÓ≈‰ ’Â≈ ‘πøÁ≈ ˛ ¡Â∂ ¿π‘∆ ¿π√ ˘ Ò≈◊» ’Á≈ ˛Õ ≈‹ Á≈ ÍÃÙ≈√È ¿π√ Á∆
¡◊Ú≈¬∆ «Úæ⁄ ’øÓ ’Á≈ ˛Õ ¿π√ Á∆ ≈‹ «Úæ⁄ √«ÊÂ∆ ¿π√∂ Â∑ª ‘∆ ‘πøÁ∆ ˛, «‹Ú∂∫ ’∂∫Á «Úæ⁄ ÍÃË≈È ÓøÂ∆ Á∆Õ
¿π√ Á≈ ¡‘πÁ≈ «¬’ Ù’Â∆Ù≈Ò∆ ¡‘πÁ≈ ‹ª ’«‘ Ò˙ ª ≈‹ «Úæ⁄ √Ì ÂØ∫ Ù’Â∆Ù≈Ò∆ ¡‘πÁ≈ ‘πøÁ≈ ˛ Í ¿π√ Á∂
¡‘πÁ∂ Á∆ ¡√Ò∆ Ù’Â∆ ’¬∆ Âæʪ ”Â∂ «ÈÌ ’Á∆ ˛ :
(i) Í≈‡∆ √«ÊÂ∆ (Party Set-up)- ¿π√ ˘ «¬’ ¿π√ ÁÒ Á≈ √ÓÊÈ ‹Ø «’ ≈‹ «ÚË≈È √Ì≈ «Úæ⁄ Ï‘πÓ Ú≈Ò≈
ÁÒ ˛, ÍÃ≈Í ‘؉ Á∆ √«ÊÂ∆ «Úæ⁄ Óπæ÷ ÓøÂ∆ ¡≈͉∂ ¡«Ë’≈ª Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò «È‰≈«¬’ ¡Â∂ Ù’Â∆Ù≈Ò∆ „ø◊
È≈Ò ’ √’Á≈ ˛Õ ¡«‹‘∆ √«ÊÂ∆ «Úæ⁄ ≈‹Í≈Ò Òæ◊Ì◊ ‘∂’ ÷∂Â «Úæ⁄ ¿π√ Á∆ «√Î≈«Ù Óøȉ Á≈ Í≈ÏøÁ

206 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY