Page 211 - DPOL102_INDIAN POLITICAL SYSTEM

Ì≈Â∆ ≈‹È∆«Â’ «ÚÚ√Ê≈

È؇ √’Á≈ ˛Õ √Ë≈‰ »Í «Úæ⁄ ¿π√ ˘ ≈‹ «ÚË≈È √Ì≈ «Úæ⁄ Ï‘πÓ ÍÃ≈Í ’È Ú≈Ò∆ Í≈‡∆/√Ó»‘ Á∂ È∂Â≈ ˘ Óπæ÷
ÓøÂ∆ «ÈÔπ’ ’È≈ ÍÀ∫Á≈ ˛Õ «¬æÊØ∫ Âæ’ «’ ‹Á Ï‘πÓ Ú≈Ò∂ ÁÒ ¿π√ «Ú¡’Â∆ ˘ ¡≈͉≈ È∂Â≈ ¸‰ ÒÀ∫Á∂ ‘È
‹Ø «’√∂ Ú∆ √ÁÈ Á≈ ÓÀ∫Ï È‘ƒ ‘πøÁ≈ ª ≈‹Í≈Ò ˘ ¿π√ È∂Â≈ ˘ ‘∆ Óπæ÷ ÓøÂ∆ «ÈÔπ’ ’È≈ ÍÀ∫Á≈ ˛Õ AIH@
«Úæ⁄ ¬∂. ¡≈. ¡ªÂπÒ∂ ¡Â∂ ‹◊ÈÈ≈Ê Í‘≈Û∆¡≈ ˘ ¥ÓÚ≈ ◊π‹≈ ¡Â∂ ≈‹√Ê≈È Á≈ Óπæ÷ ÓøÂ∆ «ÈÔπ’ ’∆Â≈
«◊¡≈, ‹Á «’ ÁØÚ∂∫ ≈‹ «ÚË≈È Í≈«Ò’≈Úª Á∂ ÓÀ∫Ï È‘ƒ √ÈÕ ≈‹Í≈Ò √«Ê √«ÊÂ∆ ‹ª √ø’‡ √Ó∂∫ Óπæ÷ ÓøÂ∆
Á∆ ⁄؉ ’Á∂ √Ó∂∫ ¡≈͉∂ √ÚÀ-«¬¤πæ’ ¡«Ë’≈ Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò ’ √’Á≈ ˛Õ
(÷) ’≈‹’≈Ò (Tenure)- «√˪’ »Í «Úæ⁄ «¬’ Óπæ÷ ÓøÂ∆ ¿πÁØ∫ Âæ’ ¡≈͉∂ ¡‘πÁ∂ ”Â∂ «‘øÁ≈ ˛, ‹Á Âæ’
≈‹Í≈Ò ¿π√ ˘ ¿π√ ¡‘πÁ∂ ”Â∂ æ÷‰≈ ⁄≈‘πøÁ≈ ˛ Í ¡√Ò∆ «ÚÚ‘≈ «Úæ⁄ Óπæ÷ ÓøÂ∆ ¿πÁØ∫ Âæ’ ¡≈͉∂ ¡‘πÁ∂ ”Â∂
Ï«‰¡≈ «‘øÁ≈ ˛, ‹Á Âæ’ «’ ¿π‘ ≈‹ «ÚË≈È √Ì≈ «Úæ⁄ Ï‘πÓ Ú≈Ò∂ ÁÒ/√Ó»‘ Á≈ È∂Â≈ Ï«‰¡≈ «‘øÁ≈ ˛,
‹∂’ ¿π√ ’ØÒ Ï‘πÓ Ú≈Ò≈ √ÓÊÈ ÷ÂÓ ‘Ø ‹≈Ú∂ ª ≈‹Í≈Ò ¿π√ ˘ ¡‘πÁ∂ ÂØ∫ ‘‡≈ √’Á≈ ˛Õ ≈‹Í≈Ò «ÚË≈È
√Ì≈ ¿π√ «ÚπæË Ï∂ÌØ√◊∆ Á≈ ÍÃ√Â≈Ú Í≈√ ’∆Â≈ √Ó«fi¡≈ ‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂ ÓøÂ∆ ÍÃ∆ÙÁ ˘ Âπø «Â¡≈◊ ÍæÂ Á∂‰≈
ÍÀ∫Á≈ ˛Õ Á»√∂ ÙÏÁª «Úæ⁄ Óπæ÷ ÓøÂ∆ Á∂ «Â¡≈◊ ÍæÂ ˘ ‹ª «ÚË≈È √Ì≈ ÚæÒØ∫ Óπæ÷ ÓøÂ∆ ˘ Ï∂ÌØ√◊∆ È≈Ò ‘‡≈¬∂
‹≈‰ ˘ √≈∂ ÓøÂ∆ ÍÃ∆ÙÁ ˘ ‘‡≈«¬¡≈ ‹≈‰≈ Óø«È¡≈ ‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂ √≈≈ ÓøÂ∆ ÍÃ∆ÙÁ «¬’ ‡∆Ó Úª◊ «ÚÚ‘≈
’Á∂ ‘ج∂ ¡≈͉≈ «Â¡≈◊ ÍæÂ Á∂ «ÁøÁ≈ ˛Õ «¬’ Ú≈ «ÈÔπ’ ‘؉ ÂØ∫ Ï≈¡Á Óπæ÷ ÓøÂ∆ «˜¡≈Á≈ ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ E
√≈Ò Âæ’ (≈‹ «ÚË≈È √Ì≈ Á∂ ’≈‹’≈Ò Âæ’) Óπæ÷ ÓøÂ∆ Ï«‰¡≈ «‘ √’Á≈ ˛, ÏÙÂ∂ «’ ¿π√ ˘ ≈‹ «ÚË≈È
√Ì≈ «Úæ⁄ Ò◊≈Â≈ Ï‘πÓ Á≈ √ÓÊÈ ÍÃ≈Í ‘∂Õ ‹∂’ ÈÚ∆¡ª ⁄؉ª ÂØ∫ Ï≈¡Á Óπæ÷ ÓøÂ∆ Á≈ ≈‹È∆«Â’ Á≈
ÍπÈ Ï‘πÓ ÍÃ≈Í ’ ÒÀ∫Á≈ ˛ ª Ú∆ Óπæ÷ ÓøÂ∆ Á∆ «ÈÔπ’Â∆ ÍπÈ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ «¬√ Á≈ ¡Ê «¬‘ ‘Ø«¬¡≈
«’ Óπæ÷ ÓøÂ∆ Á∂ ¡‘πÁ∂ Á≈ ’≈‹’≈Ò Í≥‹ √≈Ò ‘πøÁ≈ ˛ Í ¿π‘ Ú≈-Ú≈ Óπæ÷ ÓøÂ∆ ω √’Á≈ ˛Õ ‹∂’ ¿π√
Á∂ ÁÒ ˘ «ÚË≈È √Ì≈ «Úæ⁄ Ú≈-Ú≈ Ï‘πÓ «ÓÒ∂ ¡Â∂ ¿π√ Á≈ ÁÒ ¿π√ ˘ Ú≈-Ú≈ ¡≈͉∂ È∂Â≈ ¸‰ ÒÚ∂Õ
ÙÃ∆ ‹ØÂ∆ Ï√» Òæ◊Ì◊ BE ÂØ∫ ÚË∂∂ √≈Òª Âæ’ Íæ¤Ó∆ Ïø◊≈Ò Á∂ Óπæ÷ ÓøÂ∆ ω∂ ‘∂, «’™«’ Íæ¤Ó∆ Ïø◊≈Ò Á∆ ≈‹
«ÚË≈È √Ì≈ «Úæ⁄ √∆. Í∆. ¡ÀµÓ. ◊·ÏøËÈ Á∂ Óπæ÷ ÓøÂ∆ ω∂ ‘∂, «’™«’ Íæ¤Ó∆ Ïø◊≈Ò Á∆ ≈‹ «ÚË≈È √Ì≈ «Úæ⁄
√∆. Í∆. ¡ÀµÓ. ◊·ÏøËÈ ˘ Ú≈-Ú≈ Ï‘πÓ ÍÃ≈Í ‘πøÁ≈ «‘≈ ¡Â∂ Ú≈-Ú≈ «¬√ ◊·ÏøËÈ È∂ ÙÃ∆ ‹ØÂ∆ Ï√» ˘
¡≈͉≈ È∂Â≈ ¸«‰¡≈ √∆Õ

Óπæ÷ ÓøÂ∆ Á∆¡ª Ù’Â∆¡ª ¡Â∂ ’øÓ (Powers and Functions of a Chief Minister)
≈‹ Á∂ Óπæ÷ ÓøÂ∆ ˘ ’≈˘È∆ »Í «Úæ⁄ ÿæ‡ ¡Â∂ «ÚÚ‘≈«’ «Úæ⁄ «˜¡≈Á≈ Ù’Â∆¡ª «ÓÒ∆¡ª ‘ج∆¡ª ‘ÈÕ ¿π‘
≈‹ Á∆ √’≈ Á≈ ¡√Ò∆ ’≈‹ Í≈«Ò’≈ Óπ÷∆¡≈ ‘πøÁ≈ ˛Õ ¿π√ Á∆¡ª Ù’Â∆¡ª ¡Â∂ ’øÓª Á≈ ‘∂· «Ò÷∂ «√Ò∂÷ª
¡Ë∆È Úȉ ’∆Â≈ ‹≈ √’ÁÀ≈ ˛ :
A. ÓøÂ∆ ÍÃ∆ÙÁ Á≈ «ÈÓ≈‰ (Formation of the Council of Ministers)- Óπæ÷ ÓøÂ∆ ˘ ¡≈͉∆ «¬æ¤≈ Á∆ ÓøÂ∆
ÍÃ∆ÙÁ «È«Ó ’È Á∆ Ù’Â∆ ÍÃ≈Í ˛Õ √ø«ÚË≈È ¿π√ ˘ ’≈˘È∆ »Í «Úæ⁄ ¡≈͉∆ «¬æ¤≈ Á∂ ÓøÂ∆ ¸‰È Á≈
¡«Ë’≈ «ÁøÁ≈ ˛Õ √ø«ÚË≈È Á≈ ¡Èπ¤∂Á AFD (A) «¬‘ «ÚÚ√Ê≈ ’Á≈ ˛ «’, ““Á»√∂ ÓøÂ∆ Óπæ÷ ÓøÂ∆ Á∆ «√Î≈«Ù
”Â∂ ≈‹Í≈Ò ÚæÒØ∫ «ÈÔπ’ ’∆Â∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ”” Óπæ÷ ÓøÂ∆ «ÚÙ∂Ù »Í «Úæ⁄ ¿πÁØ∫ ‹Á ¿π√ Á∂ ÁÒ ˘ ≈‹ «ÚË≈È √Ì≈
«Úæ⁄ Ï‘πÓ ÍÃ≈Í ‘ØÚ∂, ¡≈͉∆ «¬æ¤≈ Á∂ ÓøÂ∆ ¸‰È Ò¬∆ Í»È »Í «Úæ⁄ √πÂøÂ ‘πøÁ≈ ˛Õ ¿π‘ «’√∂ Ú∆ ÓÀ∫Ï
‹ª ◊À-ÓÀ∫Ï ˘ ÓøÂ∆ «ÈÔπ’ ’ √’Á≈ ˛ ¡Â∂ ¿π√ ˘ ’ج∆ Ú∆ «ÚÌ≈◊ Á∂ √’Á≈ ˛Õ ‘π‰ ÁÒ ÏÁÒ∆ ’≈˘È
È≈Ò «¬‘ «ÈË≈« ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛ «’ ¿π√ Á∆ ÓøÂ∆ ÍÃ∆ÙÁ «Úæ⁄ «ÚË≈È √Ì≈ Á∆ ’πÒ ÓÀ∫Ï √ø«÷¡≈ Á∂ AE%
ÂØ∫ ÚË∂∂ ÓøÂ∆ È‘ƒ ‘Ø √’Á∂Õ «¬√ Á∂ È≈Ò-È≈Ò Ï‘π √≈∆¡ª «ÚÚ‘≈’ ‘æÁª Ú∆ Ù≈«ÓÒ ‘ÈÕ ÓøÂ∆ Á∆ ⁄؉
’Á∂ √Ó∂∫ ¿π√ ˘ ’¬∆ Â∑ª Á∂ Í«‘¨¡ª ˘ «Ë¡≈È «Úæ⁄ æ÷‰≈ ÍÀ∫Á≈ ˛, ¿π√ ˘ ≈‹ Á∂ ¡Òæ◊-¡Òæ◊ Ú◊ª ˘
Ú∆ ÍÃÂ∆«ÈËÂ≈ Á∂‰∆ ÍÀ∫Á∆ ˛Õ «¬√ Â∑ª «¬’ ‹ª ÁØ ÓøÂ∆ ¡Èπ√»«⁄ ‹≈Â∆¡ª «Úæ⁄Ø∫ Ú∆ ÒÀ‰∂ ÍÀ∫Á∂ ‘ÈÕ «¬√ ÂØ∫
ÚæË ’∂ ◊æÒ «¬‘ ˛ «’ Óπæ÷ ÓøÂ∆ ¡≈͉∂ ÁÒ ‹ª «‘æ√∂Á≈∆ ÁÒª Á∂ ÍÃÓπæ÷ È∂Â≈Úª Á∂ Á≈¡«Ú¡ª Á∆ ¿πÒøÿ‰≈ È‘ƒ
’ √’Á≈Õ ’πfi Óπæ«Á¡ª «Úæ⁄ ¿π√ ˘ ¿π√ «Ú¡’Â∆ ˘ Ú∆ ÓøÂ∆ ω≈¿π‰≈ ÍÀ∫Á≈ ˛ ‹Ø «’ ≈‹ Á∆ «ÚË≈È Í≈«Ò’≈
Á≈ ÓÀ∫Ï È‘ƒ ‘πøÁ≈Õ ¡«‹‘∂ ÓøÂ∆ ˘ F Ó‘∆È∂ ¡øÁ ≈‹ Á∆ «ÚË≈È Í≈«Ò’≈ Á≈ ÓÀ∫Ï ω≈¿π‰≈ ÍÀ∫Á≈ ˛Õ √ªfi∆
√’≈ ‹ª ◊·ÏøËÈ √’≈ Á∆ ÍÃ√«ÊÂ∆ «Úæ⁄ Óπæ÷ ÓøÂ∆ ˘ ◊·ÏøËÈ «Úæ⁄ Ù≈«ÓÒ ¡Òæ◊-¡Òæ◊ ÁÒª Á∂ È∂Â≈Úª
˘ ÓøÂ∆ ω≈¿π‰≈ ÍÀ∫Á≈ ˛Õ «˜¡≈Á≈Â «‘æ√∂Á≈∆ ÁÒª Á∂ ÓøÂ∆ √Ïø«Ë ÁÒª ÚæÒØ∫ ‘∆ ¸‰∂ ‹ªÁ∂ ‘È ¡Â∂ Óπæ÷
ÓøÂ∆ ¿πÈ∑ª ˘ ¡≈͉∆ √’≈ «Úæ⁄ ÒÀ∫Á≈ ˛Õ ≈‹ Á∂ ≈‹Í≈Ò Á∆ √’≈ ω≈¿π‰ «Úæ⁄ ’ج∆ «ÚÙ∂Ù Ì»«Ó’≈ È‘ƒ
‘πøÁ≈Õ «¬‘ Óπæ÷ ÓøÂ∆ Á∆ «¬æ¤≈ ”Â∂ ‘∆ «ÈÌ ‘πøÁ∆ ˛Õ

204 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY