Page 267 - DPOL102_INDIAN POLITICAL SYSTEM

Ì≈Â∆ ≈‹È∆«Â’ «ÚÚ√Ê≈

È؇ Á∂ «’√∂ Ú∆ «¬’ ≈‹È∆«Â’ ÁÒ ˘ ÒØ’ √Ì≈ Á∂ ’πæÒ ÓÀ∫Ï √ø«÷¡≈ Á∂ A@Ú∂∫ Ì≈◊ Á∂ Ï≈Ï ‹◊∑≈ ¿π√ √ÁÈ «Úæ⁄
ÍÃ≈Í ȑƒ √∆Õ AIGG «Úæ⁄ ’∂∫Á ”⁄ Í«‘Ò∆ Ú≈ ◊À-’ª◊√∆ √’≈ ◊«·Â ‘؉ ”Â∂ «ÚØË∆ «Ë È∂Â≈ Á∆
ÂÈ÷≈‘ ¡Â∂ Ìæ«Â¡ª È≈Ò √Ïø«Ë ’≈˘È Í≈√ ’∆Â≈ «◊¡≈ ¡Â∂ ’ª◊√ Á∂ ÂæÂ’≈Ò∆È È∂Â≈ ÔÙÚø ≈¬∂ ⁄Ω‘≈È
˘ «ÚØË∆ «Ë Á≈ Ó≈ÈÂ≈ ÍÃ≈Í È∂Â≈ Á≈ ¡‘πÁ≈ Á∂ ’∂ ¿πÈ∑ª ˘ ’Àϫȇ ÓøÂ∆ Á∆¡ª √π«ÚË≈Úª «ÁæÂ∆¡ª ◊¬∆¡ª
Í AIH@ ¡Â∂ AIHD Á∆¡ª √ø√Á∆ ⁄؉ª «Úæ⁄ ª «¬’ Ú≈ «Î ’∂∫Á È∂ «¬’ ÁÒ Á≈ Í»È ÍÃÌ»ÂÚ ’≈«¬Ó ‘؉
Á∆ ¡≈√Ê≈ ’≈«¬Ó ‘Ø ◊¬∆Õ «¬æÊØ∫ Âæ’ «’ √øÈ AIHI Á∆¡ª ⁄؉ª È≈Ò ÒØ’ √Ì≈ «Úæ⁄ Ó≈ÈÂ≈ ÍÃ≈Í «ÚØË∆ ÁÒ
Á∂ »Í «Úæ⁄ ¿πµÌ ¡≈«¬¡≈ √∆ Í √øÈ AIHI Á∆¡ª ⁄؉ª È≈Ò ÒØ’ √Ì≈ «Úæ⁄ Ó≈ÈÂ≈ ÍÃ≈Í «ÚØË∆ ÁÒ «Î
ÂØ∫ ‘Ø∫Á «Úæ⁄ ¡≈ «◊¡≈ √∆Õ ¿π√ √Ó∂∫ ’ª◊√ (¡≈¬∆) Á∂ È∂Â≈ ≈‹∆Ú ◊ªË∆ «ÚØË∆ «Ë Á∂ È∂Â≈ √ÈÕ Ó¬∆ AIIA
Á∆¡ª ÒØ’ √Ì≈ ⁄؉ª ÂØ∫ Í«‘Òª ◊ΩÚ Ì≈‹Í≈ ˘ ÍÃ≈Í ‘Ø«¬¡≈ ˛ ¡Â∂ ÙÃ∆ ¡‡Ò «Ï‘≈∆ Ú≈‹Í≈¬∆ «ÚØË∆ «Ë
Á∂ Ó≈ÈÂ≈ ÍÃ≈Í È∂Â≈ ω∂Õ
A@. «¬’ ÁÒ Á∆ ÍÃÓπæ÷Â≈ Á∂ Ôπæ◊ Á≈ ¡ø (End of one party Era)- √øÈ AIDG ÂØ∫ ÈÚøÏ AIHI Á∂ DB √≈Òª
ÁΩ≈È Ó≈⁄ AIGG ÂØ∫ Á√øÏ, AIGI Á∂ Òæ◊Ì◊ ÍΩ‰∂ «ÂøÈ √≈Ò ˘ ¤æ‚ ’∂ ’∂∫Á «Úæ⁄ ’ª◊√ Í≈‡∆ Á≈ «¬’
¤Â Ï«‰¡≈ «‘≈ Í ÈÚøÏ AIHI «Úæ⁄ ‘ج∆¡ª ÒØ’ √Ì≈ ⁄؉ª ÁΩ≈È «¬’ ÁÒ Á∆ ÍÃÓπæ÷Â≈ Á≈ Ôπæ◊ ÷ÂÓ ‘πøÁ≈
«Á÷≈¬∆ Á∂ «‘≈ ˛Õ Ó¬∆ AIIA Á∆¡ª ÒØ’ √Ì≈ ⁄؉ª ÁΩ≈È √≈Ï’≈ ÍÃË≈È ÓøÂ∆ ¡Â∂ ’ª◊√ (¡≈¬∆) Á∂ ÍÃË≈È
≈‹∆Ú ◊ªË∆ Á∆ Ï∂«‘Ó∆ È≈Ò ‘æ«Â¡≈ ‘π‰ ’∂∫Á «Úæ⁄ «¬’ ÁÒ Á∆ ÍÃÓπæ÷Â≈ Á∆¡ª √’≈ª Á≈ Ôπæ◊ Ú≈«Í√
¡≈™Á≈ «Á÷≈¬∆ È‘ƒ Á∂ «‘≈Õ A@Úƒ ÒØ’ √Ì≈ ⁄؉ª ÈÂ∆«‹¡ª «Úæ⁄ ª «’√∂ Ú∆ «¬’ ≈‹È∆«Â’ ÁÒ ˘ Í»È
Ï‘πÓ Âæ’ ÍÃ≈Í ȑƒ ‘Ø √«’¡≈ √∆ ¡Â∂ Í∆. Ú∆. È«√Ó∑≈ ≈˙ Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ «Úæ⁄ ÿæ‡ «◊‰Â∆ √’≈ Á≈ ◊·È
’∆Â≈ «◊¡≈ √∆Õ «¬√∂ Ò¬∆ AIIF ÂØ∫ ‘π‰ Âæ’ ’∂∫Á «Úæ⁄ ◊·ÏøËÈ √’≈ª Ú∆ √æÂ≈ «Úæ⁄ ¡≈¬∆¡ª ‘ÈÕ
AA. ÁÒ ÏÁÒ (Defections)- Ì≈ Á∆ ÁÒ∆ «ÚÚ√Ê≈ «Úæ⁄ ÁÒ ÏÁÒ Á∆ ÍëÚÂ∆ «¬’ Ù≈Í ‘∆ ˛, «‹Ú∂∫
AIEG ¡Â∂ AIFG Á«Ó¡≈È EDB Ú≈ ÁÒ ÏÁÒ∂ ◊¬∂ √È, «¬‘ ÁÒ ÏÁÒ Á∆ ÍëÚÂ∆ ≈Ù‡ Ò¬∆ Ï‘πÂ
÷ÂÈ≈’ «√æË ‘Ø ‘∆ √∆Õ √Ó∂∫-√Ó∂∫ ”Â∂ «¬√ «ÚπæË ’≈˘È ω≈¿π‰ Ò¬∆ ¡È∂’ª ÔÂÈ ’∆Â∂ ◊¬∂ Í ’ج∆ «ÚÙ∂Ù
√ÎÒÂ≈ ÍÃ≈Í ȑƒ ‘ج∆Õ √≈Ï’≈ ÍÃË≈È ÓøÂ∆ √Ú. ÙÃ∆ ≈‹∆Ú ◊ªË∆ È∂ √ø«ÚË≈È Á∆ EBÚƒ √ØË È≈Ò ÁÒ ÏÁÒ
Á∆ ’≈˘È∆ Ø’ Ò◊≈ ’∂ «¬’ ⁄ø◊≈ ’ÁÓ ¸æ«’¡≈ √∆ Í ‘π‰ ÁÒ ÏÁÒ Á∆ Ïπ≈¬∆ Í»∆ Â∑ª ÷ÂÓ È‘ƒ ‘ج∆Õ ¡‹∂
Ú∆ ÁÒ ÏÁÒ Á∂ ’¬∆ ¿πÁ≈‘‰ «ÓÒÁ∂ ‘ÈÕ
AB. ◊πæ‡ÏøÁ∆ (Factionalism) Ì≈Â∆ ≈‹È∆Â∆ «ÚÚ√Ê≈ Á∆ «¬’ ‘Ø Ó‘æÂÚÍ»È «ÚÙ∂ÙÂ≈ ◊πæ‡ÏøÁ∆ Á≈ ÏØÒÏ≈Ò≈,
«ÚÙ∂Ù ’’∂ ¿πµÂ∆ Ì≈ Á∂ ≈‹ª «Úæ⁄ ˛Õ √≈∂ ≈‹È∆«Â’ ÁÒª «Úæ⁄ ¤Ø‡∂-¤Ø‡∂ ◊πæ‡ Á∂÷∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ «√Î «¬’
¿π‘ ◊πæ‡ ‹Ø √æÂ≈ «Úæ⁄ ˛ ¡Â∂ Á»√≈ ¡√øÂπÙ‡ ◊πæ‡Õ «¬‘ √≈∂ ◊πæ‡ ⁄؉ª √Ó∂∫ ¡≈Í√ «Úæ⁄ ‘∆ «¬’-Á»√∂ Á≈ «ÚØË
’Á∂ ‘ÈÕ «¬√ Â∑ª Á∆ ÍëÚÂ∆ Òæ◊Ì◊ √≈∂ ÁÒª «Úæ⁄ Í≈¬∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ ‚≈. «¬’Ï≈Ò Á∂ ¡Èπ√≈, ““Ì≈ «Úæ⁄
¡È∂’ª ¡«÷Ò Ì≈Â∆ ÁÒ ‘È ‹Ø ¿πµÍØ∫ «¬’ «¬’≈¬∆ ‘πøÁ∂ ‘ج∂ Ú∆, ¿πÈ∑ª «Úæ⁄ ¡øÁ»È∆ ◊πæ‡ÏøÁ∆ ˛Õ”” ◊πæ‡ÏøÁ∆
’≈È ≈‹ ÍæË ”Â∂ ¡È∂’ª √’≈ª Á≈ ÷≈ÂÓ≈ ‘Ø«¬¡≈Õ ◊πæ‡ÏøÁ∆ ’≈È ‹ÈÚ∆ AIGH «Úæ⁄ ’ª◊√ Á∆ Úø‚
‘ج∆ ¡Â∂ ’ª◊√ (¡≈¬∆) Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ ‘ج∆Õ √øÈ AIGI «Úæ⁄ ‹ÈÂ≈ Í≈‡∆ Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ ‘ج∆Õ ◊πæ‡ÏøÁ∆ ’≈È ‘∆
AII@ «Úæ⁄ ‹ÈÂ≈ ÁÒ Á∆ Úø‚ ‘ج∆ √∆Õ Ú∆. Í∆. «√øÿ Á∆ √’≈ «‚æ◊∆ ¡Â∂ ⁄øÁ ÙŒ∂÷ È∂ √’≈ ω≈¬∆ ¡Â∂
ÒØ’ √Ì≈ ˘ Ìø◊ ’È≈ «Í¡≈ √∆, ÓæË «ÚË∆ ⁄؉ª ‘ج∆¡ªÕ

È؇√ ◊πæ‡ÏøÁ∆ Ì≈Â∆ ≈‹È∆«Â’ «ÚÚ√Ê≈ Á∆ Ó‘æÂÚÍ»È Ïπ≈¬∆ ˛Õ

AC. √πÂøÂ ÓÀ∫Ï (Independent Members)- Ì≈ «Úæ⁄ ¡È∂’ª ÁÒª Á∂ ‘πøÁ∂ ‘ج∂ Ú∆ √ø√Á ¡Â∂ ÍêÂ∆ «ÚË≈È
√Ì≈Úª «Úæ⁄ √πÂøÂ ÓÀ∫Ïª Á∆ √ø«÷¡≈ Ï‘π Í≈¬∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ «¬‘ «ÈÁÒ∆ ¿πÓ∆ÁÚ≈ ⁄؉ª «Úæ⁄ ¸‰∂ Ú∆ ‹ªÁ∂
‘ÈÕ AIGG «Úæ⁄ ÒØ’ √Ì≈ ”⁄ I, AIH@ «Úæ⁄ H ¡Â∂ AIHD «Úæ⁄ C ÓÀ∫Ï ¸‰∂ ◊¬∂ √ÈÕ Íêª Á∆¡ª «ÚË≈È √Ì≈
⁄؉ª «Úæ⁄ «ÈÁÒ∆ ¿πÓ∆ÁÚ≈ª Á≈ ÍÃÌ≈Ú ÚË∂∂ «‘øÁ≈ ˛Õ √≈‚∂ Á∂Ù «Úæ⁄ «¬√ Â∑ª Á∆ ÁÒ∆ «ÚÚ√Ê≈ ÒØ’ÂøÂ

260 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY