Page 269 - DPOL102_INDIAN POLITICAL SYSTEM

Ì≈Â∆ ≈‹È∆«Â’ «ÚÚ√Ê≈

È؇ AI. ≈‹È∆«Â’ ÁÒª ÚæÒØ∫ ’≈Ò∂ ËÈ Á≈ ¡≈ÔØ◊ (Sue of Black Money by Partical Parties)- ⁄؉ª Ò◊≈Â≈
Ó«‘ø◊∆¡ª ‘πøÁ∆¡ª ‹≈ ‘∆¡ª ‘È, «¬√ Ò¬∆ ⁄؉ª ‘π‰ «Ú¡Ê ‘Ø ◊¬∆¡ª ‘ÈÕ ≈‹È∆«Â’ ÁÒ Úæ‚∆¡ª-Úæ‚∆¡ª
’øÍÈ∆¡ª ¡Â∂ Í»ø‹∆ÍÂ∆¡ª ÂØ∫ ËÈ «¬’æ·≈ ’Á∂ ‘È, ÏÁÒ∂ «Úæ⁄ «¬‘ Ó≈◊ Ù≈√È ¡Â∂ ≈‹È∆«Â’ ÁÒª ’ØÒØ∫
ÚË∂∂ Ò≈Ì ¿π·≈™Á∂ ‘ÈÕ √’≈ ÚæÒØ∫ ’øÍÈ∆¡ª ”Â∂ ≈‹È∆«Â’ ÁÒª ˘ ⁄øÁ≈ Á∂‰ ”Â∂ Ø’ Ò◊≈¿π‰ Á≈ ’ج∆ Ú∆
¡√ È‘ƒ ÍÀ∫Á≈Õ ‘π‰ ¿π‘ ’≈Ò≈ ËÈ ≈‹È∆«Â’ ÁÒª Á∂ ⁄øÁ∂ Á∂ »Í «Úæ⁄ «ÁøÁ∂ ‘ÈÕ ÎÒ√»Í «¬Ó≈ÈÁ≈ Í
√≈ËÈ‘∆‰ «Ú¡’Â∆ ⁄؉ª ÒÛÈ Á∆ ◊æÒ √Ø⁄ Ú∆ È‘ƒ √’Á≈Õ √øÈ AIHI Á∆¡ª ⁄؉ª «Úæ⁄ «¬øÁ≈ ’ª◊√ È∂
⁄؉ ÍÃ⁄≈ Ò¬∆ «¬’ ÍÃ≈¬∆Ú∂‡ ’øÍÈ∆ ˘ GE ’ØÛ Á≈ ·∂’≈ «¬’æÒ∂ «ÁæÂ≈ √∆Õ
B@. ≈‹È∆«Â’ ÁÒª «Úæ⁄ √∂Ú≈-Ì≈ÚÈ≈ Á≈ ¡«‘√≈√ (Lack of Public Service Spirit in Political Parties)- ‘π‰
≈‹È∆«Â’ ÁÒª Ò¬∆ ≈‹È∆«Â’ ÷∂Â ¡Â∂ √Ú‹È’ ‹∆ÚÈ √Ó≈«‹’ √∂Ú≈ Á≈ «¬’ Í«ÚæÂ √≈ËÈ È≈ «‘ ’∂
√æÂ≈ ”Â∂ ¡«Ë’≈ ‹Ó≈¿π‰ Á≈ «¬’ ¿πÍ’‰ ω «◊¡≈ ˛ ¡Â∂ «√˪ª Á∆ ÏÒ∆ ⁄Û∑≈ ’∂ Ú∆ ’π√∆ ‘«Ê¡≈¿π‰
«Úæ⁄ ≈‹È∆«Â’ ÁÒª ˘ ’ج∆ √ø’Ø⁄ È‘ƒ ˛Õ

«√æ‡≈ (Conclusion) ¿πÍÔπ’ ¡«Ë¡ÀÈ ÂØ∫ √ÍæÙ‡ ÍÂ≈ Òæ◊ ‹ªÁ≈ ˛ «’ Ì≈Â∆ ÁÒ∆ «ÚÚ√Ê≈ Á≈ «Ú’≈√ ·∆’
„ø◊ È≈Ò È‘ƒ ‘Ø «‘≈Õ «¬√ «Úæ⁄ ¡È∂’ª ¡«‹‘∆¡ª ’øÍÈ∆¡ª ‘È ‹Ø ÒØ’ÂøÂ Ò¬∆ ÿ≈Â’ «√æË ‘Ø √’Á∆¡ª
‘ÈÕ AIEB ÂØ∫ ÒÀ ’∂ ‘π‰ Âæ’ Ì≈Â∆ ÁÒ ÍÉ≈Ò∆ «Úæ⁄ «¬øÈ∂ ÚË∂∂ Í«ÚÂÈ ‘ج∂ ‘È «’ «¬√ ÁÒ∆ ÍÉ≈Ò∆ Á∂
√Ú»Í Á∂ «ÚÙ∂ «Úæ⁄ «¬øÈ≈ ’«‘‰≈ ‘∆ «È¡≈ √ø◊ ˛ «’ Ì≈Â∆ ÁÒ∆ ÍÉ≈Ò∆ Á≈ √Ú»Í ¡√Ò «Úæ⁄ Ì≈Â∆ ‘∆
˛, «’™«’ «¬‘ ÁÒ∆ ÍÉ≈Ò∆ Ì≈ Á∆¡ª «ÚÙ∂Ù ÍÃ√«ÊÂ∆¡ª Á∆ ¿πÍ‹ ˛Õ Ó¬∆-‹»È AIIF «Úæ⁄ ‘ج∆¡ª ÒØ’
√Ì≈ ⁄؉ª È∂ Ì≈Â∆ ÁÒ∆ ÍÉ≈Ò∆ ˘ «¬’ ÈÚƒ «ÁÙ≈ ÍÃÁ≈È ’∆Â∆ ˛Õ ‘π‰ Ì≈ «Úæ⁄ ‘∆ ËÃÚ∆ Ï‘πÁÒ∆ «ÚÚ√Ê≈
(Bt Polau Mu etc. Party System) √Ê≈«Í ‘Ø «◊¡≈ ˛Õ ’ª◊√ (¡≈¬∆) ¡Â∂ Ì≈‹Í≈ ÁØ ËÃÚª Á∂ »Í «Úæ⁄
¿πÌ∂ ‘ÈÕ Ì≈Â∆ ÒØ’ÂøÂ Á∆ √ÎÒÂ≈ Ò¬∆ «¬‘ ˜»∆ ˛ «’ Ì≈ «Úæ⁄ «¬ø◊ÒÀ∫‚ ¡Â∂ ¡Ó∆’≈ Úª◊ ÁØ-ÁÒ∆
«ÚÚ√Ê≈ «Ú’«√ ‘ØÚ∂Õ ¡ø «Úæ⁄ ÍÃØ. Í≈Ó (Prof. Palmer) Á∂ ¡Èπ√≈, ““≈‹È∆«Â’ „ª⁄∂ Á≈ ¡‹∂ «Ú’≈√ ‘Ø
«‘≈ ˛ ¡Â∂ ¿π√ Á≈ ¡≈÷∆ √Ú»Í ’∆ ‘ØÚ∂◊≈, ¡‹∂ √ÍæÙ‡ È‘ƒ ˛Õ (“The Indian political structure is still in
the process of becoming and its final shape is still not so clear as one might assume.’’)

√Ú-ÓπÒª’‰ (Self Assessment)

÷≈Ò∆ Ê≈Úª ÌØ (Fill in the blanks):
A. Ì≈ «Úæ⁄ .................... ÍÉ≈Ò∆ ˛Õ
B. AIGG «Úæ⁄ ‹ÈÂ≈ Í≈‡∆ ˘ Ï‘πÓ ÍÃ≈Í ‘Ø«¬¡≈, ‹Á «’ ...................... È∂ «ÚØË∆ ÁÒ Á∂ »Í
«Úæ⁄ ’øÓ ’∆Â≈Õ
C. ≈‹È∆«Â’ ÁÒ ‹ÈÂ≈ ¡Â∂ .................... «Ú⁄’≈ ’Û∆ Á≈ ’øÓ ’Á∆ ˛Õ

AD.B Ì≈Â∆ ≈‹È∆«Â’ «ÚÚ√Ê≈ Á∆ ÁÒ∆ ÍÉ≈Ò∆ Á∆ Ì»«Ó’≈
(Role of Party System in Indian Political System)

Ì≈ «Úæ⁄ √ø√Á∆ Ù≈√È ÍÉ≈Ò∆ ˘ ¡Í‰≈«¬¡≈ «◊¡≈ ˛Õ √≈∂ Á∂Ùª Á∆ ÒØ’ÂøÂ∆ ¡Â∂ √ø√Á∆ Ù≈√È ÍÉ≈Ò∆ Á∆
√ÎÒÂ≈ ≈‹È∆«Â’ ÁÒª ”Â∂ ‘∆ «ÈÌ ’Á∆ ˛Õ Ì≈Â∆ ≈‹È∆Â∆ ¡Â∂ Ù≈√È «Úæ⁄ ≈‹È∆«Â’ ÁÒ ‘∂· «Ò÷∆
Ì»«Ó’≈ «ÈÌ≈ ‘∆ ˛Õ
A. ‹ÈÓ Á≈ «ÈÓ≈‰ ’È≈ (Formation of Public Opinion) - ÒØ’ÂøÂ √’≈ «Úæ⁄ Ù≈√È Á∆ ¡ø«ÂÓ
Ù’Â∆ ‹ÈÂ≈ «Úæ⁄ Ù≈«ÓÒ «‘øÁ∆ ˛Õ √≈∂ ≈‹È∆«Â’ ÁÒ ‹ÈÂ≈ ˘ ¡≈͉∂ Íæ÷ «Úæ⁄ ’È Ò¬∆ ‹ÈÓ Á≈
«ÈÓ≈‰ ’Á∂ ‘ÈÕ Ì≈ «Úæ⁄ «˜¡≈Á≈Â ÒØ’ ¡ÈÍÛ∑ ‘È ¡Â∂ ¿π‘ Á∂Ù Á∆¡ª ◊πøfiÒÁ≈ √Óæ«√¡≈Úª ˘ ⁄ø◊∆
Â∑ª È‘ƒ √Ófi √’Á∂Õ Ì≈Â∆ ≈‹È∆«Â’ ÁÒ ¡≈Ó ‹ÈÂ≈ √≈‘Ó‰∂ Á∂Ù Á∆¡ª √Óæ«√¡≈Úª ˘ √ÍæÙ‡ »Í «Úæ⁄
Á∂÷Á∂ ‘È ¡Â∂ ¿πÈ∑ª Á≈ ‘æÒ ’È Ò¬∆ ¡≈͉∂ √πfi≈¡ Ú∆ «ÁøÁ∂ ‘È, «‹√ È≈Ò ‹ÈÓ Á∂ «ÈÓ≈‰ «Úæ⁄ Ï‘πÂ
√‘≈«¬Â≈ «ÓÒÁ∆ ˛Õ

262 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY