Page 292 - DPOL102_INDIAN POLITICAL SYSTEM

«¬’≈¬∆ñAD: Ì≈Â∆ ≈‹È∆«Â’ ÁÒ

¿πÍÔπ’ √≈∂ ’≈’ ‘∆ Ì≈Â∆ ≈‹È∆«Â’ ÍÉ≈Ò∆ «Úæ⁄ ÷∂Â∆ ≈‹È∆«Â’ ÁÒª Á∂ ‘Ø∫Á «Úæ⁄ ¡≈¿π‰ Ò¬∆ È؇
«˜øÓ∂Ú≈ ‘∂ ‘ÈÕ Ì≈Â∆ ≈‹È∆Â∆ «Úæ⁄ ÷∂Â∆ ÁÒª Á∆ Ì»«Ó’≈ ”Â∂ «‡æ͉∆ ’Á∂ ‘ج∂ ‚≈. ’∂. ¡≈. Ï≈ÓÏ≈Ò
(Dr. K. R. Bombwall) ’«‘øÁ∂ ‘È «’ «¬È∑ª «Úæ⁄, ““≈‹È∆«Â’ Ù’Â∆¡ª Á∆ ÍπÈ ◊πæ‡ÏøÁ∆ ˘ ¿πÂÙ≈«‘ ’∆Â≈
˛ ¡Â∂ ≈‹È∆Â∆ Á∂ „ª⁄∂ ¡Â∂ Íë’«¡≈ ”Â∂ «¬√ Á≈ ÍÃÌ≈Ú ÚË∂∂ «ÁÙ≈¬∆ ¡Â∂ Á»ÁÙ∆ «‘≈ ˛Õ”” (These
have catalysed a realignment of political forces and their impact on the structure and process
of politics has been multi-directional and far-reaching) ‚≈. Ï≈ÓÏ≈Ò È∂ Ì≈Â∆ ≈‹È∆Â∆ «Úæ⁄ ÚæË ‘∂
÷∂ÂÚ≈Á Á∂ ’¬∆ «ÚÙ∂Ù ÍÃ’≈ª ˘ Ú∆ Í«‘⁄≈«‰¡≈Õ Í«‘Ò∆ ◊æÒ Âª «¬‘ ˛ «’ ÷∂Â∆ ÁÒª È∂ Ì≈ Á∆ “«¬’
ÁÒ ÍÃË≈È ÍÉ≈Ò∆” ‹ª “«¬’ ÁÒ ÍÒæ√” ÍÉ≈Ò∆ ˘ √Ì ÂØ∫ Úæ‚∆ ¸‰ΩÂ∆ «ÁæÂ∆ ˛Õ Á»√∂ ÷∂Â∆ ÁÒª È∂ ’∂∫Á ≈‹
√Ïø˪ Á∆ Íë’Â∆ ¡Â∂ «Ú’≈√ ”Â∂ ◊«‘≈ ÍÃÌ≈Ú Í≈«¬¡≈ ˛Õ Ì≈ «Úæ⁄ ’∂∫Á ≈‹ √Ïø˪ ”⁄ ¡Òæ◊-¡Òæ◊
‰≈¡ Ú≈Ò∂ ÷∂Âª Á∆ ‘Ø∫Á ¡Â∂ ≈‹ª ˘ ÚË∂∂ √Ú≈ÔÂÂ≈ Á∂‰ Á∆ Óø◊ Á∆ ◊Â∆ Óπæ÷ »Í «Úæ⁄ ‚∆. ¡ÀµÓ. ’∂.,¬∂.
¡≈¬∆. ¬∂. ‚∆. ¡ÀµÓ. ’∂., Â∂Ò◊» Á∂√Ó ¡Â∂ ÙÃØÓ‰∆ ¡’≈Ò∆ ÁÒ Ú◊∂ √◊Ó ¡Â∂ Ù’Â∆Ù≈Ò∆ ÷∂Â∆ ÁÒª Á∂ ‘Ø∫Á
«Úæ⁄ ¡≈¿π‰ ’≈È ‘∆ ÍÀÁ≈ ‘ج∆ ˛Õ “ÍÃÁ∂«Ù’ ¡◊Ú≈¬∆” ¡≈͉∂ «ÚÚ‘≈ «Úæ⁄ ’∂∫Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ ÂØ∫
«˜¡≈Á≈ Ú≈Â≈Ò≈Í Ò¬∆ ÔÂÈÙ∆Ò ˛ ¡Â∂ ’∂∫Á ÷∂Â∆ È∂Â≈Úª Á∆¡ª ˜»ª ¡Â∂ Óø◊ª ÍÃÂ∆ ÚË∂∂ «˜øÓ∂Ú≈
‘Ø «‘≈ ˛Õ ¿πÁ≈Ú≈Á∆ ÒØ’ÂøÂ∆ „ª⁄∂ ¡øÁ ÷∂Â∆ ÁÒ È∂ ≈‹È∆Â∆ ˘ ÚË∂∂ ÍÃÂ∆ÔØ◊Â≈ Ú≈Ò∆ ≈‹È∆Â∆ ω≈
«ÁæÂ≈ ˛ ¡Â∂ ‘∂·Ò∂ ÍæË ”Â∂ ≈‹È∆«Â’ Íë’«¡≈ «Úæ⁄ √Ë≈‰ »Í «Úæ⁄ «‘æ√∂Á≈∆ ˘ ÚË≈«¬¡≈ ˛Õ”” ’¬∆ «¬’
÷∂Â∆ ÁÒ ¡æ‹ √æÂ≈ «Úæ⁄ ˛, «‹Ú∂∫ Ï∆. ‹∂. ‚∆. ¿πÛ∆√≈ «Úæ⁄, Í∆. ‚∆. Í∆. ‹øÓ»-’ÙÓ∆ «Úæ⁄ ¡≈«ÁÕ «ÚÙ∂Ù »Í
«Úæ⁄ «¬‘ ¿πÁ≈‘‰ ¡Â∂ Ì≈ √øÿ Á∂ Úæ÷-Úæ÷ ≈‹ª «Úæ⁄ √’≈ ω≈¿π‰ «Úæ⁄ ÷∂Â∆ ÁÒª Á∆ ÚæËÁ∆ Ì»«Ó’≈,
Ì≈Â∆ ≈‹È∆Â∆ «Úæ⁄ ÷∂Â∆ ÁÒª Á∆ ‘∂’ √Ó∂∫ ÚæËÁ∆ Ó‘æÂÂ≈ ˘ Á√≈™Á∆¡ª ‘ÈÕ √ªfi∆ √’≈ª Á∂ Ôπæ◊ Á∂
¡≈◊ÓÈ ÂØ∫ Ï≈¡Á ª ’∂∫Á «Úæ⁄ Ú∆ Ï‘π √≈∂ ÷∂Â∆ ÁÒ ‹ª ª √æÂ≈»Û ◊·ÏøËÈ Á∂ «‘æ√∂Á≈ ω ‘∂ ‘È ‹ª
«Î ’πfi ÷∂Â∆ ÁÒ È∂ Ú∆ ’∂∫Á∆ √’≈ ˘ Ï≈‘Ø∫ √ÓÊÈ Á∂‰ («‹Ú∂∫ AIII-Ó¬∆ B@@D ÁΩ≈È TDP È∂ NDA
˘) Á∆ È∆Â∆ ¡Í‰≈¬∆ ‹ª «ÚØË∆ ◊·ÏøËÈ Á∂ «‘æ√∂Á≈ Á∂ »Í «Úæ⁄ Ì»«Ó’≈ «ÈÌ≈¬∆Õ Ô». Í∆. ¬∂. Á∂ »Í «Úæ⁄ √æÂ≈
”⁄ ˛Õ «‹Ú∂∫ «’ ÈÀÙÈÒ ’≈ÈÎø√ (Nature Conference) ¡Â∂ ’πfi (NDA) È≈Ò ‹πÛ ’∂ «ÚØË∆ «Ë «Úæ⁄ ‘È,
«‹Ú∂∫ «’ ‹∂. ‚∆. Ô». (JDU)

¡√Ò «Úæ⁄ AIIF ÂØ∫ Ï≈¡Á Ì≈Â∆ ≈‹È∆«Â’ ÍÉ≈Ò∆ «Úæ⁄ ≈Ù‡∆ ¡Â∂ ÷∂Â∆ ≈‹È∆«Â’ ÁÒª ”⁄ ÍÃ√Í
Â≈ÒÓ∂Ò ¡Â∂ √«‘ÔØ◊ Úˉ Á∂ Ò椉 «Á÷≈¬∆ Á∂ ‘∂ ‘ÈÕ ¡æ‹-’æÒ∑ Í≥‹≈Ï «Úæ⁄ Ï∆. ‹∂. Í∆. ¡Â∂ ÙÃØÓ‰∆ ¡’≈Ò∆
ÁÒ ◊·ÏøËÈ Á∆ √’≈ ˛, ‹Á «’ «Ï‘≈ «Úæ⁄ ‹∂. ‚∆. Ô». ¡Â∂ Ì≈‹Í≈ Á∂ ◊·ÏøËÈ Á∆ ‹øÓ»-’ÙÓ∆ «Úæ⁄ ÈÀÙÈÒ
’≈ÈÎø√ ¡Â∂ ’ª◊√ Á∆ «ÓÒ∆-‹πÒ∆ √’≈ ⁄æÒ ‘∆ ˛Õ ¡æ‹ ’ª◊√ Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ «Úæ⁄ Ô». Í∆. ¬∂. ◊·ÏøËÈ
√’≈ ”⁄ AG ÷∂Â∆-√Ê≈È’ ÁÒ «‘æ√∂Á≈ ‘ÈÕ «¬√ Â∑ª ¡æ‹ Ì≈Â∆ ≈Ù‡∆ ≈‹È∆«Â’ ÁÒª ¡Â∂ ÷∂Â∆ Â∂
≈‹ ÍæË Á∂ ≈‹È∆«Â’ ÁÒª «Úæ⁄ «¬’ √«‘ÔØ◊ Ú≈Â≈ÚÈ ÓΩ‹»Á ˛, ‹Ø «’ Ì≈Â∆ ≈‹È∆«Â’ ÍÉ≈Ò∆, «ÚÙ∂Ù
ÂΩ ”Â∂ Ì≈Â∆ √øÿ∆ «ÚÚ√Ê≈ Á∆ «√‘ Ҭ∆ «¬’ √’≈≈ÂÓ’ Ò椉 ˛Õ ¡«‹‘∆ √«ÊÂ∆ «Úæ⁄ Ì≈ Á∂ ≈Ù‡
«ÈÓ≈‰ Á∆ Íë’«¡≈ ÚË∂∂ √Ã∂Ù· ¡Â∂ ’πÙÒ ‘Ø √’Á∆ ˛Õ ¡æ‹ Ì≈Â∆ ≈‹È∆«Â’ ÍÉ≈Ò∆ «Úæ⁄ ÷∂Â∆/≈‹ ÍæË
Á∂ ÁÒª Á∆ √’≈≈ÂÓ’ Ì»«Ó’≈ ˘ «¬’ √’≈≈ÂÓ’ «¬’≈¬∆ Á∂ »Í «Úæ⁄ √Ú∆’≈ ’∆Â≈ ‹≈ ¸æ’≈ ˛ ¡Â∂ Ì≈Â
«Úæ⁄ ≈‹È∆«Â’ ÷∂Â Á∂ »Í «Úæ⁄ ≈Ù‡Ú≈Á ‹ª ≈Ù‡Ú≈Á ÚæÒ ÍÃ◊Â∆ ’∆Â∆ ˛ ‹Ø «’ ⁄ø◊≈ √ø’∂ ˛Õ

AD.D.A ÙÃØÓ‰∆ ¡’≈Ò∆ ÁÒ (Shiromani Akali Dal)
ÙÃØÓ‰∆ ¡’≈Ò∆ ÁÒ «¬’ ÷∂Â∆ ≈‹È∆«Â’ ÁÒ ˛ ‹Ø √Ì ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ Í≥‹≈Ï «Úæ⁄ √◊Ó ˛Õ «¬√ Á≈ «¬’ ◊πæ‡
«ÁæÒ∆ ¡Â∂ «¬’ ¤Ø‡∆ «‹‘∆ «¬’≈¬∆ ‘«¡≈‰≈ Á∆ ≈‹È∆Â∆ «Úæ⁄ √◊Ó ˛Õ Í≥‹≈Ï «Úæ⁄ Ú∆ ’¬∆ ¡’≈Ò∆ ÁÒ
ÓΩ‹»Á ‘È, «‹Ú∂∫ «’ ÙÃ∆ «√ÓÈ‹∆ «√øÿ Ó≈È Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ Ú≈Ò≈ ¡’≈Ò∆ ÁÒ Ó≈È, ÙÃØÓ‰∆ ¡’≈Ò∆ ÁÒ Ï≈ÁÒ,
Í≥Ê’ ¡’≈Ò∆ ÁÒ ¡≈«ÁÕ Í≥‹≈Ï Á∆ ≈‹È∆Â∆ «Úæ⁄ ÙÃØÓ‰∆ ¡’≈Ò∆ ÁÒ «¬’ √◊Ó ÷∂Â∆ ≈‹È∆«Â’ ÁÒ Âª
«‘≈ ˛ Í Òæ◊Ì◊ ‘Ó∂Ù≈ ‘∆ «¬‘ ’¬∆ ◊π懪 «Úæ⁄ Úø«‚¡≈ «‘≈ ˛, «‹√ ’≈È «¬√ Á∆ Ì»«Ó’≈ √∆«Ó ‘πøÁ∆ ˛
Í AIIF ÂØ∫ Ï≈¡Á Í≥‹≈Ï Á∆ ≈‹È∆Â∆ «Úæ⁄ ÍÃ’≈Ù «√øÿ Ï≈ÁÒ Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ Ú≈Ò≈ ÙÃØÓ‰∆ ¡’≈Ò∆ ÁÒ ÚË∂∂
ÍÃÌ≈ÚÙ≈Ò∆ Ï«‰¡≈ ¡Â∂ Ï∆. ‹∂. Í∆. È≈Ò «ÓÒ ’∂ «¬√ È∂ Í≥‹≈Ï «Úæ⁄ √’≈ Á≈ ◊·È ’∆Â≈ Í AIII «Úæ⁄
‹Ê∂Á≈ ◊π⁄È «√øÿ ‡Ω‘Û≈ È∂ ¡’≈Ò∆ ÁÒ ÂØ∫ ¡Òæ◊ ‘Ø ’∂ «¬’ ¡Òæ◊ ¡’≈Ò∆ ÁÒ √Ú «‘øÁ ¡’≈Ò∆ ÁÒ

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 285