Page 34 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

«¬’≈¬∆ñA: √Ó≈‹Ù≈√Â : «¬’ ‹≈‰’≈∆

«È∆÷‰, «ÁzÙ‡∆’؉ ¡Â∂ ¡«Ë¡ÀÈ Á≈ ÷∂Â ¡Â∂ «ÚÙ∂ Ú√± ˛Õ √Ó≈‹Ù≈√Â Á≈ Ú∆ ¡≈͉≈ «ÁzÙ‡∆’؉ ¡Â∂ È؇
¡«Ë¡ÀÈ ÷∂Â ˛Õ ‘π‰ ¡√∆∫ «¬æÊ∂ ¿π√ ”Â∂ ⁄⁄≈ ’ª◊∂Õ
√Ó≈‹Ù≈√Â∆ «È∆÷‰ (Sociological Perspective)
√Ó≈‹Ù≈√Â∆ «È∆÷‰ Á∂ ¡Ë∆È √Ó≈‹Ù≈√Â∆ «’«¡≈Úª, √Ó≈«‹’ √Ó±‘ª √Ó≈«‹’ √Ïß˪, √Ó±‘ª √ß√Ê≈Úª,
«ÚÚ‘≈ª, √Ó≈«‹’ «ÚÚ√Ê≈, «ÚÚ√Ê≈, Í«ÚÂÈ, ¡≈«Á √≈«¡ª Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ ˘ Ù≈«ÓÒ ’Á∂ ‘ÈÕ √Ó≈‹Ù≈√Â∆
«È∆÷‰ «Úæ⁄ √Ó≈«‹’ ÿ‡È≈Úª Á≈ «Ú«◊¡≈È’ «ÁzÙ‡∆ È≈Ò ¡«Ë¡ÀÈ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛, ¿πÈ∑ª ˘ ’ßÓ ’≈È Á∂
√ÏßË «Úæ⁄ Á∂«÷¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬√ Â∑ª È≈Ò √Ó≈‹Ù≈√Â∆ «È∆÷‰ Á∆ Íz«’Â∆ «Ú«◊¡≈«È’ ˛Õ √Ó≈‹Ù≈√Â∆
«’√∂ Ú∆ ¡«‹‘∆ √ß√Ê≈ ˘ ¡≈͉∂ ¡«Ë¡ÀÈ Á∂ ¡Ë∆È Ù≈«ÓÒ ’ ÒÀ∫Á∂ ‘È ‹Ø «’√∂ ‘Ø «ÚÙ∂ Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ ÷∂Â «Úæ⁄
È‘∆∫ ¡≈™Á∆ ‘ØÚ∂Õ ‹∂’ ’ج∆ «ÚÙ∂Ù Ú√± ‹ª √ß√Ê≈ Ó‘æÂÚͱÈ ˛ ¡Â∂ ¿π√ Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ «’√∂ ‘Ø Ù≈√Â Á∂
¡Ë∆È È‘∆∫ ’∆Â≈ ‹≈Á≈ ˛ ª √Ó≈‹Ù≈√Â ¿π√ Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ Á∆ «˜ßÓ∂Ú≈∆ ¡≈͉∂ ¿πæÍ ÒÀ ÒÀ∫Á≈ ˛Õ √Ó≈‹Ù≈√Â
Áπ¡≈≈ ÈÚ∂∫-ÈÚ∂∫ «Ú«Ù¡ª ‹ª ÷∂Âª ˘ ¡≈͉∂ ¡«Ë¡ÀÈ «Úæ⁄ Ù≈«ÓÒ ’È Á≈ Óπæ÷ ’≈È «¬‘ ˛ «’ √Ó≈‹Ù≈√Â∆
√Ó≈«‹’ «’«¡≈ Á∆¡ª «ÚÚ√Ê≈Úª ¡Â∂ ¿πÈ∑ª Á∂ ¡ßÂ:√Ïß˪ Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ È≈Ò √Ë≈‰ ÂΩ ”Â∂ √Ïß«Ë ‘πßÁ∆ ˛Õ
«¬√∂ Á∂ ÎÒ√±Í ¿π‘ ÓÈπæ÷ Á∂ √Ó≈«‹’ ‹∆ÚÈ Á∂ √≈∂ Í«‘Ò±¡ª Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ «Úæ⁄ ±⁄∆ æ÷Á≈ ˛, ⁄≈‘∂ ¿πÈ∑ª Á≈
¡«Ë¡ÀÈ «’√∂ Ù≈√Â «ÚÙ∂Ù Á∂ ¡Ë∆È ¡≈™Á≈ ‘ØÚ∂ ‹ª È‘∆∫ ¡≈™Á≈ ‘ØÚ∂Õ
√Ó≈‹Ù≈√Â ‘Ø √≈∂ «Ú«◊¡≈«È’ «ÁzÙ‡∆’؉≈ ‹ª «È∆÷‰ Á∂ Ï≈Ï «¬√ Ó≈ÈÂ≈ ˘ ÒÀ ’∂ ⁄æÒÁ≈ ˛ «’ Íz«’Â∆
«Úæ⁄ √≈∆ ‹◊∑≈ «ÚÚ√Ê≈ (Order) ˛ «‹√ Á≈ ÍÂ≈ Ò◊≈«¬¡≈, Úȉ ’∆Â≈ ¡Â∂ √Ó«fi¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ «¬√
Â∑ª √Ó≈‹Ù≈√Â ÓÈπæ÷ Á∂ √Ó≈«‹’ ‹∆ÚÈ «Úæ⁄ Íz≈Í «ÚÚ√Ê≈ ˘ Òæ̉ ¡Â∂ Úȉ ¡Â∂ «Ú¡≈«÷¡≈ ’È
Á∆ ’Ø«ÙÙ ’Á≈ ˛Õ «¬ß’Ò√ È∂ «Ò«÷¡≈ ˛ «’ √Ó≈‹ «Úæ⁄ «Ú¡’Â∆ √À∫’Û∂-‘˜≈ª Â∑ª Á∆¡ª «’«¡≈Úª ÍzÂ∆
«ÁÈ ’Á∂ ‘È, Ò∂«’È ¿πÈ∑ª ÂØ∫ ’ج∆ «ÚÚ√Ê≈ ÍÀÁ≈ È‘∆∫ ‘πßÁ∆, ÏÒ«’ ¿πÈ∑ª «’«¡≈Úª «Úæ⁄ «¬’ «ÚÚ√Ê≈ Í≈¬∆
‹ªÁ∆ ˛Õ «¬√ «ÚÚ√Ê≈ Á≈ ‘∆ ÈÂ∆‹≈ ˛ «’ ‘∂’ «Ú¡’Â∆ ¡≈͉∆¡ª «’«¡≈Úª «¬√ Â∑ª ’Á≈ ˛ «’ Á±√«¡ª
Á∆¡ª «’«¡≈Úª ’È ¡Â∂ Ò’Ùª ˘ Íz≈Í ’È «Úæ⁄ π’≈Ú‡ ÓΩ‹±Á È‘∆∫ ‘πßÁ∆ ˛, «¬æÊ∂ Âæ’ «’ ‘∂’ «Ú¡’Â∆
Á±√∂ Á∂ ¿πÁ∂Ùª Á∆ ͱÂ∆ ˘ √Ò Ï‰≈™Á≈ ‘∂Õ √Ó≈‹Ù≈√Â Á≈ Óπæ÷ «Ë¡≈È «¬¬ √ÍæÙ‡ ’È ”Â∂ «‘ßÁ≈ ˛ «’
¡«‹‘≈ «’™ ‘πßÁ≈ ˛, Úæ÷-Úæ÷ «Ú¡’Â∆¡ª Á∆ ¡‰«◊‰Â «Ú¡’Â∆◊ «’«¡≈Úª «Úæ⁄ √ÓÈÚÔ È≈Ò √Ó≈«‹’
‹∆ÚÈ Á≈ ÍzÚ≈‘ «’Ú∂∫ ⁄æÒÁ≈ «‘ßÁ≈ ˛?
√Ó≈‹ª «Úæ⁄ √Ó∂∫-√Ó∂∫ ”Â∂ ¡«ÚÚ√Ê≈ (Disorder) Ú∆ Á∂÷‰ ˘ «ÓÒÁ∆ ‘ÀÕ ‘∂’ √Ó≈‹ Á∂ ‹∆ÚÈ «Úæ⁄ ’ج∆ È≈ ’ج∆
¡«‹‘≈ √Óª «ÓÒ ‹ªÁ≈ ˛ ‹ÁØ∫ ¿π‘ ÒÛ≈¬∆ fi◊Û∂ Áß◊∂, «◊z‘ ÔπæË, «‘ß√≈, ¡Í≈Ë ¡≈«Á Á∆¡ª ÿ‡È≈Úª ’≈Î∆ ÚæË
◊¬∆¡ª ‘ÈÕ «¬‘ ÿ‡È≈Úª √Ó≈«‹’ ‹∆ÚÈ «Úæ⁄ «ÚÚ√Ê≈ Á∂ Ï‹≈¬∂ ◊À-«ÚÚ√Ê≈ Á∆ √«ÊÂ∆ ˘ Íz◊‡ ’Á∆¡ª
‘ÈÕ «Ú¡’Â∆◊ ¡Â∂ √Ó±«‘’ ÁØÈØ∫ ‘∆ Â∑ª Á∂ ‹∆ÚÈ «Úæ⁄ ’πfi ¡«‹‘∆¡ª Ù’Â∆¡ª ’ßÓ ’Á∆¡ª ‘È ‹Ø «ÚÚ√Ê≈
ω≈¬∂ æ÷‰ ¡Â∂ ¿π√ ˘ √Ê≈¬∆ »Í ÍzÁ≈È ’È «Úæ⁄ √«‘ÔØ◊ «ÁßÁ∆¡ª ‘ÈÕ È≈Ò ‘∆ ’πfi ¡«‹‘∆¡ª Ù’Â∆¡ª
Ú∆ ÓΩ‹±Á «‘ßÁ∆¡ª ‘È ‹Ø ◊À-«ÚÚ√Ê≈, √ßÿÙ ‹ª «Úÿ‡È «Úæ⁄ ÔØ◊Á≈È «ÁßÁ∆¡ª ‘ÈÕ «¬È∑ª «Úæ⁄ ÓΩ«Ò’
ÁÙ≈ Á∂ ±Í «Úæ⁄ «ÚÚ√Ê≈ ˘ Óß«È¡≈ «◊¡≈ ‘∂Õ «ÏÈ≈ «’√∂ È≈ «’√∂ Â∑ª Á∆ «ÚÚ√Ê≈ Á∂ ÓÈπæ÷ Á∆ ‘Ø∫Á ‘∆ ÷Â∂
«Úæ⁄ ÍÀ ‹≈Ú∂◊∆Õ √Ó≈‹Ù≈√Â √Ó≈«‹’ ‹∆ÚÈ «Úæ⁄ «Ú¡≈Í «ÚÚ√Ê≈ Á∂ È≈Ò-È≈Ò ◊À-«ÚÚ√Ê≈ Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ
Ú∆ ’Á≈ ˛Õ √Ó≈‹Ù≈√Â «Úæ⁄ «ÚÚ√Ê≈, ◊À-«ÚÚ√Ê≈ ¡Â∂ «ÚÚ«√Ê ¡Â∂ ◊À-«ÚÚ«√ÊÂ∆ Í«ÚÂÈ Á≈
¡«Ë¡ÀÈ Ù≈«ÓÒ ˛Õ √Ó≈‹Ù≈√Â √Ó≈«‹’ «ÚÚ√Ê≈Úª «Úß⁄ ‘؉ Ú≈Ò∂ Í«ÚÂȪ Á≈ Úȉ ¡Â∂ «ÚÙÒ∂‰Ù‰ Ú∆
’Á≈ ˛Õ È≈Ò ‘∆ «¬‘ ¿πÈ∑ª ÓΩ«Ò’ Íz«¥¡≈Úª ˘ Ú∆ √ÍæÙ‡ ’Á≈ ˛ «‹√ È∂ «¬’ √Ó≈«‹’ «ÚÚ√Ê≈ «¬’ √«ÊÂ∆
È≈Ò Á±√∆ «Úæ⁄, √ß◊·È ’∆Â∆ √«ÊÂ∆ «Úæ⁄ Í‘πß⁄≈™Á∆ ˛Õ «’ß◊Ò√∂ ‚∂«Ú√ È∂ Áæ«√¡≈ ˛ «’ ÓΩ«Ò’ ±Í «Úæ⁄
√Ó≈‹Ù≈Â∆ Á∆ ±⁄∆ √Ó≈‹ª Á∆ «ÚÚ√Ê≈Úª (Systems) Á∂ ±Í ˛ ¡Â∂ «ÏÈ≈ ’ßÓª ”Â∂ «Ë¡≈È «ÁæÂ∂ √Ó≈«‹’
√ßÏ˪ «Úæ⁄ ˛Õ √Ó≈‹Ù≈√Â ¡≈͉≈ «Ë¡≈È ¿π√ Â∆’∂ ”Â∂ ’∂∫Á« æ÷Á≈ ˛ «‹√ È≈Ò √Ó≈‹ ¡≈͉∆ ¬∂’Â≈ ¡Â∂
«ÈßÂÂ≈ Íz≈Í ’Á∂ ‘È ¡Â∂ È≈Ò ‘∆ ¿π√ Â∆’∂ ”Â∂ Ú∆ «‹√ È≈Ò ¿π‘ ÏÁÒÁ∂ ‘ÈÕ
√Ó≈‹Ù≈√Â∆ «È∆÷‰ ˘ √Ófi‰ Á∆ «ÁzÙ‡∆ È≈Ò ’¬∆ ¿πÁ≈‘‰ª «ÁæÂ∆¡ª ‹ªÁ∆¡ª ‘È, «‹Ú∂∫ Îπæ‡Ï≈Ò Á≈
¡«Ë¡ÀÈÕ «¬√ Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ¡Òæ◊-¡Òæ◊ «Ú«◊¡≈ÈÚ∂Â≈ ¡≈͉∂-¡≈͉∂ «Ú«◊¡≈È Á∂ «ÁzÙ‡∆’؉ È≈Ò ’ª◊∂Õ
ÌΩ«Â’Ù≈√Â∆, Íz≈‰∆Ù≈√Â∆, ÏÈ√ÍÂ∆Ù≈√Â∆, ¡ÊÙ≈√Â∆ ¡≈«Á Á≈ «ÁzÙ‡∆’؉ «¬’ Á±√∂ ÂØ∫ Úæ÷ ‘ØÚ∂◊≈Õ
√Ó≈‹Ù≈√Â ÷∂‚ Á∂ ÓÀÁ≈È «Úæ⁄ √Ó≈«‹’ √Ïß˪ Á∆ «ÁzÙ‡∆ È≈Ò, Í«‘Òª √Ó±‘, √«‘ÔØ◊, √ßÿÙ, ÍzÂ∆√ÍË≈ Á∂
«ÁzÙ‡∆’؉ È≈Ò, Úæ÷-Úæ÷ «÷‚≈∆¡ª Á∆ Íz√«ÊÂ∆ ¡Â∂ ̱«Ó’≈ Á∂ ±Í «Úæ⁄ ¡Â∂ √Ó«◊z ±Í «Úæ⁄ ¡Òæ◊-¡Òæ◊
«÷‚≈∆¡ª Á∆¡ª «’«¡≈Úª Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ Í≈¬∆ ‹≈‰ Ú≈Ò∆ «ÚÚ√Ê≈ Á∂ ±Í «Úæ⁄ Îπæ‡Ï≈Ò ”Â∂ «Ú⁄≈ ’ª◊∂Õ

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 27