Page 36 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

«¬’≈¬∆ñA: √Ó≈‹Ù≈√Â : «¬’ ‹≈‰’≈∆

ω≈¿π‰≈ «’ √Óæ«√¡≈ ˘ «’Ú∂∫ ‘æÒ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂, «¬√ ¿πÍ-’ÒÍÈ≈ Á∆ ‹ª⁄ ’È≈ ¡Â∂ ÈÂ∆«‹¡ª ¡Â∂ ’æ„∂ ◊¬∂ È؇
‘æÒ Á≈ «ÚÙÒ∂Ù‰ ’È≈Õ Áπ÷∆Ó È∂ ¡≈͉∂ ¡«Ë¡ÀÈ «Úæ⁄ ’≈È ¡Â∂ ’ßÓ ”Â∂ «ÚÙ∂Ù ˜Ø «ÁæÂ≈ ‹Ø ¿π√ Á∂ Áπ¡≈≈
¡Í‰≈¬∂ ◊¬∂ «Ú«◊¡≈È’ «ÁzÙ‡∆’؉ Á≈ √ÍæÙ‡ ÈÂ∆‹≈ ˛Õ ÓÀ’√ Ú∂Ï Á∂ ¡Èπ√≈, √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈È ÓÈπæ÷ Á∂
«¬«Â‘≈√’ ¡Â∂ ¡‰«¬¤πæ’ ’ßÓª Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’È Á∂ Ò¬∆ «Ú«◊¡≈È’ «ÚË∆ Á≈ √‘≈≈ ÒÀ∫Á∂ ‘ÈÕ
≈Ï‡ ’∂. Ó‡È (Robert K. Merton) È∂ Áæ«√¡≈ ˛ «’ √Ó≈‹Ù≈√Â∆ «È∆÷‰ ˘ «Ú«◊¡≈«È’ √Ú±Í Íz≈ÍÂ
’È √ÏßË∆ «Ú«◊¡≈È Á∆ ÍzÓπæ÷ «ÚÙ∂ÙÂ≈Úª ˘ Ó≈ÈÂ≈ «ÁæÂ∆ ‘ØÚ∂◊∆Õ ‡≈Ò’≈‡ Í≈√È√ (Talcott Parsons) È∂
¡≈͉∆ «Ú«◊¡≈«È’ ‹ÈÓ Ì±Ó∆ Á∂ ’≈È ¡≈͉∂ √Ó≈‹Ù≈√Â∆ ¡«Ë¡ÀȪ «Úæ⁄ «Ú«◊¡≈«È’ «È∆÷‰ ˘ ‘∆
¡Í‰≈«¬¡≈Õ ¿πÈ∑ª È∂ Íë’«Â’ «Ú«◊¡≈È ¡Â∂ √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈Ȫ «Úæ⁄ ¡ßÂ ’Á∂ ‘ج∂ Áæ«√¡≈ «’ «ÚÙ∂-
Ú√± Á∆ «ÁzÙ‡∆ È≈Ò «¬‘ «¬’ Á±√∂ ÂØ∫ Úæ÷ ‘È, Íøz± ¿πÈ∑ª È∂ √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈Ȫ «Úæ⁄ Íë’«Â’ «Ú«◊¡≈Ȫ
«Úæ⁄ √Ë≈‰ ÍÁÂ∆¡ª ˘ ’ßÓ «Úæ⁄ ÒÀ‰ ”Â∂ ˜Ø «ÁæÂ≈Õ Í≈√È√ Á∆ Ó≈ÈÂ≈ √∆ «’ Ë≈È≈Úª ¡Â∂ «√˪’
«ÚÚ√Ê≈Úª ˘ ¡ÈπÌÚ∆ ±Í È≈Ò ÍzÓ≈«‰Â ’∆Â≈ ‹≈‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛ ¡Â∂ ¿πÈ∑ª Á∆ «¬√ Ó≈‰Â≈ È∂ ¿πÈ∑ª ˘ ‘ª Íæ÷∆
(Positivist) ω≈ «ÁæÂ≈Õ
ÚÂÓ≈È ’≈Ò Á∂ Ú∆ ’πfi ¡«‹‘∂ √Ó≈‹Ù≈√Â∆ ‘ج∂ ‘È «‹È∑ª È∂ √Ó≈‹Ù≈√Â «Úæ⁄ «Ú«◊¡≈«È’ «È∆÷‰ ˘
¡Í‰≈«¬¡≈Õ ¿πÁ≈‘‰ Á∂ ±Í «Úæ⁄, ‹À‡Ú◊ È∂ Áæ«√¡≈ «’ √Ó≈‹Ù≈√Â∆ «√˪ª Á∂ ÍzÂ∆Í≈Á «Úæ⁄ «ÈÔÓª
˘ ¿π√∂ Â∑ª ’·ØÂ≈ È≈Ò Ò≈◊± ’∆Â≈ ‹≈‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛ «‹√ Â∑ª ◊«‰Â ¡Â∂ «◊‰Â∆ √ÏßË∆ «√˪ Á∆ ÷Ø‹
’È «Úæ⁄ ’Á∂ ‘ÈÕ ’¬∆ √Ó≈‹Ù≈√Â∆ «¬‘ ÓßÈÁ∂ ‘È «’ √≈∆¡ª √Ó≈«‹’ ÿ‡È≈Úª ¡Â∂ ÓÈπæ÷∆ «ÚÚ‘≈
«Ú«◊¡≈È’ ±Í «Úæ⁄ √ß⁄≈«Ò ‘πßÁ∂ ‘ÈÕ «¬È∑ª «Úæ⁄Ø∫ ’ßÓ ’≈‰ Á≈ √ÏßË Í≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛, «¬È∑ª Á∂ «Íæ¤∂ ’πfi
«ÈÔÓ ‘πßÁ∂ ‘ÈÕ «¬È∑ª «ÈÔÓª ˘ «Ë¡≈È «Úæ⁄ æ÷ ’∂ ‘∆ √Ó≈‹ «Úæ⁄ «¬æ¤Â Í«ÚÂÈ «Ò¡≈¬∂ ‹≈ √’Á∂ ‘ÈÕ
«ÚË≈È’ ÍÁÂ∆¡ª ˘ ’ßÓ «Úæ⁄ ÒÀ∫Á∂ ‘ج∂ ¡ÈπÌÚ∆ ¡Ë≈ ”Â∂ Íz≈Í Âæʪ È≈Ò √Ë≈‰∆’È ’∆Â∂ ‹≈ √’Á∂ ‘ÈÕ
ÓÈπæ÷∆ «ÚÚ‘≈ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ Ì«Úæ÷Ï≈‰∆ ’∆Â∆ ‹≈ √’Á∆ ˛Õ
√Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ «Ú’≈√ ”Â∂ «Ë¡≈È Á∂‰ È≈Ò «¬‘ ◊æÒ √ÍæÙ‡ ‘Ø ‹ªÁ∆ ˛ «’ «¬√ «Úæ⁄ «ÚË≈È’ «È∆÷‰ ˘
¡Í‰≈™Á∂ ‘ج∂ ’¬∆ ¡ÈπÌ≈«Ú’ ¡«Ë¡ÀÈ ’∆Â∂ ◊¬∂ ¡Â∂ ’¬∆ «√˪ ÍzÂ∆Í≈Á ’∆Â∂ ◊¬∂Õ √ØØ«’È È∂ Áæ«√¡≈
˛ «’ AIEB ÂØ∫ AIFE Á∂ «Úæ⁄ √Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ ÷∂Â «Úæ⁄ ◊À-√ß«÷¡≈ ‹ª⁄ ’ßÓ ‘ج∂ ¡Â∂ ÂæÊ «ÚÙÒ∂Ù‰ ¡Â∂
¡ÈπÌÚ∆ ¡Èπ√øË≈È √ÏßË∆ ÈÚ∆∫¡ª ÍÁÂ∆¡ª Á≈ «Ú’≈√ ‘Ø«¬¡≈Õ ’«‘‰ Á≈ Ì≈Ú «¬‘ ˛ «’ «¬√ √Ó∂∫ √Ó≈‹Ù≈√Â
«Úæ⁄ ÍÁÂ∆Ù≈√Â ”Â∂ ˜±ª ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ ˜Ø «ÁæÂ≈ «◊¡≈ «‹√ Á∆ Ï‹ È∂ ¡≈ÒØ⁄È≈ ’∆Â∆ ¡Â∂ Áæ«√¡≈ «’
√Ó≈‹Ù≈√Â∆ ¡≈͉∂ «ÚÙ∂ ÂØ∫ Á± ⁄Ò∂ ◊¬∂ ¡Â∂ ¿π‘ ÓÈπæ÷∆ √Ó≈‹ Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ “Â∂ ͱ∆ Â∑ª «Ë¡≈È Á∂‰ Á∂ Ï‹≈¬∂
ÍÁÂ∆ Ù≈√Â Á∆¡ª Ï∆«’¡ª «Úæ⁄ ¿πÒfi ◊¬∂ ‘ÈÕ ‘ΩÒ∆-‘ΩÒ∆ «Ú«◊¡≈ÈÚ≈Á ¡Â∂ «Ú«◊¡≈È’ √Ó≈‹Ù≈√Â Á∂
«ÚπæË ¡≈Ú≈˜ ¿π·≈¿π‰ Òæ◊∆Õ «¬‘ √Ø«⁄¡≈ ‹≈‰ Òæ◊≈ «’ √Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ Á∂ Ò¬∆ «Ú«◊¡≈«È’ ÍÁÂ∆
Á≈ ÍzÔØ◊ ’∆Â≈ ‹≈‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛ ‹ª Á«¬¡≈ Ì≈ÚÈ≈ ¡Â∂ “Ú√‡∂‘È” È≈Ó’ ÈÚ∆∫ «Ú¡’Â∆Í’ ÍÁÂ∆¡ª Á≈Õ
’∆ √Ó≈‹Ù≈√Â «Úæ⁄ «ÚÙπæË «√˪ «ÈÓ≈‰ ”Â∂ ‘∆ ˜Ø Á∂‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛ ‹ª √Ó≈‹ Á∆¡ª √Óæ«√¡≈Úª Á∂ ÍzÂ∆
Ú∆ ‹≈◊±’ ¡Â∂ «Î’ÓßÁ ‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ «¬√ √Ó∂∫ √Ó≈‹Ù≈Â «Úæ⁄ «¬’ ÈÚ∂∫ «È∆÷‰ Á≈ «Ú’≈√ ‘Ø«¬¡≈
«‹√ ˘ ÓÈπæ÷∆Â≈Ú≈Á∆ ‹ª ÓÈπæ÷∆ «È∆÷‰ ’«‘ßÁ∂ ‘ÈÕ
(B) √Ó≈‹Ù≈√Â Á≈ ÓÈπæ÷∆ ‹ª ÓÈπæ÷Â≈Ú≈Á∆ «È∆÷‰
(Humanistic Perspective of Sociology)

AIÚ∆∫ √Á∆ Á∂ ¡ß «Úæ⁄ ÍÃÍæ’ ¿πÁÔØ«◊’ «ÚÚ√Ê≈ Á∆¡ª ÈÚ∆¡ª Íz√«ÊÂ∆¡ª ¡Â∂ √Óæ«√¡≈Úª Á∂ ÎÒ√±Í
√Ó≈‹Ù≈√Â Á≈ ±Í Í«ÚÂÈ ‘πßÁ≈ ˛Õ ¡Ó∆’∆ √Ó≈‹Ù≈√Â «Úæ⁄ ÓÈØ«Ú«◊¡≈È’ Âæª ˘ ÍzË≈ÈÂ≈ «ÁßÁ∂
‘ج∂ ÓÈπæ÷ ˘ «¬æ¤≈, Ì≈ÚÈ≈, ¿πÁ∂Ù ¡Â∂ ÏπæË∆ Á∂ ±Í «Úæ⁄ Íz∆Ì≈«Ù ’∆Â≈ «◊¡≈ ˛Õ ¿πÊ∂ ÒØ’ª ˘ ÈÚ∆∫ ’≈ØÏ≈∆
√ß⁄È≈ Á∂ Ò¬∆ «Â¡≈ «‘‰ Á∆ Íz∂‰≈ «ÁæÂ∆ ◊¬∆ ¡Â∂ ¿πÈ∑ª ˘ √Ó≈«‹’ √Óæ«√¡≈Úª Á∂ ÚæÒ ÒØ’ª Á≈ «Ë¡≈È
«÷æ«⁄¡≈ «◊¡≈ ‹Ø ¿πÁÔØ◊∆’È, Ù«‘∆’È ¡Â∂ ÍzÚ≈√ Á∂ ’≈È ÍÀÁ≈ ‘ج∂Õ «¬√ ÏÁÒÁ∂ ‘ج∂ √Ó≈«‹’ Í«Ú∂Ù È∂
√Ó≈‹Ù≈√Â «Úæ⁄ ÓÈπæ÷∆ «È∆÷‰ Á∂ «Ú’≈√ «Úæ⁄ ÔØ◊Á≈È «ÁæÂ≈Õ «¬‘ ÓÈπæ÷∆ «È∆÷‰ √Ó≈‹Ù≈√Â «Úæ⁄ ¿πÈ∑ª
¿πÍ≈◊Óª ÚæÒ √ß’∂ ’Á≈ ˛ ‹Ø √Ó≈‹ ˘ «¬√ «Úæ⁄ «‘‰ Ú≈Ò∂ ÒØ’ª Á∂ «ÁzÙ‡∆’؉ «Úæ⁄ √Ófi≈¿π‰≈ ⁄≈‘πßÁ∂ ‘ÈÕ
«¬‘ «È∆÷‰ √Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ ÍÃøÍ≈◊ ÍzÂæ÷Ú≈Á∆ ‹ª «Ú«◊¡≈«È’ «È∆÷‰ Á∂ ¿πÒ‡ ˛Õ √Ó≈‹Ù≈√Â «Úæ⁄
«Ú«◊¡≈«È’ «È∆÷‰ ˘ √Ì ÂØ∫ Í«‘Òª ¸‰ΩÂ∆ Ô±Í «Úæ⁄ «Í¤Ò∆ √Á∆ Á∂ ¡ß «Úæ⁄ «‚ÒÊ∂ (Dilthey) Áπ¡≈≈
¡ÈπÌÚ∆ ÍÃøÍ≈ Á∂ «ÚØË «Úæ⁄ «ÁæÂ∆ ◊¬∆Õ «¬‘ ¸‰ΩÂ∆ √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈Ȫ «Úæ⁄ ¡ÈπÌÚ∆ ¡Â∂ ÍzÂæ÷Ú≈Á∆ ÍÃøÍ≈Úª
˘ «ÁæÂ∆ ◊¬∆, «‹√ «Úæ⁄ √Ó≈‹Ù≈√Â «Úæ⁄ ’≈Ó‡ ¡Â∂ Áπ÷∆Ó Ú∆ Ù≈«ÓÒ ‘ÈÕ

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 29