Page 40 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

«¬’≈¬∆ñA: √Ó≈‹Ù≈√Â : «¬’ ‹≈‰’≈∆

«ÚÚ‘≈ «Úæ⁄ «’Ú∂∫ «Ò¡≈™Á∂ ‘ÈÕ «¬‘ ¿πÍ≈◊Ó √Ó≈‹Ù≈√Â «Úæ⁄ «Ú«◊¡≈È’ «È∆÷‰ ˘ ¸‰ΩÂ∆ Á∂‰ ¡Â∂ È؇
ÓÈπæ÷∆ «È∆÷‰ Á∂ Ó‘æÂÚ ˘ ÚË≈¿π‰ «Úæ⁄ √‘≈«¬’ «‘≈ ˛Õ
(ii) ÿ‡È≈Ù≈√Â (Phenomenology)
√Ó≈«‹’ ÿ‡È≈ ˘ √Ófi‰ √ÏøË∆ ÿ‡È≈Ù≈√Â ÁÙÈ Á≈ √‘≈≈ ÒÀ∫Á≈ ˛Õ «¬√ ¿πÍ≈◊Ó «Úæ⁄ ÿ‡È≈ Á∆ «ÚÙ∂
Ú√± ¡Â∂ ¡«Ë¡ÀÈ’Â≈ ˘ ¡Òæ◊-¡Òæ◊ Áæ«√¡≈ «◊¡≈ ¡Â∂ «’‘≈ «◊¡≈ ˛ «’ «¬‘ ÁØÈØ∫ «¬’ ‘∆ È‘∆∫ ‘ÈÕ
«¬√ ¿πÍ≈◊Ó «Úæ⁄ ˜«Ï¡ª ˘ ÁØ ÍæËª ”Â∂ √Ófi‰ Á∆ ’Ø«ÙÙ ’∆Â∆ ◊¬∆ ˛, Í«‘Ò∆, Ù≈«ÓÒ ¡ÈπÌÚ (Shared
experience) ¡Â∂ Á±√≈, «ÚÙ∂٠˜Ï≈ (Unique experience) Á∂ ±Í «Úæ⁄, Í«‘Ò∆ Â∑ª Á∂ ˜Ï∂ Á∂ ¡Ë≈
”Â∂ √Ë≈‰∆’È ’∆Â∂ ‹≈ √’Á∂ ‘È ‹ÁØ∫ «’ «ÚÙ∂٠˜Ï≈ ‘∂’ «Ú¡’Â∆ Á∂ Í«‘Òª-Í«‘Òª ‘πßÁ∂ ‘ÈÕ «¬√
¿πÍ≈◊Ó «Úæ⁄ √Ó≈«‹’ ÿ‡È≈ Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ √ÏßË∆ «¬«‚ÔØ«‡’ «‚∂’ÙÈ (‹ÛÓÂ∆ ±ÍªÂ‰) Í ˜Ø «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈
˛Õ «¬√ ¿πÍ≈◊Ó Á∂ ¡Èπ√≈ √Ó≈«‹’ ÿ‡È≈ Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ¿π√ ±Í «Úæ⁄ ’∆Â≈ ‹≈Á≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛, «‹√ ±Í Á∆ ’ج∆
«ÚÙ∂Ù Í«‘⁄≈‰ «’√∂ √«ÊÂ∆ ‹ª Íz√«ÊÂ∆ ‹ª ⁄È≈ «ÚÙ∂ Á∆ Ú‹∑≈ È≈Ò ‘πßÁ∆ ‘ØÚ∂Õ ‹∂’ ¿π√ (√Ó≈«‹’ ÿ‡È≈)
¿π√ √«ÊÂ∆, Íz√«ÊÂ∆ ‹ª ⁄È≈ «ÚÙ∂ ÂØ∫ Í«‘Òª ’ «ÁæÂ≈ ‹≈Ú∂ ª ¿π√ Á≈ ±Í ‘∆ Í«ÚÂÈ ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛Õ «Î
¿π√ √Ó≈«‹’ ÿ‡È≈ Á∆ Í«‘⁄≈‰ ‘∆ ¡Ω÷∆ ‘Ø ‹ªÁ∆ ˛Õ

(iii) ¡Ó±Ò Í«ÚÂÈÚ≈Á∆ ¿πÍ≈◊Ó (Radical Approach)
¡Ó±Ò Í«ÚÂÈÚ≈Á∆ √Ó≈‹Ù≈√Â ÍzÓπæ÷ ÂΩ ”Â∂ ¡Â∂ ¿πÁÔØ«◊’∆ Á∂ ÍzÌ≈Ú È≈Ò ‹«È √Ó≈«‹’ √«ÊÂ∆ Á∂ «ÚØË
∂
Ø
∂
∂
±
√ÚÍ ÍÁ≈ ‘«¬¡≈Õ «¬‘ ¿Í≈◊Ó «ÚÚ√Ê≈ Á≈ «ÚË∆ ¡Â Í«ÚÂÈ Á≈ √ÓÊ’ ˛Õ «‚’Ò ¡Â Í«ÚÂÈÚ≈Á∆
À
π
Ø
«Ú⁄≈Ë≈≈ AIFG «Úæ⁄ ¡Ó∆’È √ثٿπÒ≈‹∆’Ò ¡À√Ø√∆¬∂ÙÈ Á∆ √≈Ò≈È≈ ÏÀ·’ «Úæ⁄ ¿πÌ ’∂ √≈‘Ó‰∂ ¡≈¬∆Õ
ÔπæË ‹ª √ßÿÙ ˘ ¡Ó±Ò Í«ÚÂÈÚ≈Á∆ «Ú⁄≈Ë≈≈ Á≈ ¡Ë≈ Óß«È¡≈ «◊¡≈ ¡Â∂ «¬¬ √ÍæÙ‡ ’∆Â≈ «◊¡≈
«’ «¬√ Á∂ Ó≈«Ë¡Ó È≈Ò Í«ÚÂÈ √ßÌÚ ˛Õ «¬√ «Ú⁄≈Ë≈≈ Á∂ √Óʪ Á≈ ’«‘‰≈ √∆ «’ √Ó≈‹Ù≈√Â «Úæ⁄
ÙØ«ÙÂ, ¿πÓ∆Á, Á«Ò ‹ª ’Ó˜Ø Ú◊ Á∂ ÒØ’ª Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ “Â∂ «ÚÙ∂Ù «Ë¡≈È «ÁæÂ≈ ‹≈‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ «¬√ Ú◊
Á∂ ÒØ’ª ˘ ’Á∂ Ú∆ «ÚÚ√Ê≈ Á≈ √ß’Ù‰ È‘∆∫ «Ó«Ò¡≈Õ «¬È∑ª ÒØ’ª Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’’∂ √Ó≈‹Ù≈√Â «◊¡≈È Á≈
√‘∆ ¿πÍÔØ◊ ’ √’Á≈ ˛Õ ¡≈Ó±Ò Í«ÚÂÈ «Ú⁄≈Ë≈≈ Á∂ √ÓÊ’ ¡Ó∆’≈ Á∂ √Ó≈‹ «Úæ⁄ ‘؉ Ú≈Ò∂ Ì∂ÁÌ≈Úª
¡Â∂ √Ì Â∑ª Á∂ ÙØÙ‰ Á∂ «ÚπæË ¡≈͉∆ ¡≈Ú≈˜ ¿π·≈™Á∂ ‘∂ ‘ÈÕ «¬æÊ∂ «¬√ «Ú⁄≈Ë≈≈ È∂ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª,
‘ÚÙ∆¡ª ¡Â∂ ÏπæË∆‹∆Ú∆¡ª ˘ ’≈Î∆ ÍzÌ≈«Ú ’∆Â≈ ˛Õ ÓÈπæ÷Ú≈Á∆ «È∆÷‰ Á∂ ¡Ë∆È ¡≈Ó±Ò Í«ÚÂÈÚ≈Á∆
¿πÍ≈◊Ó Á≈ ’≈Î∆ Ó‘æÂÚ ˛Õ
(iv) ÍzÂ∆’≈ÂÓ’ ¡ßÂ:«’«¡≈ (Symbolic Interaction)
«¬‘ ¡ßÂ: «’«¡≈ Á≈ ¡«‹‘≈ ±Í ˛ «‹√ «Úæ⁄ ’πfi √ß’∂ª, ÍzÂ∆’ª, «⁄ßÈ∑ª ¡≈«Á Á≈ ÍzÔØ◊ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬√
¿πÍ≈◊Ó «Úæ⁄ «Ú¡’Â∆ ‹ª √Ó±‘ Á∆ Ì≈Ù≈, ‘≈Ú-Ì≈Ú ‹ª Ì≈Ú-Ì≈◊∆Ó≈¿± ˘ √ß⁄≈ ¡Â∂ «ÈøÂ ¡ßÂ:«’«¡≈
Á≈ ÍzÓπæ÷ ¡≈Ë≈ Óß«È¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬√ «Úæ⁄ Ì≈Ù≈ Á∂ «Ú¡≈’‰ ‹ª ÙÏÁ’ØÙ «Úæ⁄ ¿πÒ∂÷ ¡Ê ˘ Ó‘æÂÚ È‘∆∫
’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ÏÒ«’ √Ó≈«‹’ Íæ÷ ”Â∂ «ÚÙ∂Ù «Ë¡≈È «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬√ «Úæ⁄ Ì≈Ù≈ Á∂ √Ó≈«‹’ Íæ÷ ˘ √Ófi‰ ”Â∂
˜Ø «ÁæÂ≈ «◊¡≈ ˛Õ
¿πÍØ’Â ¿πÍ≈◊Óª È≈Ò √Ó≈‹Ù≈√Â Á≈ ÓÈπæ÷ «È∆÷‰ √ÚÂ: ‘∆ √ÍæÙ‡ ˛Õ «¬È∑ª √≈∂ ¿πÍ◊Óª Á≈ «Ú’≈√
ÍzÓπæ÷ ÂΩ ”Â∂ «Ú«◊¡≈ÈÚ≈«ÁÂ≈ ‹ª «Ú«◊¡≈È «È∆÷‰ Á∂ «ÚØË «Úæ⁄ ‘Ø«¬¡≈Õ ÚÂÓ≈È «Úæ⁄ √Ó≈‹Ù≈√Â
«Úæ⁄ «¬È∑ª ÁØȪ ‘∆ ¿πÍ≈◊Óª Á≈ ¡≈͉≈-¡≈͉≈ Ó‘æÂÚ Ï«‰¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ˛Õ
‘æÒ-«‹Ú∂∫ ‘∆ √Ó≈‹Ù≈√Â AIG@ ÂØ∫ ¡æ◊∂ ÚæËÁ≈ ˛, «¬’ ÍzÙÈ ¿πµ·Á≈ ˛ «’ ’∆ ÓΩ‹±Á≈ ÓÈπæ÷∆ ÍzÂæ÷Ú≈Á∆
ËπÚ∆’È ‹≈∆ ‘∂◊≈ ‹ª ÓÈπæ÷∆ «È∆÷‰ Á∆ ̱«Ó’≈ Ï‘π √Ë≈‰ ‘Ø ‹≈Ú∂◊∆Õ «¬√ √ÏßË «Úæ⁄ ’ج∆ Ùæ’ È‘∆∫ ˛
«’ ÍzÂæ÷Ú≈Á, ¿πÍ⁄≈«’Â≈ ¡Â∂ «‘√≈Ï √Ó≈‹Ù≈√Â Â∂‹∆ È≈Ò ÚæË ‘∂ ‘ÈÕ ¡«‹‘∆¡ª Íπ√Â’ª Á≈ Íz’≈ÙÈ
‹≈∆ ˛, «‹√ «Úæ⁄ Íπ≈‰∆ ¡Â∂ ÈÚ∆∫ ¡«‹‘∆ ◊π‰È≈ÂÓ’ «ÚË∆¡ª Á≈ ¿πÒ∂÷ ˛ ‹Ø ’ß«Í¿±‡ ÍzÔØ«◊’∆ Á∂ ¡Èπ±Í
‘ÈÕ ≈Ù‡∆ ¡Â∂ ÷∂Â∆ ◊ØÙ‡∆¡ª «Úæ⁄ «‘√≈Ï √Ó≈‹Ù≈√Â, Ó≈‚Ò «ÈÓ≈‰, «√˪ √ß⁄È≈ ¡≈«Á ”Â∂ √Ò≈‘-
ÓÙÚ≈ ‘πßÁ≈ ˛Õ ÍzÂæ÷Ú≈Á∆ √Ó≈‹Ù≈√Â Á∆ ‘Ø∫Á ’≈Î∆ ’πfi Ï«‰¡≈ ‘∂◊≈ ¡Â∂ «¬√ ˘ √Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ «¬’
Íz«’«Â’ «Ú«◊¡≈È ‘؉ Á∂ ÍÃøÍ≈◊ «ÁzÙ‡∆’؉ Á≈ «◊¡≈È Ú∆ «ÓÒÁ≈ ‘∆ ‘∂◊≈Õ «¬√ Á≈ ’≈‰ «¬‘ ˛ «’
¡æ‹ ¿πÁÔØ«◊’ ÍÃØ-¿πÁÔØ«◊’∆ (Industrial Technology) Á∆ Óß◊ «¬√ «ÁÙ≈ «Úæ⁄ ˛Õ

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 33