Page 38 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

«¬’≈¬∆ñA: √Ó≈‹Ù≈√Â : «¬’ ‹≈‰’≈∆

È≈ «’√∂ ±Í «Úæ⁄ ÍÀ∫Á≈ ‘∆ ˛ ¡Â∂ «¬æÊ∂ √Ó≈«‹’ ÔÊ≈Ê ˘ √Ófi‰ √ßÏË∆ ÏØË ‹ª √Ófi (Understanding)”Â∂ È؇
«ÚÙ∂Ù ˜Ø «ÁæÂ≈ ‹≈Á≈ ˛Õ
√Ó≈‹Ù≈√Â Á≈ Ó≈È«Ú’∆ «È∆÷‰ ¡«‹‘∂ ¡«Ë¡ÀȪ Á≈ Íæ÷Í≈Â∆ È‘∆∫ ˛ ‹Ø «ÚÚ√Ê≈ (Establishment) Á∂
ÍØÙ’ ‘È, «’™«’ «ÚÚ√Ê≈ ¿πÍ∂’«Ù ÒØ’ª Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ «Úæ⁄ π’≈Ú‡ ˛ ¡Â∂ «¬√ «È∆÷‰ Á∂ ¡Ë∆È «ÚÚ√Ê≈
Á≈ «ÚØË ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬√ Á≈ Ó’√Á √Ó≈‹ «Úæ⁄ ¿πÈ∑ª «Ó«Ê¡≈Úª ˘ √≈‘Ó‰∂ «Ò¡≈¿π‰≈ ‹ª ¿π‹≈◊ ’È≈
˛ «‹È∑ª Á≈ «¬æ¤≈ ÒÀ ’∂ «ÚÚ√Ê≈, Ó±Ò, √ß√Ê≈ ¡≈«Á ¡≈͉∆ ‘Ø∫Á ω≈¬∂ æ÷Á∂ ‘ÈÕ «¬√ «È∆÷‰ Á∂ ¡Ë∆È Âª
«ÚÙ∂Ù √Ó≈‹, «ÚÙ∂Ù √Ó±‘, «ÚÙ∂Ù Ú◊ ‹ª «ÚÙ∂Ù «Ú¡’Â∆ Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ ˘ Ó‘æÂÚͱÈ Óß«È¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ÓÀ’√
Ú∂Ï Á∆ Ú√‡∂‘∂È (Verstehen) ÍÁÂ∆ Ó≈È«Ú’∆ √Ó≈‹Ù≈√Â Á∆ ‘∆ «¬’ ÍÁÂ∆ ˛ «‹√ «Úæ⁄ ÏØË ‹ª √Ófi
”Â∂ «ÚÙ∂Ù ˜Ø «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ
ÓÈπæ÷∆ «È∆÷‰ ˘ ·∆’ È≈Ò √Ófi‰ Á∂ Ò¬∆ ÓÈπæ÷Â≈Ú≈Á ˘ √Ófi ÒÀ‰≈ Ú∆ ˜±∆ ˛Õ ÓÈπæ÷Â≈Ú≈Á ÙÏÁ ”Â∂
¡√∆∫ «√˪’, ÍÁÂ∆ Ù≈√Â∆ ¡Â∂ √«¥¡≈Ú≈Á∆ «ÁzÙ‡∆’؉ È≈Ò «Ú⁄≈ ’È≈ ˛Õ «√˪’ «ÁzÙ‡∆ ÂØ∫ «¬‘
(ÓÈπæ÷Ú≈Á) √Ó≈‹Ù≈√Â Á∆ ÓÈπæ÷Ú≈Á∆ «ÚÙ∂ Ú√± ”Â∂ ˜Ø «ÁæÂ≈ ˛ «‹√ «Úæ⁄ ¡Ω÷≈ ¡Â∂ Í«ÚÂÈ ≈‹È∆Â’,
¡≈«Ê’ ¡Â∂ √ß√«¥«Â’ ‹ÈÓ Ì±Ó∆ Á∂ ¡ʪ Ó±Òª ”Â∂ «Ë¡≈È «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ÍÁÂ∆Ù≈√Â∆ «ÁzÙ‡∆ È≈Ò
ÓÈπæ÷∆ «È∆÷‰ «Úæ⁄ «ÚÙÚ≈√ ’È Ú≈Ò∂ «Ú«◊¡≈È Á∆ ’·Ø ¡«Â √ø‹Ó Ú≈Ò∆ ÍÁÂ∆ ˘ ◊À-˜±∆ ÓßÈÁ∂ ‘È,
¿π√ ˘ Ò≈ÌÁ≈«¬’ È‘∆∫ √ÓfiÁ∂ ¡Â∂ «˜¡≈Á≈ «„æÒ∂ ±Í «Úæ⁄ √ßÔπ’ ÍÁÂ∆¡ª Ú◊∂ √«‘Ì≈◊∆ ¡ÚÒØ’È ¡Â∂
ÿ‡È≈Ù≈√Â∆ ¿πÍ≈◊Óª Á≈ √ÓÊÈ ’Á∂ ‘È ‹Ø √Ó≈«‹’ ‹∆ÚÈ ¡Â∂ ‘Ø ÿ‡È≈Úª «Úæ⁄ ◊π‰≈ÂÓ’ ¡ßÂ ˘
Ó≈ÈÂ≈ «ÁßÁ∂ ‘ÈÕ ¡«‹‘≈ Óßȉ Ú≈«Ò¡ª «Úæ⁄ ◊≈«Îß’Ò, Ò∂√ ¡Â∂ √‡z≈√, ‹ØÏ◊ ¡Â∂ È∂‡ ¡≈«Á Á∂ È≈Ó ÍzÓπæ÷
‘ÈÕ «¬√ ÈÚ∂∫ «È∆÷‰ Á∂ ¡Ë∆È «¬‘ Ú∆ Óß«È¡≈ ‹≈‰ Òæ◊≈ «’ √Ó≈‹Ù≈√Â “ÓÈπæ÷∆ «ÁÙ≈” Á∂ ¡Èπ±Í Íz√ß«◊’
‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ ÓÈπæ÷∆ «ÁzÙ‡∆’؉ «Úæ⁄ «ÚÙÚ≈√ ’È Ú≈«Ò¡ª Á≈ ’«‘‰≈ ˛ «’ ÓÈπæ÷ √Ó≈‹ Á∂ Ò¬∆ √Ó≈«‹’
Íz≈‰∆ È‘∆∫ ˛ ÏÒ«’ Íz≈‰∆ Á∂ Ò¬∆ ˛Õ
π
Ø
æ
ß
π
æ
∂
π
Ø
ÓÈ÷Ú≈Á∆ √Ó≈‹Ù≈√Â∆¡ª «Ú⁄ ¿‘ Ò’ ¡≈™Á ‘È ‹ ÷Á ˘ ’≈Î∆ √ÚÁÈÙ∆Ò ÓÈ÷, ¡ÚÒ’È’Â≈, Ì≈◊∆Á≈
æ
æ
π
∂
Ø
¡Â∂ ͱ‰ ÂΩ ”Â∂ ÏπæË∆‹∆Ú∆ ÓßÈÁ∂ ‘ÈÕ «¬√ Á∂ ¡Èπ√≈ √Ó≈‹Ù≈√Â∆¡ª Á≈ ÍzÓπæ÷ «˜ßÓ∂Ú≈ ¡≈͉∂ ¡≈Í ˘ «ÁÈ
ÍzÂ∆ «ÁÈ Á∂ Ó≈Ó«Ò¡ª √Óæ«√¡≈Úª «Úæ⁄ Ò◊≈¿π‰≈ ˛, ⁄≈‘∂ ¿π‘ Ó≈ÓÒ≈ (√Óæ«√¡≈Úª) ÈÀ«Â’ ≈‹È∆«Â’ ‹ª
√πßÁÂ≈ÏØË È≈Ò √Ïß«Ë ‘ØÚ∂Õ «¬‘ ÒØ’ √Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ Ò¬∆ ¡«‹‘∂ ‘∆ Ó≈Ó«Ò¡ª √Óæ«√¡≈Úª Á∆ Íz√ß◊Â≈ ”Â∂
˜Ø «ÁßÁ∂ ‘ÈÕ ÓÈπæ÷Â≈Ú≈Á∆ ÍzÓπæ÷ ˜Ø ÁÀ«È’ ÿ‡È≈Úª «Úæ⁄ Ù≈«ÓÒ ‘؉ ”Á∂ «ÁßÁ∂ ‘È, «‹Ú∂∫ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª Á∂
‹∆ÚÈ «Úæ⁄ Ì≈◊∆Á≈ Ï‰È ”Â∂ ¡≈͉∆ ◊ßÁ∆ Ï√Â∆¡ª ˘ √ß◊·Â ’È Á∂ ◊∆Ϫ Á∆¡ª ’Ø«ÙÙ «Úæ⁄, ‹ª «’√∂
¿πÌÁ∂ ‘ج∂ √Ó≈«‹’ ¡ßÁØÒÈ «Úæ⁄ ‹ª √À«È’ ÏÒ ”Â∂ «˜¡≈Á≈ ÷⁄ ’È Á∂ «ÚØË ±Í ÍzÁÙÈ «Úæ⁄ Ì≈◊ ÒÀ‰
”Â∂Õ ÓÈπæ÷∆ «È∆÷‰ «Úæ⁄ ÈÀ«Â’ ‡√ÊÂ≈ ˘ ·∆’ È‘∆∫ Óß«È¡≈ ‹ªÁ≈Õ
¿πÍÔπ’ «ÚÚ∂⁄È ÂØ∫ √ÍæÙ‡ ˛ «’ ÓÈπæ÷∆ «È∆÷‰ «Ú«◊¡≈È’ Á∂ ¿πÒ‡ «È∆÷‰ ˛Õ «¬√ «Úæ⁄ «Ú«◊¡≈È’
ÍÁÂ∆ Á∂ ¡«Â √ßÔÓ ¡Â∂ ÈÀ«Â’ «ÈÍæ÷Â≈ ˘ Ó≈ÈÂ≈ È‘∆∫ «ÁæÂ∆ ◊¬∆ ˛Õ «¬√ «Úæ⁄ «ÁÈ ÍzÂ∆ «ÁÈ Á∆ ¤Ø‡∆¡ª
ÂØ∫ ¤Ø‡∆¡ª ÿ‡È≈Úª ”Â∂ «Ë¡≈È «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬√ «Úæ⁄ ¿πÍ∂’«Ù ¡Â∂ Ùث٠ÒØ’ª ¡Â∂ ’Ó˜Ø Ú◊ Á∂
¡«Ë¡ÀÈ ”Â∂ ˜Ø «ÁæÂ∂ ‹ªÁ∂ ‘È «¬È∑ª ÒØ’ª Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ Á∂ «ÏȪ √Ó≈‹Ù≈√Â∆ «◊¡≈È ¡Ë±≈ ‘∆ ‘∂◊≈Õ «¬√
«È∆÷‰ Á∆ √‘≈«¬Â≈ È≈Ò ‘∆ √Ó≈«‹’ ¡√Ò∆¡Â (Social Reality) ˘ √‘∆ ±Í «Úæ⁄ √Ófi≈«¬¡≈ ‹≈ √’Á≈
˛Õ «¬√ «Úæ⁄ √«‘Ì≈«◊’ ¡ÚÒØ’È ÍÁÂ∆ ¡Â∂ ÿ‡È≈Úª «Úæ⁄ ¡«Ë¡ÀÈ’Â≈Úª Á∆ Ì≈◊∆Á≈∆ ˘ «ÚÙ∂Ù ÂΩ ”Â∂
¿πÍÔπ’ Óß«È¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ
√Ó≈‹Ù≈√Â Á∆ ÓÈπæ÷∆ «È∆÷‰ Á∆¡ª «ÚÙ∂ÙÂ≈Úª
√Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ ÓÈπæ÷∆ «È∆÷‰ Á∆¡ª ÍzÓπæ÷ «ÚÙ∂ÙÂ≈Úª ‘∂· «Ò÷∂ ¡Èπ√≈ ‘È :
A. ÓÈπæ÷∆ «È∆÷‰ «Ú«◊¡≈«È’Ú≈Á, ÍzÂæ÷Ú≈Á, ¡ÈπÌ≈«Ú’Â≈, ◊π‰È≈ÂÓ’ Âæʪ ¡≈«Á ”Â∂ «˜¡≈Á≈ ˜Ø
«ÁæÂ∂ ‹≈‰ Á∂ «ÚØË √Ú±Í ‘Ø∫Á «Úæ⁄ ¡≈«¬¡≈Õ «¬‘ «Ú«◊¡≈«È’ ÍÁÂ∆ Á∆ ’·ØÂ≈ Á∂ «ÚπæË ˛Õ
B. √Ó≈«‹’ ÔÊ≈Ê ˘ ·∆’ È≈Ò √Ófi‰ √ÏßË∆ ÓÈπæ÷∆ «È∆÷‰ «Úæ⁄ Ú√±«ÈÙ· (Objective) ¡«Ë¡ÀÈ
Á∂ Ï‹≈¬∂ «ÚÙ∂«ÈÙ· (Subjective) ¡«Ë¡ÀÈ ”Â∂ «˜¡≈Á≈ ˜Ø «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬√ Á≈ ’≈È «¬‘ ˛ «’
Ú√±«ÈÙ· ¡«Ë¡ÀÈ «Úæ⁄ ‘∂’ Â∑ª Á∆ √Ó≈«‹’ ÿ‡È≈ Á≈ √≈∂ Í«‘Ò±¡ª È≈Ò ¡«Ë¡ÀÈ ’È≈ √ßÌÚ
È‘∆∫ ¡Â∂ «¬æÊ∂ √Ó≈«‹’ √Ê≈Ê Á∂ ¡ßÂÈ«‘æ ¡Ê ‹ª ÏØË (Understanding) ˘ «ÚÙ∂Ù Ó‘æÂÚ «ÁæÂ≈
‹ªÁ≈ ˛Õ

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 31