Page 35 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

√Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ Óπæ÷ ÂæÂ

È؇ «¬‘∆ √Ó≈‹Ù≈√Â∆ «È∆÷‰ ˛Õ «¬‘ «¬’ «ÚÙÙ «ÁzÙ‡∆’؉ ˛ ‹Ø ‘Ø «Ú«◊¡≈Ȫ Á∂ «ÁzÙ‡∆’؉ ÂØ∫ Úæ÷ ˛Õ
√Ó≈‹Ù≈√Â∆ «¬√ «ÁzÙ‡∆’؉ ˘ ÒÀ ’∂ Úæ÷-Úæ÷ Ú√±¡ª ‹ª ÿ‡È≈Úª Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’Á≈ ˛ «¬‘∆ ’≈È ˛ «’
¡æ‹ ’æÒ Á≈ √Ó≈‹Ù≈√Â, √ß◊∆ Á≈ √Ó≈‹Ù≈√Â, ËÓ Á≈ √Ó≈‹Ù≈√Â «◊¡≈È Á≈ √Ó≈‹Ù≈√Â, Í«Ú≈
Á≈ √Ó≈‹Ù≈√Â ¡≈«Á Í≈¬∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ √Ó≈‹Ù≈√Â∆ «ÚÙ∂Ù «ÁzÙ‡∆’؉ È≈Ò √Ó≈«‹’ ÿ‡È≈ ˘ Á∂÷Á≈ ¡Â∂ ¿π√
Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ¡Â∂ «ÚÙÒ∂Ù‰ ’Á≈ ˛Õ √Ó≈‹Ù≈√Â∆ «È∆÷‰ «Úæ⁄ «¬’ Í≈√∂ «Ë¡≈È √Ó≈«‹’ √Ïß˪ ”Â∂ ’∂∫Á«Â
’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂ Á±√∂ Í≈√∂ «¬‘ Á∂÷‰ Á∆ ’Ø«ÙÙ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ˛ «’ «’√∂ Ú√± ‹ª ÿ‡È≈ Á≈ √≈‚∂ √Ó≈«‹’
‹∆ÚÈ ”Â∂ ’∆ ÍzÌ≈Ú ÍÀ∫Á≈ ˛Õ «¬‘ ÍÂ≈ Ò◊≈¿π‰ Á∆ ’Ø«ÙÙ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ‘∂ «’ √Ó≈«‹’ √Ïß˪, √Ó≈«‹’ √ß√Ê≈Úª,
√Ó≈«‹’ √Ó±‘ª, √Ó≈«‹’ ÓπæÒª, √Ó≈«‹’ Íz√«ÊÂ∆¡ª ¡Â∂ ̱«Ó’≈, √Ó≈«‹’ Íz«’«¡≈, √Ó≈«‹’ ’߇ØÒ, √Ó«◊z
±Í «Úæ⁄ √Ó≈‹ «Úæ⁄ «Ú¡≈Í «ÚÚ√Ê≈ ¡Â∂ ◊À-«ÚÚ√Ê≈ ¡Â∂ «¬È∑ª «Úæ⁄ ‘؉ Ú≈Ò∂ Í«ÚÂȪ ˘ Úæ÷-Úæ÷
ÿ‡È≈Úª «’√ Â∑ª È≈Ò ÍzÌ≈«Ú ’Á∆¡ª ‘ÈÕ «¬‘∆ √Ó≈‹Ù≈√Â «È∆÷‰ ˛Õ
‘Ø √Ó≈«‹’ «Ú«◊¡≈Ȫ Á∂ «È∆÷‰ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ ¿πÍÔπ’ «ÚÚ∂⁄È È≈Ò √Ó≈‹Ù≈√Â∆ «È∆÷‰ √ÚÂ: ‘∆
√ÍæÙ‡ ˛Õ «¬‘ «È∆÷‰ ≈‹È∆Â∆Ù≈Â√∆, ¡ÊÙ≈Â√∆, «¬«Â‘≈√’≈, ÓÈØ«Ú«◊¡≈È’, ÓÈπæ÷∆Ù≈√Â ¡≈«Á
Á∂ «È∆÷‰ ÂØ∫ Úæ÷ ˛Õ
√Ó≈‹Ù≈√Â «È∆÷‰ ˘ ÍzÓπæ÷ ÂΩ ”Â∂ ÁØ Ì≈◊ª «Úæ⁄ Úß«‚¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛ :
(i) «ÚË≈È’ «È∆÷‰, (ii) Ó≈ÈÚÂ≈Ú≈Á∆ «È∆÷‰Õ
√Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ ‹ÁØ∫ ¡√∆∫ «È∆÷‰ (Perspective) Á∆ ◊æÒ ’Á∂ ‘ª ª «¬√ Â≈ Ì≈Ú «¬‘ ˛ «’ «¬√
Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ «Úæ⁄ «ÚÙÒ∂Ù‰ Á∆ «¬’≈¬∆ ˘ «¬’ «ÚÙ∂Ù «ÁzÙ‡∆ È≈Ò Á∂«÷¡≈ ‹≈Ú∂Õ «’√∂ Ú∆ ÿ‡È≈ Á∆ ‘Ø∫Á ¡Â∂
◊Â∆«ÚË∆ È≈Ò √Ïß«Ë ’¬∆ ¡≈Ô≈Ó ‘Ø √’Á∂ ‘ÈÕ ÿ‡È≈ Á≈ ¡ÚÒØ’È ’È Ú≈Ò≈ ¡«Ë¡ÀÈ’Â≈ «¬È∑ª «Úæ⁄Ø∫
«’√∂ «ÚÙ∂Ù ¡≈Ô≈Ó ”Â∂ «Ë¡≈È ’∂∫Á« ’Á≈ ˛ ¡Â∂ Ï≈’∆ ˘ Ș¡ßÁ≈˜ ’ «ÁßÁ≈ ˛Õ ¿π√ Á∆ «¬‘ Íz«ÚÂ∆ ‘∆
¿π√ Á∂ «ÚÙ∂Ù «È∆÷‰ ˘ Áæ√Á∆ ˛Õ √Ó≈‹Ù≈√Â «Úæ⁄ «ÚÙÒ∂Ù‰ Á∆¡ª «¬’≈¬∆¡ª, √Ó≈‹ ¡Â∂ ¿π√ Á∂ «ÚÚ‘≈
Á∂ Úæ÷-Úæ÷ ±Í ‘πßÁ∂ ‘ÈÕ ¿πÈ∑ª Á∂ «ÚÙÒ∂Ù‰ Á∂ Ò¬∆ ¡«Ë¡ÀÈ Á∆¡ª «¬’≈¬∆¡ª Á∂ ⁄≈Ø∫ Í≈√∂ ’¬∆ «È∆÷‰ Á≈
«Ú’≈√ ‘πßÁ≈ ˛Õ ¡«Ë¡ÀÈ’Â≈ «’√∂ «ÚÙ∂Ù «È∆÷‰ ˘ ¡Í‰≈™Á∂ ‘ج∂ √Ó≈‹, √Ó≈«‹’ √Ïß˪, √Ó≈«‹’ «ÚÚ‘≈ª
¡Â∂ √Ó≈«‹’ ÿ‡È≈Úª ˘ √Ófi‰ Á∆ ’Ø«ÙÙ ’Á≈ ‘ÀÕ
‹∂’ ¡√∆∫ √Ó≈‹Ù≈√Â∆¡ª Á∂ ’ßÓª ¡Â∂ «Ú⁄≈ª ”Â∂ «ÁzÙ‡∆ Í≈¬∆¬∂ ª ÍÂ≈ ⁄Ò∂◊≈ «’ ’πfi È∂ ¡≈͉∂ ¡«Ë¡ÀȪ
«Úæ⁄ «Ú«◊¡≈È’ ÍÁÂ∆¡ª Á≈ √≈ÚË≈È∆ͱÚ’ ÍzÔØ◊ ’∆Â≈Õ Âæʪ ˘ ·∆’ ¿π√∂ ±Í «Úæ⁄ «⁄æÂ ’∆Â≈ «‹√ ±Í
«Úæ⁄ ¿π‘ ‘È, ¿πÈ∑ª Á≈ ·∆’ È≈Ò Ú◊∆’È ’∆Â≈ ¡Â∂ ‘æÒ Í∂Ù ’∆Â∂Õ ’πfi È∂ ¡≈͉∆ ¡ßÂ«ÁzÙ‡∆ ”Â∂ «ÈÌ
«‘ßÁ∂ ‘ج∂ √Ó≈‹ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ Ï‘π ’πfi «Ò÷ «ÁæÂ≈ ¡Â∂ ’¬∆ √Ë≈‰∆’È ’ «ÁæÂ∂Õ «¬√ Â∑ª Á∂ ¡«Ë¡ÀȪ
«Úæ⁄ «Ú«◊¡≈«È’ ÍÁÂ∆ Á≈ «’Â∂ Ú∆ √‘≈≈ È‘∆∫ «Ò¡≈ «◊¡≈, «¬‘ ¡ÈπÌÚ∆ ÈÂ∆«‹¡ª ”Â∂ ¡Ë≈« ȑ∆∫
√∆Õ ¬∂Ò∂’√ «¬ß’Ò√ (Alex Inkeles) È∂ ·∆’ ‘∆ «Ò«÷¡≈ ˛ «’ «Ú«◊¡≈«È’ «¬√ Ó≈ÓÒ∂ «Úæ⁄ Úß‚ ‘∂ «’ ’∆
√Ó≈‹Ù≈√Â «Ú«◊¡≈È ‘Ø √’Á≈ ‘À, «¬√ Á∆ ÍÁÂ∆¡ª «Á¡≈ͱÈ √Ófi Á∆¡ª ‘؉∆¡ª ⁄≈‘∆Á∆¡ª ‘È, ’∆
√Ó≈‹Ù≈√Â ≈‹È∆«Â’ «ÁzÙ‡∆ È≈Ò Ù≈«ÓÒ ‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛ ‹ª ¿π√ ˘ Ó±Ò √πÂßÂ ‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ «¬È∑ª
ÍzÙȪ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ √Ó≈‹Ù≈√Â∆ ‹Ø ’πfi ÎÀ√Ò∂ ÒÀ∫Á∂ ‘È, ¿π√ Á≈ √Ó≈‹Ù≈√Â∆ ‹ª⁄ Á∂ ’ßÓª “Â∂ ◊«‘≈ ÍzÌ≈Ú
ÍÀ∫Á≈ ˛Õ √ÍæÙ‡ ˛ «’ √Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ «È∆÷‰ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ √Ó≈‹Ù≈√Â∆¡ª «Úæ⁄ «Ú⁄≈ Úæ÷-Úæ÷ ‘∂ ‘ÈÕ
√Ó≈‹Ù≈√Â «Úæ⁄ ÁØ «È∆÷‰ª Á∆ ÍzË≈ÈÂ≈ ‘∆ ˛ : Í«‘Ò∆, «Ú«◊¡≈È’ «È∆÷‰ (Scientific Perspective)
Á∆ ¡Â∂ Á±√∆, ÓÈπæ÷∆Â≈Ú≈Á∆ ‹ª ÓÈπæ÷∆ «È∆÷‰ (Humanistic Perspective) Á∆, «¬È∑ª ÁØȪ ‘∆ «È∆÷‰ ”Â∂
¡√∆∫ «¬æÊ∂ «Ú⁄≈ ’ª◊∂Õ
(A) √Ó≈‹Ù≈√Â Á≈ «Ú«◊¡≈È’ «È∆÷‰ (Scientific Perspective of Sociology)

√Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ ‹ÈÓÁ≈Â≈ Îzª√ Á∂ ¡≈◊√ ’≈Ó‡ È∂ √Ó≈‹Ù≈√Â∆ «ÚÙÒ∂Ù‰ «Úæ⁄ «Ú«◊¡≈«È’ «È∆÷‰
Á≈ √‘≈≈ «Ò¡≈Õ √Í∂∫√, «¬√Ó≈«¬Ò Áπ÷∆Ó, ÓÀ’√ Ú∂Ï, Í∂‡Ø ¡Â∂ Í≈√È√ ¡≈«Á √Ó≈‹Ù≈√Â∆¡ª È∂ Ú∆
«Ú«◊¡≈È’ «È∆÷‰ ˘ ‘∆ ¡Í‰≈«¬¡≈Õ «¬È∑ª «ÚÁÚ≈Ȫ Á≈ Óßȉ≈ √∆ «’ ÓÈπæ÷∆ «ÚÚ‘≈ ’πfi «Ú«◊¡≈È’
«ÈÔÓª ¡Â∂ «ÚË∆¡ª Á∂ ¡Èπ√≈ ͱ∆ ‘πßÁ∆ ˛Õ ÒØ’ Ï≈Ï Íz√«ÊÂ∆¡ª «Úæ⁄ Ï≈Ï ±Í È≈Ò ‘∆ «ÚÚ‘≈ ’Á∂
‘ÈÕ ¿πÈ∑ª Á≈ «¬‘ Ú∆ Óßȉ≈ √∆ «’ ÓÈπæ÷∆ ¡≈⁄‰ «Úæ⁄ ’ßÓ ’≈‰ Á≈ √ÏßË Í≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂ «¬√ Á∂
√ÏßË «Úæ⁄ ¡ßÁ≈˜≈ ‹ª Ì«Úæ÷Ï≈‰∆ ’∆Â∆ ‹≈ √’Á∆ ˛Õ Áπ÷∆Ó Áπ¡≈≈ ¡Í‰≈«¬¡≈ «◊¡≈ ¡«Ë¡ÀÈ Á≈ Â∆’≈
«Ú«◊¡≈«È’ √∆, «‹√ Á∂ ÍzÓπæ÷ ’≈‰ √∆-√Óæ«√¡≈ ˘ Íz∆Ì≈«Ù ’È≈, «¬‘ ’ÒÍÈ≈ ’È≈ ‹ª ¿πÍ-’ÒÍÈ≈

28 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY