Page 39 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

√Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ Óπæ÷ ÂæÂ

È؇ C. ÓÈπæ÷∆ «È∆÷‰ «Úæ⁄ «¬‘ Óß«È¡≈ ‹ªÁ≈ ˛ «’ √Ó≈«‹’ ÔÊ≈Ê ÍæË È‘∆∫ ‘À, ¿π√ ˘ «È«Ó ¡Â∂
ÍπÈ ÂΩ «ÈÓ≈‰ ’∆Â≈Õ «¬√ ’ßÓ ˘ «Ú«◊¡≈«È’ «È∆÷‰ ¡Í‰≈ ’∂ ‘∆ ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ
D. ÓÈπæ÷∆ «È∆÷‰ «Úæ⁄ ¿πÍ∂’«Ù Ú◊, Ùث٠Ú◊, Ó«‘Ò≈Úª ¡≈«Á Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ ”Â∂ ˜Ø Á∂ ’∂
√Ó≈‹Ù≈√Â∆ «◊¡≈È Á∂ √‘∆ ¿πÍÔØ◊ Á∆ Ó‘æÂÂ≈ ˘ Á√≈«¬¡≈ «◊¡≈ ˛Õ

E. «¬√ «È∆÷‰ «Úæ⁄ √Ì Â∑ª Á∂ ͱÚ ◊z«‘ ‹ª ͱÚ √Ê≈«Í Ó≈ÈÂ≈Úª È≈Ò ¡«Ë¡ÀÈ ’Â≈ ¡≈͉∂
¡≈Í ˘ Óπ’ æ÷Á≈ ˛ ª «’ ÈÚ-«ÈÓ≈‰ √Ó≈«‹’ ÔÊ≈Ê Á∆ «ÈÍæ÷Â≈ Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ¡Â∂ ÍÃ∆÷‰
’∆Â≈ ‹≈ √’∂Õ
F. ÓÈπæ÷∆ «È∆÷‰ «Úæ⁄ ’∂ÚÒ √Ó≈‹ Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ ”Â∂ ‘∆ ˜Ø È‘∆∫ «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ÏÒ«’ «Ú¡’Â∆ Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ
˘ «ÚÙ∂Ù Ó‘æÂÚ «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛ «’™«’ «Ú¡’Â∆ ‘∆ √Ó≈‹ Á≈ «ÈÓ≈Â≈ ˛Õ

G. ÓÈπæ÷∆ «È∆÷‰ «Úæ⁄ √Ó≈«‹’ ÍzÂ∆Ó≈È≈ ˘ ÍzÂ∆√≈È≈ÂÓ’ (Normative) Á∂ Ï‹≈¬∂ ¡Ê ÍzÂ∆Ó≈È Á∂
√ÏßË «Úæ⁄ √Ófi‰ ”Â∂ ˜Ø «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬æÊ∂ «¬‘ Á∂«÷¡≈ ‹ªÁ≈ ˛ «’ ÒØ’ Úæ÷-Úæ÷ Íz√«ÊÂ∆¡ª «Úæ⁄
√Ó≈«‹’ ÍzÂ∆Ó≈Ȫ Á≈ ÷πæÁ ’∆ ¡Ê Ò◊≈™Á∂ ‘È ¡Â∂ ¿πÈ∑ª Á≈ «’√ Â∑ª ¿πÍÔØ◊ ’Á∂ ‘ÈÕ
H. ÓÈπæ÷∆ «È∆÷‰ «Úæ⁄ ÷πÁ «ÚÚ√Ê≈ ¡Â∂ È≈Ò ‘∆ «ÚÚ√Ê≈ Á∂ ÍØÙ’ª Á∂ ÍzÂ∆ «ÚØË∆ «ÁzÙ‡∆’؉ ¡Í‰≈«¬¡≈
‹ªÁ≈ ˛Õ
I. «¬√ «È∆÷‰ «Úæ⁄ ¡«Ë¡ÀÈ √ÏßË∆ ¡«‹‘∆ ÍÁÂ∆ Á≈ √‘≈≈ «Ò¡≈ ‹ªÁ≈ ˛ ‹Ø ¡√Ò∆¡Â Á∂ «˜¡≈Á≈
ȘÁ∆’ ‘ØÚ∂, «‹Ú∂∫ √«‘Ì≈◊∆ ¡ÚÒØ’È, ‚≈¡«™ , ÍæÂª, ¡≈ÂÓ ’Ê≈Úª ¡Â∂ ‹∆ÚÈ∆¡ª ¡≈«Á
Á≈Õ

ÓÈπæ÷∆ (ÓÈπæ÷Â≈) «È∆÷‰ Á∂ ¡Ë∆È √Ó≈«‹’ √Ê≈Ê Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ Á∂ ÍzÓπæ÷ ¿πÍ≈◊Ó
ÓÈπæ÷∆ (ÓÈπæ÷Â≈) «È∆÷‰ Á∂ ÍzÓπæ÷ ¿πÍ≈◊Ó ‘∂· «Ò÷∂ ¡Èπ√≈ ‘È :
(i) ¬∂ÊÈØÓÀÊØ‚ØÒ≈‹∆, (ii) ÿ‡È≈ Ù≈√Â, («ÎÈØ«ÓÈØÒ≈‹∆) (iii) ¡Ó±Ò Í«ÚÂÈÚ≈Á∆ ¿πÍ≈◊Ó, (iv) ÍzÂ∆’≈ÂÓ’
¡ßÂ: «¥¡≈Õ
(i) «È‹≈Â∆ ÍÁÂ∆Ù≈√Â (Ethnomethodology)
«¬‘ ¿πÍ≈◊Ó √Ó≈‹Ù≈√Â «Úæ⁄ √Ó≈«‹’ √Ê≈Ê (Social Reality) ˘ √Ófi‰ «Úæ⁄ ÈÚª ¡≈Ô≈Ó Í∂Ù ’Á≈ ˛Õ
«¬√ ¿πÍ≈◊Ó È∂ √Ó≈‹Ù≈√Â «Úæ⁄ ’¬∆ ÍÃøÍ≈◊ «Ú⁄≈Ë≈Úª ˘ ⁄π‰ΩÂ∆ «ÁæÂ∆ ˛Õ √Ì ÂØ∫ Í«‘Òª ◊≈«Îß’Ò È∂
¡≈͉∆ Íπ√Â’ “√‡‚∆‹ «¬ßÈ ¬∂ÊÈØÓÀÊØ‚ØÒ≈‹∆” «Úæ⁄ «¬√ ¿πÍ≈◊Ó ˘ «ÚÚ√«Ê ±Í «Úæ⁄ Í∂Ù ’∆Â≈Õ «¬‘ ¿πÍ≈◊Ó
√Ó≈‹Ù≈√Â «Úæ⁄ √Ó≈«‹’ √Ê≈Ê (Social Reality) ˘ √Ófi‰ «Úæ⁄ ÈÚª ¡≈Ë≈ Í∂Ù ’Á≈ ˛Õ «¬√ «Úæ⁄
√Ó≈«‹’ ÔÊ≈Ê Á≈ ȘÁ∆’ È≈Ò ¡À¡ ÍzÂæ÷ ±Í «Úæ⁄ ¡«Ë¡ÀÈ √ßÌÚ ˛Õ «¬‘ ¿πÍ≈◊Ó ÓÈπæ÷∆ «ÚÚ‘≈ Á∂ ¿πÈ∑ª
Íæ÷ª Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ ”Â∂ «Ë¡≈È ’∂∫Á« ’Á≈ ˛ ‹Ø «Ú¡’Â∆ Á∂ ‹∆ÚÈ Á∆ «ÁÈ ÍzÂ∆ «ÁÈ Á∆ √Ë≈‰ «¥¡≈Úª È≈Ò
√Ïß«Ë ‘ÈÕ «¬√ ¿πÍ≈◊Ó «Úæ⁄ ‘∂· «Ò÷∆¡ª «ÂßÈ Íæ÷ª Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ ”Â∂ ˜Ø «ÁæÂ≈ ‹≈Á≈ ˛: (i) «ÁÈ ÍzÂ∆ «ÁÈ
Á∆¡ª √Óß«√¡≈Úª «’«¡≈Úª, (ii) Ì≈Ù≈ Á≈ √Ó≈«‹’ Íæ÷, (iii) √Ó≈«‹’ ÍzÂ∆Ó≈Ȫ Á≈ ¿π‘ Íæ÷ ‹Ø «’ «Ú¡’Â∆
¡≈͉∂ «ÚÚ‘≈ «Úæ⁄ ’ßÓ ÒÀ∫Á≈ ˛Õ
¬∂ÊÈØÓÀÊ∂‚ØÒ≈‹∆ Á∂ ÍzÚÂ’ √Ó≈«‹’ ⁄È≈ ˘ ÍzÁ ȑ∆∫ ÓßÈ ’∂ Í«ÚÂÈÙ∆Ò ÿ‡È≈ ÓßÈÁ∂ ‘ÈÕ «¬√ ¿πÍ≈◊Ó
«Úæ⁄ ¿π√ √Ó≈«‹’ ÔÊ≈Ê Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ ”Â∂ ˜Ø «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛ «‹√ Á≈ «ÈÓ≈‰ √Ó≈«‹’ ¡ßÂ: «’«¡≈ Á∂ Ó≈«Ë¡Ó
È≈Ò ‘πßÁ≈ ˛Õ «¬√ ¿πÍ≈◊Ó «Úæ⁄ «Ú¡’Â∆ Á∆ Íz√«ÊÂ∆ Á∂ Ï‹≈¬∂ «¬√ Á∂ ̱«Ó’≈ ¡Á≈ ’È Á∆ «ÚÙ∂ÙÂ≈ «˜¡≈Á≈
Ó‘æÂÚͱÈ ˛ ¡Â∂ «¬√ Á∆ √‘≈«¬Â≈ È≈Ò √Ó≈«‹’ √Ê≈Ê ˘ «˜¡≈Á≈ ¿πÂøÓÂ≈ Á∂ È≈Ò √Ó«fi¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ
«¬√ ¿πÍ≈◊Ó «Úæ⁄ ÍzÙÈ≈ÚÒ∆ ¡Â∂ ¡Èπ√±⁄∆ Ú◊∆ ÍzÂæ÷ ÍÁÂ∆¡ª Á≈ ÍzÔØ◊ È‘∆∫ ’ √«‘Ì≈«◊’ ¡ÚÒØ’È,
‚≈«¬∆¡ª, ¡≈ÂÓ’Ê≈Úª ¡≈«Á «ÚË∆¡ª ˘ ’ßÓ «Úæ⁄ «Ò¡≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬√ Œ¿πÍ≈◊Ó «Úæ⁄ Ú√±Í’ ¡«Ë¡ÀÈ
ÍÁÂ∆, ¡ß’«Û¡ª Á∂ «◊‰≈ÂÓ’ Íæ÷ ¡Â∂ √Ú∂÷‰ Íz‰≈Ò∆ ˘ Ó‘æÂÚ È‘∆∫ Á∂ ’∂ «Ú¡’Â∆Í’ (Subjective)
¡«Ë¡ÀÈ, ¡Â∂ ÏØË (Understanding) ”Â∂ «ÚÙ∂Ù ˜Ø «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬√ «Úæ⁄ √ß⁄≈ (Communication) ¡«Ë¡ÀÈ
Á≈ Ó‘æÂÚͱÈ Ì≈◊ ‘πßÁ≈ ˛Õ √ß⁄≈ Á∂ Ò¬∆ ÒØ’ Ì≈Ù≈ Á≈ ÍzÔØ◊ ’Á∂ ‘È, Ò∂«’È «¬æÊ∂ Ì≈Ù≈ Á∂ «Ú¡’≈‰∆ ¡Ê
”Â∂ «Ë¡≈È È‘∆∫ Á∂ ’∂ ¿π√ Á∂ √Ó≈«‹’ Íæ÷ ˘ √Ófi‰ ”Â∂ ˜Ø «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬√ ¿πÍ≈◊Ó «Úæ⁄ √Ó≈«‹’ ÍzÂ∆Ó≈Ȫ
Á∂ «ÚÚ‘≈«’ Íæ÷ ”Â∂ «˜¡≈Á≈ ˜Ø «ÁæÂ≈ ‹≈Á≈ ˛ ¡Â∂ «¬‘ Á∂«÷¡≈ ‹ªÁ≈ ˛ «’ «Ú¡’Â∆ √Ó≈«‹’ ÍzÂ∆Ó≈Ȫ ˘

32 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY