Page 44 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

«¬’≈¬∆ñA: √Ó≈‹Ù≈√Â : «¬’ ‹≈‰’≈∆

Íæ÷Í≈ ˘ ¡«Ë¡ÀÈ «Úæ⁄ π’≈Ú‡ ω≈¿π‰ ÂØ∫ Ø«’¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬√ Á∂ Ï≈¡Á Ú∆ ‹∂’ ’ج∆ «Ú¡’Â∆ ¡≈͉∂ È؇
¡«Ë¡ÀÈ «Úæ⁄ ÷πæÁ Á∆ ±⁄∆, «¬æ¤≈-¡‰«¬æ¤≈ ‹ª Íæ÷Í≈ ˘ Ó‘æÂÚ «ÁßÁ≈ ˛ ª ¿πÈ∑ª Á∂ Áπ¡≈≈ ’æ„∂ ◊¬∂ ‘æÒ ˘
«’√∂ ±Í «Úæ⁄ «Ú«◊¡≈È’ È‘∆∫ «’‘≈ ‹≈ √’Á≈Õ
B. √Ó≈«‹’ ÿ‡È≈Úª Á∆¡ª ÓπÙ«’Òª (Complexity of Social Phenomena)-√Ó≈‹Ù≈√Â Á∆ «Ú«◊¡≈«È’
Íz«’Â∆ Á∂ «ÚπæË «¬’ ÓπÙ«’Ò «¬‘ ¿π·Á∆ ˛ «’ √Ó≈‹Ù≈√Â √Ó≈«‹’ ÿ‡È≈Úª Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’Á≈ ˛ ‹Ø ’≈Î∆
◊πøfiÒÁ≈ ‘ÈÕ «¬’ ‘∆ √Ó≈«‹’ ÿ‡È≈ ’¬∆ ’≈Ȫ È≈Ò ÿ‡Á∆¡ª ‘È ¡Â∂ ¿πÈ∑ª √≈∂ ’≈Ȫ ¡Â∂ ¿πÈ∑ª «Úæ⁄
‘∂’ Á∂ «ÚÙ∂Ù Ó‘æÂÚ ˘ «ÈË≈« ’È≈ Ï‘π ¡Ω÷≈ ˛Õ √Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ Ò¬∆ ◊πøfiÒÁ≈ √Ó≈«‹’ √Ïß˪ ¡Â∂
ÓÈπæ÷∆ «ÚÚ‘≈ Á≈ «Ú«◊¡≈«È’ Â∆’∂ È≈Ò ¡«Ë¡ÀÈ ’È≈ Ï‘π ¡Ω÷≈ ˛ «’™«’ «¬È∑ª Á∂ «Íæ¤∂ ’¬∆ ’≈’ ‘πßÁ∂
‘È ‹Ø √Ó∂∫-√Ó∂∫ ”Â∂ ÏÁÒÁ∂ «‘ßÁ∂ ‘ÈÕ «¬√ Á∂ ¿πÒ‡ ÌΩ«Â’ «Ú«◊¡≈È «Úæ⁄ ÿ‡È≈Úª Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’Á∂ ‘ج∂
¿πÈ∑ª Úæ÷-Úæ÷ ’≈Ȫ ˘ Í«‘È≈ ’∆Â≈ ¡Â∂ ‘∂’ Á∂ √≈Í∂«’Ù’ Ó‘æÂÚ Á≈ ÍÂ≈ Ò◊≈«¬¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ √Ó≈«‹’
ÿ‡È≈Úª Á∆¡ª ¡Ω÷∆¡ª Íz«’Â∆ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ ´‚Ï◊ È∂ «Ò«÷¡≈ ˛, ““ÓÈπæ÷ √Ó±‘ «ÚÚ‘≈ È≈Ò √Ïß«Ë «¬’
¡√Ò «Ú«◊¡≈È ‘؉ Á∂ Ò¬∆ √ßÌÚ ÂΩ ”Â∂ «¬’ √Ì ÂØ∫ Úæ‚∆ π’≈Ú‡ «¬√ Á∆ ¡«Ë¡ÀÈ Ú√± Á∆ ◊πøfiÒÁ≈ ¡Â∂
Í«ÚÂÈÙ∆ÒÂ≈ Á∂ ’≈È ‘∆ ’¬∆ «ÚÁÚ≈Ȫ √Ó≈‹Ù≈√Â ˘ «Ú«◊¡≈È Óßȉ ÂØ∫ «¬È’≈ ’Á∂ ‘ÈÕ
ÓπÒª’‰-¡Ω«÷¡≈¬∆ «’√∂ Ú∆ ¡«Ë¡ÀÈ-Ú√± Á∂ «Ú«◊¡≈È ’‘≈¿π‰ «Úæ⁄ π’≈Ú‡ È‘∆∫ ˛ ‹ÁØ∫ ¡Èπ√ßË≈È’Â≈
«Ú«◊¡≈«È’ Íz«ÚÂ∆ (Scientific Attitude) ˘ Áæ√Á∂ ‘ج∂ «Ú«◊¡≈«È’ ÍÁÂ∆ ˘ ’ßÓ «Úæ⁄ «Ò¡≈™Á∂ ‘ج∂ ¡«Ë¡ÀÈ
’ØÕ ’ج∆ Ú∆ ÿ‡È≈ ‹ª Ú√± ¿π√∂ √Ó∂∫ Âæ’ ¡Ω÷∆ Ò◊Á∆ ˛ ‹ÁØ∫ Âæ’ «’ ¿π√ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ ͱÈ ‹≈‰’≈∆ ‹ª
«◊¡≈È È‘∆∫ ‘ØÚ∂Õ «¬’ «ÚÁ∂Ù∆ Ì≈Ù≈ √≈‚∂ Ò¬∆ Ï‘π ¡Ω÷∆ ‘Ø √’Á∆ ˛ ‹∂’ √≈˘ ¿π√ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ ’ج∆ Ú∆ «◊¡≈È
È‘∆∫ ˛, Ízß± ¿π√ ˘ «√æ÷ ÒÀ‰ ¡Â∂ ¿π√ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ «◊¡≈È Íz≈Í ’È ÒÀ‰ ”Â∂ ÓπÙ«’Ò Á± ‘Ø ‹≈Ú∂◊∆Õ
C. √Ó≈«‹’ ÿ‡È≈Úª Á∆ Íz«’Â∆ (Dynamic Nature of Social Phenomena)-√Ó≈‹Ù≈√Â Á∆ «Ú«◊¡≈È’
Íz«ÚÂ∆ Á∂ «ÚπæË «¬’ ÓπÙ«’Ò «¬‘ ¿π·≈¬∆ ‹ªÁ∆ ˛ «’ √Ó≈«‹’ ÿ‡È≈Úª Á∆ Íz«’Â∆ ◊Â∆Ù∆Ò ˛ ¡Â∂ «¬‘
ÏÁÒÁ∆¡ª «‘ßÁ∆¡ª ‘È ¡Â∂ «¬È∑ª Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ «Ú«◊¡≈«È’ «◊¡≈È Íz≈Í ’È≈ √ßÌÚ È‘∆∫
˛Õ
ÓπÒª’‰- ‹ÁØ∫ «’ «¬‘ ◊æÒ √‘∆ ˛ «’ √Ó≈«‹’ ÿ‡È≈Úª Á∆ Íë’Â∆ ◊Â∆Ù∆Ò ˛, Ízß± È≈Ò ‘∆ «¬‘ Ú∆ √‘∆ ˛
«’ ÌΩ«Â’ ¡Â∂ Íz«’«Â’ ÿ‡È≈Úª «Úæ⁄ ‘؉ Ú≈Ò∂ Í«ÚÂȪ Á∂ ¿πÍß Ú∆ ‹ÁØ∫ ¿πÈ∑ª Á≈ «Ú«◊¡≈«È’ Â∆’∂
È≈Ò ¡«Ë¡ÀÈ ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈ ˛ ª ¡«‹‘∆ ’ج∆ ◊æÒ È‘∆∫ ˛ «’ √Ó≈«‹’ ÿ‡È≈Úª Á∂ ÷∂Â «Úæ⁄ ¡«‹‘≈ È‘∆∫
’∆Â≈ ‹≈ √’∂Õ È≈Ò ‘∆ «¬‘ «’√∂ Ú∆ «ÁzÙ‡∆ È≈Ò «Ú⁄≈√ß◊ ȑ∆∫ ˛ «’ Í«ÚÂÈ ‘؉ Ú≈Ò∆¡ª ÿ‡È≈Úª Á≈
¡«Ë¡ÀÈ ’È Ú≈Ò≈ Ù≈√Â «Ú«◊¡≈È È‘∆∫ ‘Ø √’Á≈Õ
D. √Ó≈«‹’ ÿ‡È≈Úª «Úæ⁄ √ÚÌΩ«Ó’Â≈ Á≈ ¡«‘√≈√ (Lack of University in Social Phenomena)- √Ó≈‹Ù≈√Â
Á∆ «Ú«◊¡≈È Íz«’Â∆ Á∂ «ÚπæË «¬’ ÓπÙ«’Ò «¬‘ ¿π·≈¬∆ ‹ªÁ∆ ˛ «’ √Ó≈«‹’ ÿ‡È≈Úª «Úæ⁄ √ÚÌΩ«Ó’,
«¬’±ÍÂ≈ ‹ª Ï≈ÏÂ≈ Á≈ ¡«‘√≈√ Í≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂ √Ó≈«‹’ ÿ‡È≈Úª Á∆ ’ج∆ Ú∆ ÁØ «¬’≈¬∆¡ª ͱÈ
ÂΩ ”Â∂ «¬’-Á±√∂ Á∂ Ï≈Ï È‘∆∫ ‘πßÁ∆¡ª ‘ÈÕ ‘∂’ √Ê≈È ”Â∂ √Ó≈«‹’ ÿ‡È≈Úª «¬’ Á±√∂ ÂØ∫ Úæ÷-Úæ÷ Ò¬∆¡ª
‘ج∆¡ª ‘πßÁ∆¡ª ‘ÈÕ
ÓπÒª’È- «¬’±ÍÂ≈ Á∂ ¡«‘√≈√ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ÿ‡È≈Úª Á≈ «Ú«◊¡≈«È’ ÍÁÂ∆ È≈Ò ¡«Ë¡ÀÈ È‘∆∫ ’∆Â∂ ‹≈ √’‰
Á∆ ◊æÒ ¡≈͉∂ ¡≈Í «Úæ⁄ «Ú⁄≈Ù∆Ò ‘È √Ó≈‹ «Úæ⁄ Ï≈ÏÂ≈Úª ¡Â∂ Úæ÷Ú≈Á ÁØÈØ∫ ‘∆ Í≈¬∆¡ª ‹ªÁ∆¡ª ‘È
¡Â∂ «¬¬ ’«‘‰≈ ◊Ò ˛ «’ √Ó≈«‹’ ÿ‡È≈Úª «Úæ⁄ √ÚÌΩ«Ó’Â≈ ¡Â∂ «¬’±ÍÂ≈ Á≈ ͱ‰ ÂΩ ”Â∂ ¡«‘√≈√
Í≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬√ Á∂ «¬Ò≈Ú≈ √Ó≈‹Ù≈√Â∆ Ú∆ ‘Ø «Ú«◊¡≈«È’ª Á∂ Ï≈Ï «Ú«◊¡≈«È’ ÍÁÂ∆ Á∂ Ó≈«Ë¡Ó
È≈Ò Âæʪ ˘ «¬’æ·≈ ’Á≈ ˛ ¡Â∂ ¿πÈ∑ª Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ‘æÒ ’æ«„¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ¡«‹‘∆ √«ÊÂ∆ «Úæ⁄ «¬‘ «’‘≈ ‹≈
√’Á≈ ˛ «’ √Ó≈‹Ù≈√Â «¬’ «Ú«◊¡≈È ˛Õ
E. √Ó≈«‹’ ÿ‡È≈Úª Á∆ Ó≈Í «Úæ⁄ ’«·È≈¬∆ (Difficulty in Measurement of Social Phenomena)-√Ó≈‹Ù≈√Â
˘ «Ú«◊¡≈È È‘∆∫ Óßȉ Ú≈«Ò¡ª Á≈ ’«‘‰≈ ˛ «’ √Ó≈«‹’ ÿ‡È≈Úª Á∆ Íz«’Â∆ ¡Ó± ˛, ◊π‰≈ÂÓ’ ˛Õ
¡≈͉∆ «¬√ Íë’Â∆ Á∂ ’≈È ‘∆ √Ó≈«‹’ ÿ‡È≈Úª ˘ Ó≈«Í¡≈-ÂØ«Ò¡≈ È‘∆∫ ‹≈ √’Á≈Õ «¬√ Á∂ ¿πÒ‡ Íë’«Â’
«Ú«◊¡≈Ȫ «Úæ⁄ È≈Í-ÂØÒ √ßÌÚ ˛Õ √Ó≈«‹’ ÿ‡È≈Úª Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ ’æ„∂ ◊¬∂ «˜¡≈Á≈Â ‘æÒ ¡Èπ√≈ ¡Â∂
¡ÚÒØ’È ”Â∂ ‘∆ ¡Ë≈« ‘πßÁ∂ ‘È ¡Â∂ ¿πÈ∑ª «Úæ⁄ «Ú«◊¡≈È’Â≈ Á≈ ¡«‘√≈√ ‘πßÁ≈ ‘ÀÕ
Ó±Òª’È-√Ó≈‹Ù≈√Â Á∆ «Ú«◊¡≈È’ Íë’Â∆ Á∂ «ÚπæË ¿πÍØ’Â ÁØÙ √‘∆ È‘∆∫ ˛Õ √Ì ÂØ∫ Í«‘Òª ª «Ú«◊¡≈È
Á∂ Ò¬∆ Ó≈Í ˜±∆ Âæ ȑ∆∫ ˛, ’∂ÚÒ «¬’ √‘≈«¬’ Âæ ˛Õ «Î √Ó≈‹Ù≈√Â È∂ Ú∆ ¡«‹‘∆¡ª «ÚË∆¡ª Á≈

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 37