Page 43 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

√Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ Óπæ÷ ÂæÂ

È؇ F. √Ó≈‹Ù≈√Â «Úæ⁄ «√˪ª Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ˛- √Ó≈‹Ù≈√Â «Úæ⁄ ’ßÓ-’≈‰ √Ïß˪ Á∆ «ÚÚ∂⁄È≈
’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ Âæʪ ‹ª ÿ‡È≈Úª Á∂ Í≈√«ÍÃ’ √ÏßË «◊¡≈È ÍÂ≈ ’∆Â∂ ‹ªÁ∂ ‘È, Ú◊∆’È ¡Â∂
«ÚÙÒ∂Ù‰ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂ Ï≈¡Á «Úæ⁄ Ï≈Ï ‘æÒ ’æ„∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ «¬È∑ª ‘æÒª Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ‘∆
√Ó≈‹Ù≈√Â∆ «√˪ ‹ª «Ú«◊¡≈«È’ «ÈÔÓ Ï‰≈¬∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ
G. √Ó≈‹Ù≈√Â∆ «√˪ª Á∆ ÍπÈ Íz∆«÷¡≈ √ßÌÚ ˛- √Ó≈‹Ù≈√Â Ú∆ ÌΩ«Â’Ù≈√Â ‹ª √≈«¬‰ Ù≈√Â
Á∂ Ï≈Ï ¡≈͉∂ «√˪ ‹ª «ÈÔÓª Á∆ Íz∆«÷¡≈ ¡Â∂ ÍπÈ Íz∆«÷¡≈ ’È «Úæ⁄ √ÓÊ ˛Õ «¬√ Ù≈√Â
«Úæ⁄ «Ú«◊¡≈È’ ÍÁÂ∆ Á∆ √‘≈«¬Â≈ È≈Ò ÂæÊ «¬’æ·∂ ’∆Â∂ ‹ªÁ∂ ‘È ¡Â∂ «¬√ ÍÁÂ∆ È≈Ò Íz≈ÍÂ
Âæʪ Á∆ ÍzÓπæ÷ «ÚÙ∂ÙÂ≈ «¬‘∆ ˛ «’ «¬È∑ª Á∆ ÍzÓ≈«‰’Â≈ Á∆ ‹ª⁄ ’∆Â∆ ‹≈ √’Á∆ ‘ÀÕ √Ó≈‹Ù≈√Â∆
«√˪ª Á∆ ‹ª⁄ ’È≈ ¡√Ò «Úæ⁄ √ßÌÚ ˛Õ ¿πÁ≈‘‰ Á∂ ±Í «Úæ⁄, Âæʪ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ Íz≈Í «¬√ ‘æÒ
Á∆ ‡πæ‡∂ Í«Ú≈ Ï≈Ò ¡Í≈Ë Á∂ Ò¬∆ ’≈Î∆ ‘æÁ Âæ’ ‹Ú≈ÏÁ∂‘ ‘È, ¡Òæ◊-¡Òæ◊ √Ê≈Ȫ ”Â∂ Íz∆«÷¡≈
¡Â∂ ÍπÈ Íz∆«÷¡≈ ’∆Â∆ ‹≈ √’Á∆ ˛Õ
H. √Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ «√˪ √ÚÌØ«Ó’ (Universal) ‘È-√Ó≈‹Ù≈√Â «Ú«◊¡≈È’ ÍÁÂ∆ ˘ ’ßÓ «Úæ⁄ ÒÀ∫Á≈
‘Ø«¬¡≈ «‹È∑ª «√˪ª Á≈ ÍzÂ∆Í≈ÁÈ ’Á≈ ˛, ¿π‘ √ÚÌΩ«Ó’ Íz«’Â∆ Á∂ ‘πßÁ∂ ‘ÈÕ «¬√ Á≈ ¡Ê «¬‘
˛ «’ ‹∂’ Íz√«ÊÂ∆¡ª Ï≈Ï «‘‰ ª √Ó≈‹Ù≈√Â∆ «√˪ Úæ÷-Úæ÷ √Ó≈‹ª ¡Â∂ √«Ó¡ª «Úæ⁄
÷∂ ¿πÂÁ∂ ‘ÈÕ ¿πÁ≈‘‰ Á∂ ±Í «Úæ⁄, «¬‘ «√˪ √ÚÌΩ«Ó’ ±Í È≈Ò ·∆’ Í≈«¬¡≈ «◊¡≈ ‘À «’
Í«Ú≈’ «Úÿ‡È √Ó≈«‹’ «Úÿ‡È ”Â∂ ¡Ë≈« ˛Õ
I. √Ó≈‹Ù≈√Â «Úæ⁄ Ì«Úæ÷Ï≈‰∆ (Prediction) ’È Á∆ √ÓÊ≈ ˛- √Ó≈‹Ù≈√Â «¬√ ’≈È Ú∆ «Ú«◊¡≈È
Óß«È¡≈ ‹ªÁ≈ ˛ «’ “’∆ ˛” Á∂ ¡Ë≈ “Â∂ “’∆ ‘ØÚ∂◊≈” Áæ√Á∂ ‘ج∂ ¡Â∂ Ì«Úæ÷Ï≈‰∆ ’È «Úæ⁄ √ÓÊ ˛Õ ‘Ø
ÙÏÁª «Úæ⁄, «¬√ Ù≈√Â «Úæ⁄ ¡≈͉∂ ÚÂÓ≈È «◊¡≈È Ìß‚≈ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ Ì«Úæ÷ Á∂ ÚæÒ √ß’∂ ’È
Á∆ √ÓÊ≈ ˛Õ √Ó≈‹ «Úæ⁄ ÚÂÓ≈È «Úæ⁄ ‘؉ Ú≈Ò∂ Í«ÚÂÈ ˘ «Ë¡≈È «Úæ⁄ æ÷ ’∂ √Ó≈‹Ù≈√Â
«¬‘ Áæ√ √’Á≈ ˛ «’ Ì«Úæ÷ «Úæ⁄ √Ó≈«‹’ «ÚÚ√Ê≈ Á≈ ±Í ’∆ ‘ØÚ∂◊≈, ‹≈Â∆ «ÚÚ√Ê≈ «’√ ±Í «Úæ⁄
‘∂◊∆ ¡Â∂ Í«Ú≈ª Á∂ «’√ Â∑ª Á∂ «ÚÙ∂Ù ±Í È≈Ò Í≈¬∂ ‹≈‰◊∂Õ √Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ ÓΩ‹±Á≈ «◊¡≈È Á∂
¡Ë≈ ”Â∂ «’‘≈ ‹≈ √’Á≈ ˛ «’ Íë’«Â’ «Ú«◊¡≈Ȫ Á∂ Ï≈Ï «¬‘ Ú∆ Ì«Úæ÷Ï≈‰∆ ’È «Úæ⁄ ’≈Î∆
‘æÁ Âæ’ √ÓÊ ˛Õ
¿πÍØ’Â √≈∂ ¡Ë≈ª Á∂ Ï≈Ï «¬‘ «’‘≈ ‹≈ √’Á≈ ˛ «’ √Ó≈‹Ù≈√Â «¬’ «Ú«◊¡≈È ˛, «¬√ «Úæ⁄ «Ú«◊¡≈È
Á∂ √≈∂ ˜±∆ Âæ ÓΩ‹±Á ‘ÈÕ «¬√ Á∆ Íz«’Â∆ «Ú«◊¡≈«È’ ˛Õ
√Ó≈‹Ù≈√Â Á∆ «Ú«◊¡≈È’ ÍëÚÂ∆ Á∂ «ÚπæË ’πfi ÓπÙ«’Ò
(Some Objections Against the Scientific Nature of Sociology)

’πfi «Ú⁄≈’ª Á≈ Óßȉ≈ ‘À «’ Íz«¥Â’ «Ú«◊¡≈Ȫ Á≈ Ò’Ù “’≈È √ÏßË∆ «Ú¡≈«÷¡≈” Í∂Ù ’È≈ ˛, ‹ÁØ∫ «’
√Ó≈«‹’-√ß√«¥Â∆ ¡Â∂ «¬«Â‘≈«√’ «Ú«◊¡≈Ȫ Á≈ Ò’Ù ¡Ê Á≈ “«ÈÚ⁄È” (Interpretation) ’È≈ ‹ª ¿π√
˘ √Ófi≈¿π‰≈ ˛Õ ¿π‘ √Ó≈‹Ù≈√Â ˘ «Ú«◊¡≈È Óßȉ ÂØ∫ «¬È’≈ ’Á∂ ‘È, «¬√ Á∆ «Ú«◊¡≈«È’ Íz«’Â∆ ”Â∂
ÓπÙ«’Ò ¿π·≈™Á∂ ‘ÈÕ ¿πÈ∑ª ÚæÒØ∫ ¿π·≈¬∆¡ª ◊¬∆¡ª ÓπÙ«’Òª «¬√ Â∑ª ‘È:
A. «Ú¡’Â∆◊ (‡√ÊÂ≈) Á≈ ¡«‘√≈√ (Lack of Objectivity)- «Ú¡’Â∆◊ ¡Â∂ ‡√ÊÂ≈ Á≈ ¡Ê Íæ÷Í≈Â-
«‘ ¡«Ë¡ÀÈ È≈Ò ˛Õ √Ó≈‹Ù≈√Â Á∆ «Ú«◊¡≈È’ Íz«’Â∆ Á∂ «ÚπæË «¬’ «Ú⁄≈ «¬‘ «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛ «’
«¬‘ Íë’«Â’ «Ú«◊¡≈Ȫ Á∂ Ï≈Ï ¡≈͉∆ ¡«Ë¡ÀÈ Ú√± Á≈ Ú√±«ÈÙ· Á∂ È≈Ò ¡«Ë¡ÀÈ È‘∆∫ ’ √’Á≈
‘ÀÕ «¬√ Á≈ ’≈È «¬‘ «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛ «’ √Ó≈‹Ù≈√Â «‹√ √Ó≈‹, ‹≈Â∆, Í«Ú≈, ËÓ, √Ó≈«‹’ √ß√Ê≈Úª,
√Ó≈«‹’ √Óæ«√¡≈Úª, √Ó≈«‹’ ÓπæÒª ¡≈«Á Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’Á≈ ˛, ¿π‘ ÷πÁ Ú∆ «¬È∑ª «Úæ⁄ Ì≈◊∆Á≈ ‘πßÁ≈ ˛, «¬È∑ª
Á≈ «¬’ ¡ß◊ ‘πßÁ≈ ‘À ¡Â∂ «¬È∑ª √≈«¡ª Á∂ Ú√±«ÈÙ· ¡«Ë¡ÀÈ «Úæ⁄ ¿π√ Á∆ ÷πÁ ‘∆ π⁄∆, πfi≈È, ͱÚ◊z«‘ ¡Â∂
«Ú¡’Â∆◊ «Ú⁄≈ π’≈Ú‡ ‘ÈÕ «¬√∂ ’≈È √Ó≈‹Ù≈√Â ˘ «¬’ «Ú«◊¡≈È È‘∆∫ Óß«È¡≈ ‹≈ √’Á≈Õ
ÓπÒª’‰- «¬‘ ª √‘∆ ˛ «’ «‹ßÈ∆ ÚÀÙ∆’Â≈ ‹ª ‡√ÊÂ≈ Íz«’«Â’ «Ú«◊¡≈Ȫ «Úæ⁄ Í≈¬∆ ‹ªÁ∆ ˛ ˙È∆
√Ó≈‹Ù≈√Â «Úæ⁄ È‘∆∫ Í≈¬∆ ‹ªÁ∆, Ízß± «¬√ Á≈ Ì≈Ú «¬‘ È‘∆∫ ˛ «’ √Ó≈‹Ù≈√Â «Úæ⁄ ÚÀÙ∆’Â≈ Á≈ ¡«‘√≈√
˛Õ ¡æ‹ √Ó≈‹Ù≈√Â È∂ Ú∆ ¡«‹‘∆ ÍÁÂ∆¡ª Á≈ «Ú’≈√ ’ «Ò¡≈ ˛ «‹È∑ª Á∆ √‘≈«¬Â≈ È≈Ò «Ú¡’Â∆◊Â

36 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY