Page 45 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

√Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ Óπæ÷ ÂæÂ

È؇ «Ú’≈√ ’ «Ò¡≈ ˛ «‹È∑ª Á∆ √‘≈«¬Â≈ È≈Ò √Ó≈«‹’ ÿ‡È≈Úª Á∆ Ó≈Í ’≈Î∆ √∆Ó≈ Âæ’ √ßÌÚ ˛Õ «¬√ Á∂ «¬Ò≈Ú≈
«‹Ú∂∫-«‹Ú∂∫ «’√∂ «ÚÙ∂ È≈Ò √Ïß«Ë «◊¡≈È Á∂ ÷∂Â Á≈ «Ú√Ê≈ ‘πßÁ≈ ‹ªÁ≈ ˛, ¿π√ Á∂ È≈Ò ‘∆ È≈Ò ¿π‘ «ÚÙ∂
◊π‰≈ÂÓ’ È≈Ò «˜¡≈Á≈ ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ Íz∆Ó≈‰≈ÂÓ’ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ √‘∆ ˛ ¡Â∂ √Ó≈‹Ù≈√Â ˘ «Ú«◊¡≈È È‘∆∫
Óßȉ≈ ¡Â≈«’’ ˛Õ
F. ’ßÓ-’≈‰ √ÏßË Á≈ ¡«‘√≈√ (Lack of Cause and Effect Relationship)-«Ú«◊¡≈«È’ ‘Ó∂Ù≈ «¬‘ ‹≈ȉ
«Úæ⁄ ±⁄∆ æ÷Á∂ ‘È «’ ’ج∆ Ú√± ¡«‹‘∆ «’™ ˛ ¡Â∂ ¿π‘ «’√∂ ÿ‡È≈ ‹ª ’ßÓ Á∂ ’≈È ‹≈ȉ Á∆ ’Ø«ÙÙ ’Á∂
‘È «’√∂ Ú∆ «◊¡≈È ˘ «Ú«◊¡≈È ’‘≈¿π‰ Á∂ Ò¬∆ ¿π√ «Úæ⁄ ’≈‰Â≈ √ÏßË∆ ◊π‰ Á≈ ‘؉≈ ˜±∆ ˛, «¬‘ ‹≈ȉ≈
˜±∆ ˛ «’ «’√∂ ’ßÓ ‹ª ÿ‡È≈ Á∂ «Íæ¤∂ ’∆-’∆ ’≈‰ ‘ÈÕ √Ó≈‹Ù≈√Â Á∆ «Ú«◊¡≈È’ Íë’Â∆ Á∂ «ÚπæË
ÓπÙ«’Ò «¬‘∆ ¿π·≈¬∆ ‹ªÁ∆ ˛ «’ «¬√ «Úæ⁄ ’ßÓ-’≈‰ √ÏßË Á≈ ¡«‘√≈√ Í≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ÷πÁ ¡≈◊√‡ ’≈Ó‡
È∂ √Ó≈‹Ù≈√Â «Úæ⁄ ÿ‡È≈ Á∂ ÁΩ≈È ’≈‰ª Á∆ ÷Ø‹ ˘ ¡√Ú∆’≈ ’∆Â≈ ˛Õ
ÓπÒª’‰- ÓΩ‹±Á ¡≈ØÍ √‘∆ È‘∆∫ ˛Õ ¡æ‹ √Ó≈‹Ù≈√Â ’ßÓ-’≈‰ √Ïß˪ Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’È Á∆ √«ÊÂ∆ «Úæ⁄ ˛Õ
ÓÀ’≈¬∆Ú ¡Â∂ Áπ÷∆Ó ¡≈«Á È∂ √Ó≈‹Ù≈√Â «Úæ⁄ ’ßÓ-’≈‰ √ÏßË Á∆ ÷Ø‹ ”Â∂ «ÚÙ∂Ù ˜Ø «ÁæÂ≈ ˛Õ Áπ÷∆Ó Á≈
ª ’«‘‰≈ ˛ «’ ‘∂’ ’ßÓ (Effect) Á≈ ‘Ó∂Ù≈ ‘∆ «¬’ ‘∆ √Ïß«Ë ’≈È ‘πßÁ≈ ˛Õ
7. √Ó≈‹Ù≈√Â «Úæ⁄ ÍzÔØ◊Ù≈Ò≈ (No Laboratory in Sociology)- √Ó≈‹Ù≈√Â Á∆ «Ú«◊¡≈«È’ Íë’Â∆ Á∂
«ÚπæË «¬’ ÍzÓπæ÷ ÁØÙ «¬‘ Ò◊≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛ «’ «¬√ Á∂ ’ØÒ ÌΩ«Â’ ‹ª Íz«’«Â’ «Ú«◊¡≈Ȫ Á∂ Ï≈Ï ¡≈͉∆
’ج∆ ÍzÔØ◊Ù≈Ò≈ È‘∆∫ ˛ «‹√ «Úæ⁄ ’߇ØÒ «ÁÙ≈Úª «Úæ⁄ ¡«Ë¡ÀÈ ’∆Â≈ ‹≈ √’∂Õ È≈Ò ‘∆ «¬‘ Ú∆ «’‘≈ ‹ªÁ≈
˛ «’ ÍzÔØ◊Ù≈Ò≈ Á∂ ¡«‘√≈√ «Úæ⁄ Íz≈Í ‘æÒ ˘ ÍzÓ≈«‰’ È‘∆∫ Óß«È¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ ◊≈È È∂ «Ò«÷¡≈ ˛ «’
√Ó≈«‹’ √Óæ«√¡≈Úª Á≈ ‘æÒ ’È ¡Â∂ ¡≈͉∆ «‹«◊¡≈√≈ ˘ √ßÂπÙ‡ ’È Á∂ Ò¬∆ ¡√∆∫ √ÓπÁ≈«¬ Á∂ «’√∂ «¬’
Ì≈◊ ˘ ‘æÊ «Úæ⁄ È‘∆∫ ÒÀ √’Á∂Õ ¿π√ ˘ Úæ÷-Úæ÷ «ÁzÙ‡∆’؉ª È≈Ò È‘∆∫ Á∂÷∂ √’Á∂ ¡Â∂ È≈ ‘∆ ¿π√ ˘ Úæ÷-Úæ÷
‘≈Òª «Úæ⁄ æ÷ √’Á∂ ‘ªÕ √ÍæÙ‡ ˛ «’ √Ó≈«‹’ ÿ‡È≈Úª Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ «’√∂ «ÈÙ«⁄ ¡Â∂ ’߇ØÒ ÍzÔØ◊Ù≈Ò≈
«Úæ⁄ √ßÌÚ È‘∆∫ ˛Õ Ì∆Û «ÚÚ‘≈ Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’È, «Ú¡≈‘-ÂÒ≈’ Á∆ ¡√Ò∆¡Â √«ÊÂ∆ Á≈ ÍÂ≈ Ò◊≈¿π‰,
Í«Ú≈«’ ÷∂Â «Úæ⁄ ‰≈¡ ˘ ‹≈‰± ’È, √æ√-˘‘ Á∂ ¡≈Í√∆ ÓÈ-Óπ‡≈Ú ¡Â∂ ¡Í≈Ë∆¡ª Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’È
√ÏßË∆ «’√∂ ÍzÔØ◊Ù≈Ò≈ «Úæ⁄ ’߇ØÒ Íz√«ÊÂ∆¡ª ÍÀÁ≈ È‘∆∫ ’∆Â∆¡ª ‹≈ √’Á∆¡ªÕ ¡«‹‘∆ √«ÊÂ∆ «Úæ⁄ «¬‘ «’‘≈
‹ªÁ≈ ˛ «’ √Ó≈‹Ù≈√Â Áπ¡≈≈ Íz≈Í ‘æÒ ¡øÁ≈«˜¡ª ”Â∂ ¡Ë≈« ‘πßÁ∂ ‘È ¡Â∂ «¬√∂ ’≈È √Ó≈‹Ù≈√Â ˘
«Ú«◊¡≈È È‘∆∫ Óß«È¡≈ ‹≈ √’Á≈Õ
8. √Ó≈‹Ù≈√Â Ì«Úæ÷Ï≈‰∆ ’È «Úæ⁄ ¡√ÓÊ ˛ (Sociology is Incapable to Prediction)- √Ó≈‹Ù≈√Â
Á∆ «Ú«◊¡≈È’ Íë’Â∆ Á∂ «ÚπæË «¬’ ÓπÙ«’Ò «¬‘ ¿π·≈¬∆ ‹ªÁ∆ ˛ «’ «¬‘ Ì«Úæ÷Ï≈‰∆ ’È «Úæ⁄ ¡√ÓÊ
˛Õ «¬√ Á∂ «ÈÔÓ √ÚÌΩ«Ó’ ±Í È≈Ò √æ⁄ È‘∆∫ ‘È «‹È∑ª È∂ √≈∂ √Ó≈‹ª ¡Â∂ √«Ó¡ª «Úæ⁄ Ò≈◊± ‹ª Ò◊≈¬∆ ‹≈
√’∂Õ «¬√ Á∂ ¿πÒ‡ Íz«’«Â’ ¡Â∂ ÌΩ«Â’ «Ú«◊¡≈Ȫ Á∂ «ÈÔÓ √ÚÌΩ«Ó’ ±Í È≈Ò √æ⁄ ‘πßÁ∂ ‘ÈÕ ¿πÁ≈‘‰ Á∂
±Í «Úæ⁄, ¡æ◊ «Úæ⁄ ‘æÊ Í≈¿π‰ ”Â∂ ¿π‘ ‹Ò∂◊≈ ‘∆Õ
«¬√ Â∑ª Í≈‰∆ «Úæ⁄ ’≈◊˜ Í≈¿π‰ ”Â∂ ¿π‘ ◊Ò∂◊≈ ‘∆Õ «¬‘ ◊æÒ √≈∆¡ª Ê≈Úª ¡Â∂ √«Ó¡ª Á∂ Ò¬∆ √æ⁄ ˛Õ
√Ó≈‹Ù≈√Â∆ «ÈÔÓª «Úæ⁄ «ÈÙ⁄∂Í»Ú’ Ì«Úæ÷Ï≈‰∆ ’È Á∆ √ÓÊ≈ Á≈ ¡«‘√≈√ Í≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ‹∂’
«¬’ «Ú¡’Â∆ «’√∂ Á±√∂ «Ú¡’Â∆ ˘ ◊≈Ò∑ª ’æ„Á≈ ˛ ‹ª ÊæÍÛ Ó≈Á≈ ˛ ª ¿π√ Á∆ ÍzÂ∆«¥¡≈ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄
«ÈÙ⁄∂Í»Ú’ ’πfi Ú∆ ’«‘‰≈ ¡Ω÷≈ ˛Õ «¬√ Á≈ ’≈È «¬‘ ˛ «’ ¿π√ Á∆ ÍzÂ∆«¥¡≈ ’¬∆ ’≈È≈ ”Â∂ «ÈÌ ’Á∆
˛Õ ¿π‘ ◊≈Ò∑ª Á≈ ‹Ú≈Ï ◊≈Ò∑ª È≈Ò ¡Â∂ ÊæÍÛ Á≈ ‹Ú≈Ï Ó≈’πæ‡ È≈Ò Á∂ √’Á≈ ˛ ¡Â∂ «¬‘ Ú∆ √ßÌÚ ˛ «’ ¿π‘
٪ ‘∆ ‘∂Õ «ÚÙ∂Ù Â∑ª Á∆ ÍzÂ∆«¥¡≈ ¿π√ Á∆ Í«Ú≈«’ ‹ÈÓ Ì±Ó∆, ¿π√ Á∆ «√æ«÷¡≈ Á∆÷Ù≈, ¿π√ Á∂ «Ú⁄≈ª,
Ì≈ÚÈ≈Úª, ¡≈ÁÙª, ÓπæÒª, √Ó≈«‹’ Ú≈Â≈ÚÈ ¡≈«Á ”Â∂ «ÈÌ ’Á∆ ˛Õ «¬‘ Ú∆ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ˛ «’ √Ó≈«‹’
ÿ‡È≈Úª «Úæ⁄ ‘ √Ó∂∫ Í«ÚÂÈ ‘πßÁ∂ «‘ßÁ∂ ‘È ¡Â∂ Í«ÚÂÈ ÿ‡È≈Úª Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ Ì«Úæ÷Ï≈‰∆ ’È≈ «’√
Â∑ª √ßÌÚ ˛Õ √Ó≈«‹’ ÿ‡È≈Úª «¬ßÈ∆¡ª ¡«ÈÙ«⁄ ¡Â∂ Í«ÚÂÈÙ∆Ò ‘πßÁ∆¡ª ‘È ¡Â∂ È≈Ò ‘∆ √Ó≈«‹’
«ÈÔÓ «¬ßÈ∂ ¡Í±‰ ¡Â∂ √∆«Ó ‘πßÁ∂ ‘È «’ ¿πÈ∑ª Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ’ج∆ Ì«Úæ÷Ï≈‰∆ ’È≈ ÏÛ≈ ¡Ω÷≈ ˛Õ ‹∂’ ’ج∆
Ì«Úæ÷Ï≈‰∆ ’ Ú∆ «ÁæÂ∆ ‹≈Ú∂ ª ¿π√ Á≈ √æ⁄ «√æË ‘؉≈ ‘Ø Ú∆ ¡Ω÷≈ ˛Õ
ÓπÒª’‰-√Ó≈‹Ù≈√Â Á∆ «Ú«◊¡≈È’ Íë’Â∆ Á∂ «ÚπæË Ò◊≈¬∂ ◊¬∂ ¿πÍØ’Â ÁØÙ «È¡Ë≈ ‘ÈÕ Ì«Úæ÷Ï≈‰∆
’È Á∆ √∆Ó ÔØ◊Â≈ È≈ ’∂ÚÒ √Ó≈‹Ù≈√Â «Úæ⁄ ÏÒ«’ Íz«’«Â’ ¡Â∂ ÌΩ«Ó’ «Ú«◊¡≈Ȫ «Úæ⁄ Í≈¬∆ ‹ªÁ∆
˛Õ ¿πÈ∑ª «Ú«◊¡≈Ȫ Á∂ Áπ¡≈≈ ’æ„∂ ◊¬∂ ’¬∆ ‘æÒ √æ⁄ È‘∆∫ ‘πßßÁ∂, ’¬∆ Ì«Úæ÷Ï≈‰∆¡ª ◊Ò √≈«Ï ‘πßÁ∆¡ª ‘ÈÕ
¡ßÁ≈˜∂ ¡Èπ√≈ ‹ª Ì«Úæ÷Ï≈‰∆ ’È Á∆ √∆«Ó √ÓæÊ≈ Á∂ Ï≈Ú‹±Á Ú∆ ‹ÁØ∫ ‘Ø √≈∂ «Ú«Ù¡ª ˘ «Ú«◊¡≈È Óß«È¡≈

38 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY