Page 346 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

«¬’≈¬∆ñI: √ø√«¥Â∆ Á≈ «◊¡≈È — √ø√«¥Â∆ ¡Â∂ √æ«Ì¡Â≈

¡Èπ√≈ ÍÃ؇À√‡À∫‡ ËÓ «Úæ⁄ ’πfi ¡«‹‘∆¡ª «ÚÙ∂ÙÂ≈Úª ‘È ‹Ø Í»ø‹∆Ú≈Á Á∂ «Ú’≈√ «Úæ⁄ √‘≈«¬’ «√æË ‘ج∆¡ª È؇
‘ÈÕ ÙÃ∆ Ú∂Ï Á∂ ¡Èπ√≈ Í»ø‹∆Ú≈Á Á≈ √ÚØÂÓ «Ú’≈√ «¬ø◊ÒÀ∫‚, ¡Ó∆’≈, ‘≈ÒÀ∫‚ ¡≈«Á ¿πÈ∑ª Á∂Ùª «Úæ⁄ ‘Ø«¬¡≈
˛, «‹æÊ∂ ÒØ’ ÍÃ؇À√‡À∫‡ ËÓ Á∂ ¡ÈπÔ≈¬∆ ‘؉ ’≈È Í»ø‹∆Ú≈Á ˘ Ï‘π «˜¡≈Á≈ «Ú’«√ ’ √’∂ ‘ÈÕ «¬√ ÂØ∫
«¬‘ √ÍæÙ‡ ‘πøÁ≈ ˛ «’ √ø√«¥Â∆ ¡≈«Ê’ ‹∆ÚÈ Á∆ «ÁÙ≈ «ÈË≈« ’Á∆ ˛Õ
C. ¿πÁÔØ«◊’ «Ú’≈√ Á≈ ÍÃÌ≈Ú- √ø√«¥Â∆ ¿πÁÔØ«◊’ «Ú’≈√ ˘ Ú∆ ÍÃÌ≈«Ú ’Á∆ ˛Õ «’√∂ Ú∆ Á∂Ù «Úæ⁄ ÍÃØ-
¿πÁÔØ«◊’ Á∂ «Ú’≈√ Á∆ ’∆ ÁÙ≈ ‘ØÚ∂◊∆, «¬√ Á≈ «ÈË≈‰ «¬√ Á∂Ù Á∆ √ø√«¥Â∆ ‘∆ ’∂◊∆Õ «’√∂ √Ó≈‹
«Úæ⁄ «’√ Â∑ª Á∂ ÓÙ∆Ȫ, ¿πÍ’Ȫ ¡≈«Á Á≈ «Ú’≈√ ‘ØÚ∂◊≈ ¡Â∂ «’‘Û∆¡ª Ú√»¡ª Á≈ ¿πÂÍ≈ÁÈ ‘ØÚ∂◊≈,
«¬‘ ¿π√ √Ó≈‹ «ÚÙ∂Ù Á∆ √ø√«¥Â∆ ‘∆ «ÈÙ«⁄ ’Á∆ ˛Õ «’√∂ Á∂Ù Á∂ ’≈÷≈«È¡ª «Úæ⁄ ÌØ◊-«ÚÒ≈√ Á∆¡ª
Ú√»¡ª ωÈ◊∆¡ª ‹ª ÔπæË √Óæ◊∆ Á≈ «ÈÓ≈‰ ‘ØÚ∂◊≈, «¬√ Á≈ ÎÀ√Ò≈ ¡Â∂ «ÈË≈‰ ¿π√ Á∂Ù Á∆ √ø√«¥Â∆
’∂◊∆, Ù’Â∆ Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò ¡√ƒ Á»√∂ Á∂Ùª Á≈ «ÚÈ≈Ù ’È Ò¬∆ ’ª◊∂ ‹ª ¿π√ ˘ ‹È-’«Ò¡≈‰ Á∂ ’øÓª
«Úæ⁄ ¡Í‰≈Úª◊∂Õ «¬‘ Ú∆ √≈‚∆ √ø√«¥Â∆ È≈Ò ‘∆ «ÈË≈« ‘ØÚ∂◊≈Õ «¬√ »Í «Úæ⁄ «¬‘ «’‘≈ ‹≈ √’Á≈ ˛ «’
¿πÁÔØ◊’∆ Ú∆ √ø√«¥Â∆ È≈Ò ÍÃÌ≈«Ú ‘πøÁ∆ ˛Õ
D. √Ó≈«‹’ „ª⁄∂ ¡Â∂ √ø◊·È Á≈ ÍÃÌ≈Ú- Úæ÷-Úæ÷ √ø√«¥Â∆¡ª «Úæ⁄ √Ó≈«‹’ „ª⁄∂ (Social Structure) ¡Â∂
√Ó≈«‹’ √ø◊·È Á≈ »Í Ú∆ Úæ÷-Úæ÷ ‘πøÁ≈ ˛Õ Í«Ú≈ ˘ ‘∆ ÒÀ Ò˙, ’¬∆¡ª √ø√«¥Â∆¡ª «Úæ⁄ √øÔπ’ ͫÚ≈
Á≈ ¡«Ë’≈ ‘πøÁ≈ ˛ ª ’¬∆¡ª «Úæ⁄ «¬’æÒ∂ (Single) Í«Ú≈ª Á≈Õ «Ú¡≈‘ Á≈ »Í Ú∆ Úæ÷-Úæ÷ √ø√«¥Â∆¡ª
«Úæ⁄ ¡Òæ◊-¡Òæ◊ ‘πøÁ≈ ˛Õ ¿πÁ≈‘‰ Á∂ ÂΩ ”Â∂ «‘øÁ»¡ª «Úæ⁄ «ÍÂ≈ Á∆¡ª √æ Í∆Û∑∆¡ª ¡Â∂ Ó≈Â≈ Á∆¡ª Í≥‹
Í∆Û∑∆¡ª Âæ’ √ÏøË∆¡ª «Úæ⁄ ¡≈Í√ ”⁄ «Ú¡≈‘ È‘ƒ ‘Ø √’Á≈, ‹Á «’ Óπ√ÒÓ≈Ȫ «Úæ⁄ ÌÀ‰-Ì≈Úª ¡Â∂ ’πfi Ï‘πÂ
‘∆ ȘÁ∆’∆ ÷»È-√ÏøË∆¡ª ˘ ¤æ‚ ’∂ «Ú¡≈‘ √ÏøË √Ê≈«Í ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ √æ«Ì¡≈ √Ó≈‹ª «Úæ⁄ ÒÛ’∆ Á≈
¡◊Ú≈‘ ’’∂ ¿π√ È≈Ò «Ú¡≈‘ ’ ÒÀ‰≈ √Ó≈«‹’ ¡Í≈Ë Óø«È¡≈ ‹ªÁ≈ ˛ Í Ì∆Ò, ◊Ω∫‚ ¡≈«Á ‹È‹≈Â∆¡ª
«Úæ⁄ «Ú¡≈‘ Á≈ «¬‘∆ Â∆’≈ ¡≈ÁÙ Óø«È¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ
√Ó≈«‹’ „ª⁄∂ Á∂ ¡Ë∆È ÓÀ∫Ïª Á∆¡ª √«ÊÂ∆¡ª ¡Â∂ ’øÓª (Status and Rules) ˘ Ù≈«ÓÒ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ¡√Ò
«Úæ⁄ √Ó≈‹ Á∂ ÓÀ∫Ïª Á∆ √«ÊÂ∆ ¡Â∂ ’øÓ Ú∆ √Ó≈‹ «ÚÙ∂Ù Á∆ √ø√«¥Â∆ È≈Ò «ÈÙ«⁄ ‘πøÁ≈ ˛Õ ¿πÁ≈‘‰ Á∂ ÂΩ
”Â∂ ÍÃøÍ≈◊ »Í «Úæ⁄ «‘øÁ» Í«Ú≈ª ”⁄ «¬√Â∆¡ª Á∆ √«ÊÂ∆ Ï‘π «˜¡≈Á≈ Ó≈Û∆ ˛, ¿π‘ ÍÂ∆ Á∆ Á≈√∆ ‹ª
√∂«Ú’≈ √Ófi∆ ‹ªÁ∆ ˛ Í ’¬∆ √Ó≈‹ª «Úæ⁄ «¬√Â∆ ‘∆ Í«Ú≈ Á∆ Óπ÷∆¡≈ ‘πøÁ∆ ˛Õ ¿πÈ∑ª ˘ ‘∆ ¡≈«Ê’ √æÂ≈
ÍÃ≈Í ‘πøÁ∆ ˛ ¡Â∂ ¿πÈ∑ª Á∂ È≈Ó ”Â∂ ‘∆ ÚøÙ ⁄æÒÁ≈ ˛Õ «¬√ Â∑ª √ÍæÙ‡ ˛ «’ √ø√«¥Â∆ √Ó≈«‹’ „ª⁄∂ Á∂ »Í ˘
«ÈÙ«⁄ ’Á∆ ˛Õ
E. ≈‹È∆«Â’ √ø◊·È ”Â∂ ÍÃÌ≈Ú- ‘∂’ √Ó≈‹ «Úæ⁄ ≈‹È∆«Â’ √ø◊·È Á≈ «ÈË≈‰ ¿π√ √Ó≈‹ «ÚÙ∂Ù Á∆
√ø√«¥Â∆ Á∂ √ÏøË «Úæ⁄ ‘∆ ‘πøÁ≈ ˛Õ «’√∂ √Ó≈‹ «ÚÙ∂Ù Á∆ √’≈ ÍË≈ÂøÂ, ’πÒ∆ÈÂøÂ, ¬∂’ÂøÂ, ≈‹ÂøÂ,
√≈ÓÚ≈Á «Úæ⁄Ø∫ «’√ «Ú⁄≈Ë≈≈ ˘ ÓøÈ∂◊∆, «¬‘ ¿π√ √Ó≈‹ «ÚÙ∂Ù Á∆ √ø√«¥Â∆ ‘∆ «ÈË≈« ’∂◊∆Õ √’≈ «’√
Â∑ª Á∂ ’≈˘È ω≈Ú∂◊∆, «¬‘ Ú∆ √ø√«¥Â∆ ‘∆ «ÈÙ«⁄ ’Á∆ ˛Õ ¡√Ò «Úæ⁄ ’≈˘È, √Ó≈‹ «ÚÙ∂Ù È≈Ò ÍÃ⁄æ«ÒÂ
ÍÃÌ≈Úª, ÍÃøÍ≈Úª ¡≈«Á Á∂ ‘∆ Á»√∂ »Í ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ «¬√ Â∑ª ¿π√ √Ó≈‹ «ÚÙ∂Ù «’‘Û∂-«’‘Û∂ Ú◊ª ˘ √πæ«÷¡≈
ÍÃÁ≈È ’∆Â∆ ‹≈Ú∂◊∆, ’∆-’∆ √Ó≈«‹’ √π«ÚË≈Úª ‘؉◊∆¡ª ¡≈«Á ◊æÒª √ø√«¥Â∆ È≈Ò ‘∆ «ÈÙ«⁄ ‘πøÁ∆¡ª ‘ÈÕ
¿πÁ≈‘‰ Á∂ ÂΩ ”Â∂ Ì≈ «Úæ⁄ ’≈˘È È≈Ò ‘∆‹Èª Á∆ «ÚÙ∂Ù √πæ«÷¡≈ ¡Â∂ ¿πµÈÂ∆ Á≈ ÔÂÈ ’∆Â≈ «◊¡≈ ˛,
‹Á «’ ¡Ó∆’≈ «Úæ⁄ È∆◊Ø ÒØ’ª Á∆ ÁÙ≈ √πË≈‰ Á∂ ÔÂȪ Á∆ ¡‹∂ ˜» ˛Õ
F. √Ó≈‹∆’È Á∆ Íë’«¡≈ ”Â∂ ÍÃÌ≈Ú- √Ó≈‹∆’È Á∆ Íë’«¡≈ Ú∆ ’≈Î∆ ‘æÁ Âæ’ √ø√«¥Â∆ È≈Ò ÍÃÌ≈«Ú ‘πøÁ∆
˛, ‹Á Ïæ⁄≈ ‹ÈÓ ÒÀ∫Á≈ ˛ ª ¿π√ ˘ ’ج∆ Ú∆ √Ó≈«‹’ ◊π‰ È‘ƒ ‘πøÁ≈, ¿π‘ «¬’ ÍÃ≈‰∆ Ù≈√Â∆ ÍÃ≈‰∆ ‘∆ ‘πøÁ≈
˛Õ ‘ΩÒ∆-‘ΩÒ∆ Í«Ú≈, ÷∂‚ Á∂ √≈Ê∆ ¡Â∂ ◊π¡ª„∆ ¡≈«Á Á∂ √øÍ’ «Úæ⁄ «‘ ’∂ ¿π‘ √Ó≈«‹’ ◊π‰ª ˘ «√æ÷Á≈ ˛Õ
«¬‘ √Ó≈«‹’ «’√ Â∑ª Á∂ ‘؉◊∂, «¬È∑ª Á≈ «ÈË≈‰ √ø√«¥Â∆ ’Á∆ ˛Õ Ïæ⁄∂ ˘ «‘øÁ∆ ÏØÒ‰≈ «√÷≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂◊≈
‹ª ¡ø◊∂˜∆ ‹ª Îê«√√∆, «¬‘ ¿π√ √Ó≈‹ «Úæ⁄ ÍÃ⁄æ«Ò Ì≈Ù≈ (√ø√«¥Â∆ Á≈ ¡ø◊) ”Â∂ «ÈÌ ’∂◊≈Õ Ïæ«⁄¡ª ˘
Úæ«‚¡ª Á∂ ÍÀ ¤»‘‰≈ ¡Â∂ ÍÉ≈Ó ’È≈ «√÷≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂◊≈ ‹ª ÈÓ√Â∂ ’È≈, «¬‘ Ú∆ √ø√«¥Â∆ È≈Ò ‘∆ «ÈÙ«⁄Â
‘ØÚ∂◊≈Õ «¬øÈ≈ ‘∆ È‘ƒ «¬’ √Ó≈«‹’ Íz≈‰∆ ˘ ¡√Ò «Úæ⁄ √Ó≈«‹’ Ï‰È Á∂ Ò¬∆ √ß√«¥«Â’ ÙπæË∆ Á∂ «ÈÔÓª ˘
Óßȉ≈ ÍÀ∫Á≈ ˛, «¬È∑ª ˘ √ß√’≈ ’«‘ßÁ∂ ‘ÈÕ ¿πÁ≈‘‰ Á∂ ÂΩ ”Â∂, «‘ßÁ±¡ª «Úæ⁄ È≈Ó’È √ß√’≈, Óπß‚È √ß√’≈,
Ôæ◊ÍÚ∆ √ß√’≈ ¡Â∂ ¡ß «Úæ⁄ ÓΩ √ß√’≈ ¡Â∂ Óπ√ÒÓ≈Ȫ «Úæ⁄ ¡’∆’≈, Ó’ÂÏ, ÷ÂÈ≈, «È’≈‘ ¡Â∂ ÓΩÂ

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 339