Page 351 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

√Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ Óπæ÷ ÂæÂ

È؇ ÏπæË∆ ¡Â∂ ÓÀÁ≈ Á∆ Â∂˜∆ ‹∆ÚÈ «Úæ⁄ √ÎÒÂ≈ Íz≈Í ’È «Úæ⁄ √Óæ«√¡≈Úª ˘ √πÒfi≈¿π‰ «Úæ⁄ ¡Â∂
ÈÚ∆∫¡ª √«ÊÂ∆¡ª Á∂ È≈Ò ¡Èπ’±ÒÈ ’È Á∆ ÔØ◊Â≈ ˘ ¡‹È ’È «Úæ⁄ Ï‘π √‘≈«¬’ «√æË ‘πßÁ∆
˛Õ «¬√ Á∂ ¿πÒ‡ «¬’ ÓπÛ «Ú¡’Â∆ ¡Èπ’±ÒÈ √«ÊÂ∆¡ª «Úæ⁄ Ú∆ ¿πÂÓ √ÓÊ≈Úª ‹ª ÔØ◊Â≈Úª ˘
«Ú’«√ ȑ∆∫ ’ √’Á≈ ˛Õ ÏπæË∆ ¡Â∂ ÓÀÁ≈ Á∆ Íz«’Â∆ Á∂ ¡Èπ√≈ «Ú¡’Â∆ Á∂ «Ú⁄≈, «ÁzÙ‡∆’؉,
«◊¡≈È, «‘øÓÂ, √±fi-ϱfi ¡≈«Á ’¬∆ «ÚÙ∂ÙÂ≈Úª Á≈ «ÈË≈‰ ‘πßÁ≈ ˛Õ «Ú¡’Â∆ÂÚ Á∆ Íz«’Â∆ Á∂
«ÈË≈‰ «Úæ⁄ «¬È∑ª √≈«¡ª Á∆ ¡≈͉∆ ¡Òæ◊-¡Òæ◊ ʪ ‘πßÁ∆ ˛Õ ¡√Ò «Úæ⁄ «¬‘ ÁØÈØ∫ «Ú¡’Â∆ÂÚ
Á∆ ¡«Â ’∆ÓÂ∆ √ßÍzÁ≈«¬ ‘πßÁ∆¡ª ‘ÈÕ
(√) √È≈Ô±-Óß‚Ò (Nervous system)-«Ú¡’Â∆ÂÚ Á∂ «Ú’≈√ «Úæ⁄ √È≈Ô±-Óß‚Ò Á∆ «’«¡≈Ù∆ÒÂ≈ Á≈
Ú∆ Ï‘π ÍzÌ≈Ú ÍÀ∫Á≈ ˛ «’™«’ «¬‘ ÔØ◊Â≈, «’«¡≈ÂÓ’ ’ΩÙÒ, «ÚÙ∂Ù ÓÀÁ≈ ¡≈«Á ˘ ÍzÌ≈«Ú ’Á∆
˛Õ ‹Á «’ √È≈Ô±-Óß‚Ò Á∆ «’«¡≈Ù∆ÒÂ≈ Á∆ Ú∆ ¡≈͉∆ «¬’ ‘æÁ ‘πßÁ∆ ˛ «Î Ú∆ Ï‘π √≈∆¡ª
⁄È≈ÂÓ’ ÔØ◊Â≈Úª Á∂ «Ú’≈√ «Úæ⁄ «¬√ Á∂ Ó‘æÂÚ ˘ ÿæ‡ È‘∫∆ ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈Õ Ùz∆ ’À∫Í (Kemph)
Á∂ ¡Èπ√≈ √≈‚∆¡ª «¬æ¤≈Úª Á∆ ¿πÂÍÂ∆ √ÚÂ: ⁄≈«Ò √È≈Ô± Óß‚Ò È≈Ò ‘πßÁ∆ ˛ ¡Â∂ «¬√ ¡Ê «Úæ⁄
‘Ω√Ò≈ ¡Â∂ √ß’ÒÍ ¡≈«Á Á∂ «Ú’≈√ «Úæ⁄ Ú∆ «¬√ Á≈ Ó‘æÂÚͱÈ ÔØ◊Á≈È ‘πßÁ≈ ˛Õ
(Á) ¡ßÂ: √Â≈Ú∆ ◊zßÊ∆¡ª (Endocrine glands)-√∆ «Úæ⁄ ¡«‹‘∆¡≈ ’¬∆ ◊zßÊ∆¡ª ‘πßÁ∆¡ª ‘È «‹È∑ª
«Úæ⁄ ¡Òæ◊-¡Òæ◊ Â∑ª Á∂ ÁzÚ ÍÁ≈Ê «È’Ò ’∂ ÷±È «Úæ⁄ «ÓÒÁ∂ «‘ßÁ∂ ‘ÈÕ «¬È∑ª ÁzÚ ÍÁ≈ʪ ˘
‘≈ÓØÈ√ (hormones) ’«‘ßÁ∂ ‘ÈÕ ‘≈ÓØÈ√ ‹ÁØ∫ √ßÂπ«Ò Ó≈Â≈ «Úæ⁄ «È’ÒÁ∂ ‘È Âª ¿π√ «Úæ⁄
«Ú¡’Â∆ÂÚ Á∂ «Ú’≈√ «Úæ⁄ √‘≈«¬Â≈ «ÓÒÁ∆ ˛ ‹ÁØ∫ «’ ÿæ‡ ‹ª «˜¡≈Á≈ Ó≈Â≈ «Úæ⁄ ‘≈ÓØÈ√ Á≈
√ÂÏ (secretion) ‘؉≈ ‘≈È∆’≈’ «√æË ‘πßÁ≈ ˛Õ Ï‘π «˜¡≈Á≈ √ÂÏ ‘؉ ”Â∂ «Ú¡’Â∆ «˜¡≈Á≈
‹ØÙ∆Ò≈, «˜¡≈Á≈ ◊πæ√∂ Ú≈Ò≈, ¡ÙªÂ ¡≈«Á ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛, ‹ÁØ∫ «’ ÿæ‡ √ÂÏ ‘؉ ”Â∂ ¿π‘ ¡≈Ò√∆, √π√Â,
’Ó˜Ø ¡≈«Á ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛Õ ◊ÁÈ Á∆ ‹Û∑ «Úæ⁄ Í≈¬∆ ‹≈‰ Ú≈Ò∆ ’ß·◊zßÊ∆ (thyroid glands) È≈Ò
“Ê≈¬∆Ø’√∆È” (thyroxin) È≈Ó Á≈ ÁzÚ ÍÁ≈Ê «È’ÒÁ≈ ˛Õ «¬√ Á∂ ÈÙ‡ ‘Ø ‹≈‰ È≈Ò «¬’ Â∑ª Á≈
Ø◊ ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛ «‹√ È≈Ò √∆ «Úæ⁄ √«ÊÂ≈, √π√Â∆ ¡Â∂ «È≈Ù≈ ¤≈ ‹ªÁ∆ ˛, «ÁÓ≈◊ ’ßÓ È‘∆∫ ’Á≈
˛, √Ø⁄‰ Ù’Â∆ ÿæ‡ ‘Ø ‹ªÁ∆ ‘À, «⁄ßÂÈ Ù’Â∆ ÿæ‡ ‹ªÁ∆ ˛Õ ¿π√∂ Â∑ª ◊π«Á¡ª (Kidneys) ¿πµÍ
√«Ê ¡«ÌÚz’-◊zßÊ∆ (adrenal gland) ”⁄Ø∫ ‹Ø “¬∂‚z∆È∆È” (adrenin) È≈Ó Á≈ √ «È’ÒÁ≈ ˛ ¿π√ Á∂
«˜¡≈Á≈ ‘Ø ‹≈‰ È≈Ò ÍπÙª «Úæ⁄ ÍØÙ«‡’ ◊π‰ª Á∆ Ó≈Â≈ «˜¡≈Á≈ ‘Ø ‹ªÁ∆ ˛ ¡Â∂ «¬√Â∆¡ª Á∂ ¡ß◊ª
Á∆ ◊ØÒ≈¬∆ ÷ÂÓ ‘Ø ‹ªÁ∆ ˛, ¡≈Ú≈‹ Ì≈∆ ‘Ø ‹ªÁ∆ ˛ ¡Â∂ Á≈Û∆ Óπæ¤ «È’Ò‰ Òæ◊Á∆ ˛Õ ¿π√∂ Â∑ª
Í∆Ô±Ù-◊zßÊ∆ (pituitary gland) ˘ Ó≈√‡ ◊zßÊ∆ (master gland) «¬√ Ò¬∆ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ˛ «’™«’ «¬‘
‘Ø ◊zßÊ∆¡ª ”Â∂ ’ø‡ØÒ ¡Â∂ ¿πÈ∑ª Á∂ ’ßÓª «Úæ⁄ √Óß‹√Ô √Ê≈«Í ’Á∆ ‘ÀÕ «¬‘ ◊zßÊ∆ «ÁÓ≈◊ Á∂ ¡Ë≈
”Â∂ Ó‡ Á∂ Á≈‰∂ Á∂ Ï≈Ï ‘πßÁ∆ ˛Õ ‹ÁØ∫ «¬‘ ◊zßÊ∆ «˜¡≈Á≈ «’«¡≈Ù∆Ò ‘πßÁ∆ ˛ ª «Ú¡’Â∆ ¶Ï∂ ⁄ΩÛ∂
√∆ Ú≈Ò≈ ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂ √Ó∂∫ ÂØ∫ Í«‘Òª ‘∆ ¿π√ Á∆ ‹ÈÈ∂«ÁzÔ Á≈ «Ú’≈√ ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬√ Á∂ ¿πÒ‡
‘≈Ò «Úæ⁄ «Ú¡’Â∆ ÏΩÈ≈ ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂ ¿π√ Á∂ √∆«’ ¡ß◊ª Á≈ ÚË∂∂ «Ú’≈√ È‘∆∫ ‘Ø √’Á≈Õ ¿π√∂
Â∑ª «¬√Â∆¡ª Á∆ √ßÂ≈È ÍÀÁ≈ ’È Á∆ Íz«’«¡≈, Ó≈«√’ ËÓ, ◊Ì Ë≈È ¡≈«Á «¬’ ‘Ø Â∑ª Á∆
◊zßÊ∆ √∆«’ ◊ßzÊ∆¡ª ÚæÒØ∫ ÍzÌ≈«Ú ‘πßÁ∆¡ª ‘ÈÕ
B. √Ó≈«‹’ ’≈’ √Ó≈‹ ¡Â∂ «Ú¡’Â∆ÂÚ (Social Factors-Society and Personality)
«Ú¡’Â∆ Á∂ «ÈÓ≈‰ ‹ª «Ú’≈√ «Úæ⁄ Íz≈‰∆Ù≈√Â∆ ’≈’ª Á∂ «¬Ò≈Ú≈ ’πfi √Ó≈«‹’ ’≈’ª Á≈ Ú∆ ÔØ◊Á≈È
‘πßÁ≈ ˛ «’™«’ Íz≈‰∆Ù≈√Â∆ ’≈’ «Ú¡’Â∆ÂÚ Á∂ «Ú’≈√ Ò¬∆ ˜±∆ ’æ⁄≈ Ó≈Ò ÍzÁ≈È ’Á∂ ‘È Í «¬√ ’æ⁄∂
Ó≈Ò È≈Ò ¡√Ò «Ú¡’Â∆ÂÚ Á≈ «ÈÓ≈‰ √Ó≈‹ ÚæÒØ∫ ¡Â∂ √Ó≈«‹’ √«ÊÂ∆¡ª «Úæ⁄ ‘∆ ‘πßÁ≈ ˛Õ «Ú¡’Â∆ÂÚ
Á∂ «Ú’≈√ «Úæ⁄ ÔØ◊Á≈È Á∂‰ Ú≈Ò∂ ’πfi Óπæ÷ √Ó≈«‹’ ’≈’ ‘∂· «Ò÷∂ ‘È-
(’) Í«Ú≈ (Family)-√Ó≈«‹’ ‹∆ÚÈ Á≈ ¡Ë≈ ‘∆ Í«Ú≈ ˛ ¡Â∂ «Ú¡’Â∆ÂÚ Á∂ «Ú’≈√ «Úæ⁄ «¬√
Á≈ ÔØ◊Á≈È Ú∆ √Ì ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ ‘πßÁ≈ ˛Õ Í«Ú≈ «Úæ⁄ ‘∆ Ïæ⁄≈ √Ì ÂØ∫ Í«‘Òª ‹ÈÓ ÒÀ∫Á≈ ˛ ¡Â∂ ¿π√
Á≈ ¡ß«Ì’ ‹∆ÚÈ Í«Ú≈’ Ú≈Â≈ÚÈ «Úæ⁄ ‘∆ Ï∆ÂÁ≈ ˛Õ «¬‘ ¡ß«Ì’ ‹∆ÚÈ «˜¡≈Á≈Â Ò⁄∆Ò≈
‘πßÁ≈ ˛, ¿π√ «Óæ‡∆ Á∂ „∂ Á∆ Â∑ª ‘πßÁ≈ ˛ «‹√ È≈Ò «’ «ÙÒÍ’≈ ¡≈͉∆ Í√ßÁ Á∂ ¡Èπ√≈ ϪÁ Á∆
Ó±Â∆ ‹ª Ï≈ÁÙ≈‘ Á∆ Ó±Â∆ ω≈ √’Á≈ ˛Õ «¬‘ ◊æÒ Í«Ú≈ ”Â∂ Ú∆ Ò≈◊± ‘πßÁ∆ ‘ÀÕ Í«Ú≈ Ú∆ ¡≈͉∂

344 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY