Page 384 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

«¬’≈¬∆ñAA: √Ó≈«‹’ ÍæË ¡Â∂ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈

Ø«’¡≈ È‘ƒ ‹≈ √’Á≈, «¬æÊØ∫ Âæ’ «’ √≈ÓÚ≈Á∆ Á∂Ùª «Úæ⁄ Ú∆ ¡‘π«Á¡ª ¡Â∂ «˜øÓ∂Ú≈∆¡ª Á∆ «ÌøÈÂ≈ È؇
Á∂ ¡Èπ√≈ Íπ√’≈ª «Úæ⁄ «ÌøÈÂ≈ Í≈¬∆ ‹ªÁ∆ ˛ ¡Â∂ ¿πµÊ∂ Ú∆ √Ó≈«‹’ ÍæË Á∂÷‰ ˘ «ÓÒÁ≈ ˛Õ
B. Á»√∆ ◊æÒ «¬‘ ˛ «’ ‘∂’ ¡‘πÁ∂ ”Â∂ ¡«‹‘∂ «Ú¡’Â∆ «Ï·≈¿π‰∂ ‘πøÁ∂ ‘È ‹Ø ¡≈͉∂ ¡‘πÁ∂ Á∆ «˜øÓ∂Ú≈∆
˘ ⁄ø◊∆ Â∑ª «ÈÌ≈ √’‰, «Ó‘È ¡Â∂ Ò◊È È≈Ò ¡≈͉∂ ’ÂÚ Á≈ Í≈Ò‰ ’ √’‰Õ «¬√∂ Ò¬∆ ‘∆
√Ó≈‹ Úæ÷-Úæ÷ ¡‘π«Á¡ª Ò¬∆ Úæ÷-Úæ÷ Â∑ª Á∂ Íπ√’≈ª Á∆ «ÚÚ√Ê≈ ’Á≈ ˛ ¡Â∂ ÒØ’ª ˘ ¿πÈ∑ª Á∆
ÔØ◊Â≈, ÏπæË∆ ¡Â∂ π⁄∆ Á∂ ¡Èπ√≈ Úæ÷-Úæ÷ ¡‘πÁ∂ ÍÃÁ≈È ’Á≈ ˛Õ «¬√ Â∑ª ¡‘π«Á¡ª Á∆ Úø‚ ¡Â∂
‘∂’ ¡‘πÁ∂ Ò¬∆ «ÚÙ∂Ù Íπ√’≈ √Ó≈‹ Á≈ ˜»∆ ¡ø◊ ˛ ¡Â∂ «¬√ ˘ ‘∆ ÍæË ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ
‹Á «’√∂ √Ó≈‹ «Úæ⁄ Úæ÷-Úæ÷ ¡‘πÁ∂ ‘؉ ¡Â∂ ¿π√ È≈Ò √Ïø«Ë ¡«Ë’≈ª ¡Â∂ Íπ√’≈ª «Úæ⁄ ◊À-Ï≈ÏÂ≈
‘ØÚ∂ ª √Ó≈‹ «Úæ⁄ ÍæË ÍÀÁ≈ ‘؉≈ √πÌ≈«Ú’ ˛Õ ÍæË È≈Ò √Ó≈‹ «¬‘ «ÚÙÚ≈√ «ÁÚ≈™Á≈ ˛ «’ √Ì ÂØ∫ «˜¡≈Á≈
Ó‘æÂÚÍ»È ¡‘π«Á¡ª ”Â∂ ÔØ◊ «Ú¡’Â∆¡ª ˘ æ«÷¡≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ «¬√ Â∑ª «Ú¡’Â∆¡ª «Úæ⁄ Ù≈«ÓÒ ÔØ◊Â≈ ¡Â∂
ÏπæË∆ Á∆ «ÌøÈÂ≈ ˘ √Ó≈‹ √ø√Ê≈ÂÓ’ »Í Á∂ «ÁøÁ≈ ˛Õ

AA.E √Ó≈«‹’ ÍæË Á∆ «ÚÙ∂ÙÂ≈
(Characteristics of Social Stratification)

‡¿»«ÓÈ È∂ √Ó≈«‹’ ÍæË Á∆¡ª ‘∂· «Ò÷∆¡ª «ÚÙ∂ÙÂ≈Úª Á≈ Úȉ ’∆Â≈ ˛:
A. √Ó≈«‹’ ÍæË Á∆ Íë’Â∆ √Ó≈«‹’ ˛- √Ó≈«‹’ ÍæË ’πfi «Ú¡’Â∆¡ª Âæ’ ‘∆ √∆«Ó ȑƒ ‘πøÁ≈, √◊Ø∫
Í»∂ √Ó≈‹ «Úæ⁄ «Ú¡≈Í’ ‘πøÁ≈ ˛Õ √Ó≈‹ Á∂ √≈∂ ÒØ’ Ï≈Ï ÓπæÒª ¡Â∂ «ÚÚ‘≈ª Á∂ Ï≈Ï ÍÃÂ∆Ó≈Ȫ
˘ √Ú∆’≈ ’Á∂ ‘ÈÕ √Ó≈«‹’ ÍæË ˘ ¿πÓ, ø◊ ¡Â∂ √∆«’ Ì∂Á Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ‘∆ È‘ƒ, √◊Ø∫ √Ó≈‹
«Úæ⁄ «Ú¡’Â∆¡ª ˘ ÍÃ≈Í Úæ÷-Úæ÷ ¡‘π«Á¡ª ¡Â∂ ÍÃ√«ÊÂ∆¡ª Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ‘∆ √Ó«fi¡≈ ‹≈ √’Á≈
˛Õ √Ó≈‹∆’È È≈Ò «Ú¡’Â∆ √Ó≈«‹’ Ó≈ÈÁø‚ª ˘ «√æ÷Á≈ ˛ ¡Â∂ ¡⁄∂ÂÈ »Í «Úæ⁄ ÍæË ˘ √Ú∆’≈
’Á≈ ˛Õ √Ó≈«‹’ √ø√Ê≈Úª «‹Ú∂∫ ËÓ, «√æ«÷¡≈, Í«Ú≈, «Ú¡≈‘ ¡Â∂ ≈‹È∆Â∆ ¡≈«Á Ú∆ √Ó≈‹
«Úæ⁄ ÍæË ÍÀÁ≈ ’Á∆ ˛Õ
B. √Ó≈«‹’ ÍæË Íπ≈‰≈ ˛- ÍæË √Ó≈‹ «Úæ⁄ ¡«Â Íπ≈‰∂ √Ó∂∫ ÂØ∫ «ÚËÓ≈È «‘≈ ˛Õ Íπ≈‰∂ √Ó∂∫ «Úæ⁄ «¬√
Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ¿πÓ, «Òø◊, √∆«’ Ù’Â∆, ‹ÈÓ ¡≈«Á ◊π‰ √È Âª ÚÂÓ≈È √Ó∂∫ «Úæ⁄ ÍÃ≈Í ◊π‰ª
Á≈ ÚË∂∂ Ó‘æÂÚ ˛Õ Ó≈’√ Á≈ Óøȉ≈ ˛ «’ ‘∂’ Ôπæ◊ «Úæ⁄ √Ó≈‹ ”⁄ ÁØ Ú‰ ‘∂ ‘È-«¬’ Ó˜Á»
¡Â∂ Á»√≈ Í»ø‹∆ÍÂ∆ «¬√ Â∑ª Ú‰ ÍæË ‘∂’ √Ó≈‹ «Úæ⁄ ‘Ó∂Ùª ‘∆ «ÚËÓ≈È «‘≈ ˛Õ
C. √Ó≈«‹’ ÍæË ‘∂’ √Ó≈‹ «Úæ⁄ Í≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛- ¡≈«Á’≈Ò ÂØ∫ ÒÀ ’∂ ¡æ‹ Âæ’ ’ج∆ ¡«‹‘≈ √Ó≈‹ È‘ƒ
Í≈«¬¡≈ «◊¡≈ «‹√ «Úæ⁄ ÍæË È≈ ‘ØÚ∂, «¬√ Á∂ ¡Ë≈ª ¡Â∂ √Ú»Íª «Úæ⁄ Î’ ‘Ø √’Á≈ ˛ Í √Ó≈«‹’
ÍæË ‘Ó∂Ùª ‘∆ «ÚËÓ≈È «‘≈ ˛Õ Ï؇ØÓØ «Ò÷Á∂ ‘È, ““√Ó≈‹ª Á≈ Ú‰ª ¡Â∂ ÍæËª «Úæ⁄ Úø‚ «‹√ È≈Ò
ÍÃÂ∆Ù·≈ ¡Â∂ Ù’Â∆ Á≈ √ΩÍ≈È Ï‰Á≈ ˛, √Ó≈«‹’ ⁄È≈ Á≈ «¬’ √ÚÌΩ«Ó’ Âæ ˛Õ””
D. √Ó≈«‹’ ÍæË «Úæ⁄ Úæ÷-Úæ÷ √Ú»Í ‘È- «ÚÙÚ Á∂ √≈∂ √Ó≈‹ª ¡Â∂ √≈∂ ’≈Ò «Úæ⁄ √Ó≈«‹’ ÍæË Á≈
Ï≈Ï √Ú»Í È‘ƒ ˛, √◊Ø∫ Á∂Ù ¡Â∂ ’≈Ò Á∂ ¡Èπ√≈ «¬√ Á∂ ¡È∂’ª √Ú»Í Á∂÷∂ ‹≈ √’Á∂ ‘ÈÕ ¡«Â
Íπ≈‰∂ √Ó∂∫ «Úæ⁄ √Ó≈«‹’ ÍæË Á≈ ¡≈√≈Ó ¡≈Ë≈ √∆«’-Ì∂Á, ¿πÓ-Ì∂Á ¡Â∂ √∆«’ Ù’Â∆ √∆Õ
Ì≈ «Úæ⁄ ‹≈Â∆ÍÃÊ≈ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ÍæË Í≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛ ª Ô»Í «Úæ⁄ Ú‰ «ÚÚ√Ê≈ ¡Â∂ ÍÃ≈ÍÂ
◊π‰ª ˘ ÚË∂∂ Ó‘æÂÚ «ÁæÂ≈ «◊¡≈ ˛Õ ÓæË Ôπæ◊ «Úæ⁄ Ó˜Á» ¡Â∂ Ó≈Ò’ ÍæË Á∂ ÁØ ÍÃÓπæ÷ √Ú»Í ‘∂ ‘ÈÕ
¡Î∆’≈ ¡Â∂ ¡Ó∆’≈ «Úæ⁄ ÍË≈Â∆ Ì∂ÁÌ≈Ú Á≈ ÒøÓ∂ √Ó∂∫ ÂØ∫ ÍÃ⁄ÒÈ «‘≈ ˛Õ «¬√ Â∑ª √≈∂ √Ó≈‹ª «Úæ⁄
ÍæË Á≈ ÍÃ⁄ÒÈ «’‘Û∂ √Ë≈‰ «ÈÔÓª È≈Ò È≈ ‘Ø ’∂ √Ê≈È, ÍÃ√«ÊÂ∆ ¡Â∂ √ø√«¥Â∆ È≈Ò ÍÃÌ≈«ÚÂ
«‘≈ ˛Õ
E. √Ó≈«‹’ ÍæË ÍÉ≈«Ó’ ˛- ‡¿»«ÓÈ ’«‘øÁ∂ ‘È «’ √Ó≈«‹’ ÍæË ÍÉ≈«Ó’ (Consequential) ˛Õ
«¬‘ √Ó≈‹ «Úæ⁄ ◊À-Ï≈ÏÂ≈ ÍÀÁ≈ ’Á≈ ˛ «¬√ ◊À-Ï≈ÏÂ≈ ˘ ¡√ƒ ‹∆ÚÈ «‹¿»‰ Á∂ ÓΩ’∂ (Life
Chances) ¡Â∂ ‹∆ÚÈ ÙÀÒ∆ (Life Style) «Úæ⁄ Á∂÷ √’Á∂ ‘ÈÕ ‘∂’ «Ú¡’Â∆ Á∂ ‹∆ÚÈ «‹¿»‰ Á∂
ÓΩ’∂ ¡Â∂ ÙÀÒ∆ ÍæË Á∂ √Ú»Íª Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ Úæ÷-Úæ÷ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ «’√∂ «Ú¡’Â∆ ˘ «’øÈ∆ Ù’Â∆, √øÍÂ∆

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 377