Page 389 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

√Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ Óπæ÷ ÂæÂ

È؇ B. «¬’ Ú◊ Á∂ ÒØ’ª Á∆ √Ó≈«‹’ ÍÃ√«ÊÂ∆ Ï≈Ï ‘πøÁ∆ ˛Õ
C. «¬’ Ú◊ Á∂ ÒØ’ Á»√∂ Ú◊ ÍÃÂ∆ ¿»⁄-È∆⁄ Á∆ Ì≈ÚÈ≈ æ÷Á∂ ‘ÈÕ
D. ‘∂’ Ú◊ «Úæ⁄ “Ú◊ ⁄∂ÂÈ≈” (Class Consciousness) Í≈¬∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ «¬‘ Ú◊ ⁄∂ÂÈ≈ ¿πÈ∑ª
Á∂ «ÚÚ‘≈ª ¡Â∂ Ú◊ª Á∂ Í≈√«ÍÃ’ √Ïß˪ ˘ Ú∆ ÂÀ¡ ’Á∆ ˛Õ «¬’ Ú◊ Á∂ ÒØ’ ¡≈͉∂ ¡«Ë’≈ª
ÍzÂ∆ √π⁄∂ ‘πßÁ∂ ‘ÈÕ
E. «¬’ Ú◊ Á∂ ÒØ’ª Á∂ √Ó≈«‹’ √ÏßË «√Î ¡≈͉∂ ‘∆ Ú◊ Á∂ ÒØ’ª Âæ’ √∆«Ó ‘πßÁ∂ ‘È ¡Â∂ ‘Ø Ú◊ª
ÂØ∫ «¬’ «ÈÙ«⁄ √Ó≈«‹’ Á±∆ ω≈¬∆ æ÷Á∂ ‘ÈÕ
F. Ú◊ «ÚÚ√Ê≈ ‹≈Â∆ Á∆ Â∑ª ’·Ø ¡Â∂ ÏßÁ È≈ ‘Ø ’∂ «¬’ Óπ’ «ÚÚ√Ê≈ (Open System) ˛Õ «¬’
«Ú¡’Â∆ «¬’ Ú◊ ÂØ∫ Á±√∂ Ú◊ «Úæ⁄ ¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ
G. Ú◊ «Úæ⁄ ‹ÈÓ Á≈ Ó‘æÂÚ È‘∆∫ ‘πßÁ≈ ˛Õ
H. ‘∂’ √Ó≈«‹’ Ú◊ Á∂ ’¬∆ ¿πµÍ-Ú◊ Ú∆ Í≈¬∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ
I. «¬’ Ú◊ Á∂ ÒØ’ª ˘ ‹∆ÚÈ Á∂ ’πfi «ÚÙ∂Ù ÓΩ’∂ ¡Â∂ √π«ÚË≈Úª Ï≈Ï ±Í È≈Ò Íz≈Í ‘πßÁ∂ ‘ÈÕ
A@. Ú◊ Á∆ ÓÀ∫Ï«ÙÍ Í±È ÂΩ ”Â∂ ÍÃ≈Í ˛Õ
AA. «¬’ Ú◊ Á∂ ÒØ’ª Á≈ ‹∆ÚÈ «‹¿»‰ Á≈ Â∆’≈ Òæ◊Ì◊ Ï≈Ï ‘πßÁ≈ ˛Õ
AB. Ú◊ ÿæ‡ √«Ê ‘È, ¿πÈ∑ª «Úæ⁄ Í«ÚÂÈ ‘πßÁ≈ «‘ßÁ≈ ˛ ¡Â∂ «Ú¡’Â∆ Á∂ Ò¬∆ Ú◊-ÓÀ∫Ï«ÙÍ
ÏÁÒ‰≈ Ú∆ √ßÌÚ ˛Õ
AC. «¬’ Ú◊ ˘ Í«‘⁄≈ȉ ¡Â∂ Á±√∂ Ú◊ ÂØ∫ Úæ÷ ’È Á∂ Ò¬∆ Ïz≈‘Ó Ò’Ù‰ª Ú◊∂ Í«‘≈Ú∂, Ó’≈È,
«√æ«÷¡≈, ¡≈ÓÁÈ, ÏØÒ‰ Á≈ Â∆’≈, ÷≈‰-Í∆‰ ¡≈«Á Á≈ √‘≈≈ «Ò¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ
Ú◊ Á≈ «ÈË≈‰ ¡Â∂ Úß‚ ’¬∆ ¡Ë≈ª ”Â∂ ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ Ï∆√‡∆‚ È∂ Ú◊ª Á∂ √æ ¡Ë≈ª Á≈ ¿πÒ∂÷
’∆Â≈ ˛-(A) √ßÍÂ∆, ËÈ ¡Â∂ ¡≈ÓÁÈ, (B) Í«Ú≈ ¡Â∂ «ÙÂ∂Á≈∆, (C) «‘‰ Á∆ √«ÊÂ∆, (D) «‘‰ Á∂ √Ê≈È
Á≈ √Óª, (E) ’≈ØÏ≈ Á∆ Íz«’Â∆, (F) «√æ«÷¡≈, (G) ËÓÕ √ß√≈ Á∂ √≈∂ √Ó≈‹ª «Úæ⁄ Ú◊ Úß‚ «Úæ⁄ «¬È∑ª «Úæ⁄Ø∫
«’√∂ È≈ «’√∂ ¡Ë≈ ˘ ¡Í‰≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ÓÀ’√ Ú∂Ï ¡Â∂ ’≈Ò Ó≈’√ ª Ú◊ «ÈË≈‰ «Úæ⁄ ¡≈«Ê’
¡Ë≈ ˘ ‘∆ Ó‘æÂÚͱÈ ÓßÈÁ∂ ‘ÈÕ «¬√ ¡Ë≈ ”Â∂ ¿π‘ √Ó≈‹ «Úæ⁄ Óπæ÷ ÁØ Ú◊ª-ͱߋ∆ÍÂ∆ ¡Â∂ Ó‹Á± Á≈ Úȉ
’Á∂ ‘ÈÕ ¡≈Ëπ«È’ ¿πÁÔØ«◊’ √Ó≈‹ª «Úæ⁄ Ú◊ ‘∆ √Ó≈«‹’ ÍæË Á≈ Óπæ÷ ¡Ë≈ ˛Õ

AA.H √Ó≈«‹’ ÍæË Á∂ «√˪ (Theories of Social Stratification)

’∆ ’≈È ˛ «’ ÓÈπæ÷ √ß√≈ Á∂ √≈∂ √Ó≈‹ª «Úæ⁄ ÍæË Ù≈«ÓÒ ˛ ¡Â∂ «¬√ Á∆ Íë’«¡≈ ’∆ ˛? ¡«‹‘∂ ‘∆ ÍzÙȪ
Á≈ ¿πµÂ Á∂‰ Ò¬∆ √Ó≈‹Ù≈√Â∆¡ª È∂ Úæ÷-Úæ÷ «√˪ª Á≈ ÍzÂ∆Í≈ÁÈ ’∆Â≈ ˛Õ ¿πÈ∑ª «Úæ⁄Ø∫ ¡√∆∫ «¬æÊ∂ ’πfi Á≈
Úȉ ’ª◊∂Õ

A. √ßÿÙ Á≈ «√˪ (Conflict Theory)
«¬√ «√˪ Á∂ ÍzÂ∆Í≈Á’ª «Úæ⁄ ’≈Ò Ó≈’√ ¡æ◊∂ ‘ÈÕ ¿πÈ∑ª È∂ √Ó≈«‹’ ÍæË ˘ √Ó≈‹ «Úæ⁄ Í≈¬∂ ‹≈‰ Ú≈Ò∂
√ßÿÙ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ √ÍæÙ‡ ’∆Â≈ ˛Õ «¬√ «√˪ Á≈ Úȉ ¿πÈ∑ª È∂ ¡≈͉∆ «’Â≈Ï “’«Ó¿»«È√‡ ÓÀÈ∆ÎÀ√‡Ø”
(Communist Manifesto) «Úæ⁄ ’∆Â≈ ˛Õ ¿π‘ «Ò÷Á∂ ‘È, ““¡æ‹ Âæ’ ‹Ø Ú∆ √Ó≈‹ ‘Ø∫Á «Úæ⁄ ¡≈¬∂ «¬È∑ª Á≈
«¬«Â‘≈√ Ú◊ √ßÿÙ Á≈ «¬«Â‘≈√ ˛Õ”” «¬√ Á≈ Ì≈Ú ˛ «’ ‘∂’ Ôπæ◊ «Úæ⁄ √Ó≈«‹’ Ú◊ ÓΩ‹±Á ‘∂ ‘È
¡Â∂ ¿πÈ∑ª «Úæ⁄ ÍÃ√Í √ßÿÙ «‘≈ ˛Õ Íπ≈‰∂ √Ó∂∫ «Úæ⁄ √πÂßÂ ¡Â∂ Á≈√, ’πÒ∆È ¡Â∂ ¡’πÒ∆È, √≈Óø ¡Â∂
¡Ë-Á≈√, ¡æ«Â¡≈⁄≈∆ ¡Â∂ Í∆Û∑ ¡≈«Á Ú◊ ‘∂ ‘ÈÕ ÚÂÓ≈È Í±ß‹∆Ú≈Á∆ √Ó∂∫ «Úæ⁄ Ïπ‹π¡≈ (ͱߋ∆ÍÂ∆)
¡Â∂ √Ú‘≈≈ (Ó˜Á±) «¬‘ ÁØ Ú◊ Óπæ÷ ‘È ‹Ø ÍÃ√Í √ßÿÙ ’Á∂ ‘ÈÕ ¿πµ⁄ Ú◊ È∂ ‘Ó∂Ù≈ ‘∆ ‘∂·Ò∂ Ú◊
Á≈ ÙØÙ‰ ’∆Â≈ ˛Õ
Ú◊ Á≈ ‹ÈÓ ¿πÂÍ≈ÁÈ Á∂ √≈ËȪ ”Â∂ Ó≈Ò’≈È≈ ‘æ’ ‹ª Ó≈Ò’≈È≈ ‘æ’ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ‘πßÁ≈ ˛Õ «¬√ ¡Ë≈ ”Â∂
√Ó≈‹ «Úæ⁄ ÁØ ÍzË≈È ¡Â∂ «ÚØË∆ Ú◊ Á≈ ‹ÈÓ ‘πßÁ≈ ˛-«¬’ ¿π‘ «‹√ Á≈ ¿πÂÍ≈ÁÈ Á∂ √≈ËȪ ”Â∂ Ó≈Ò’≈È≈

382 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY