Page 386 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

«¬’≈¬∆ñAA: √Ó≈«‹’ ÍæË ¡Â∂ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈

Í≈◊Ò, ÙÃ∆‰’≈¬∂, ¡≈Ò√∆ ¡Â∂ ¡ÔØ◊ ‘πøÁ∂ ‘È, ¿πÈ∑ª Á≈ ÍæË ¿πÈ∑ª ÒØ’ª ÂØ∫ È∆Úª ‘πøÁ≈ ˛ ‹Ø ÏπæË∆Ó≈È, È؇
«Ó‘ÈÂ∆ ¡Â∂ ¸√Â-Áπ√ ¡Â∂ ’πÙÒ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ √≈ÓÚ≈Á∆ Á∂Ùª «Úæ⁄ Ú∆ «¬È∑ª ◊π‰ª Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ÍæË
Á∂«÷¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ
B. √Ó≈«‹’-√ø√«¥«Â’ ¡Ë≈ (Socio-cultural Basis)- √Ó≈«‹’ ÍæË ÍÃ≈‰∆ Ù≈√Â∆ ¡Ë≈ª ”Â∂ ‘∆ È‘ƒ,
√◊Ø∫ ¡È∂’ª √Ó≈«‹’-√ø√«¥«Â’ ¡Ë≈ª ”Â∂ Ú∆ Í≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ¿πÈ∑ª «Úæ⁄Ø∫ ÍÃÓπæ÷ «¬√ Â∑ª ‘È :
(i) √øÍÂ∆- √øÍÂ∆ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ Ú∆ √Ó≈‹ «Úæ⁄ ÍæË ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ¡≈Ëπ«È’ √Ó≈‹ª «Úæ⁄ ‘∆ È‘ƒ, √◊Ø∫
¡≈«ÁÓ √Ó≈‹ª «Úæ⁄ Ú∆ √øÍÂ∆ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ¿»⁄-È∆⁄ Á≈ Ì∂Á Í≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ √Ó≈‹ «Úæ⁄ ¿π‘ ÒØ’
¿πµ⁄∂ ÓøÈ∂ ‹ªÁ∂ ‘È, «‹È∑ª ’ØÒ ÚË∂∂ √øÍÂ∆ ‘πøÁ∆ ˛, ¿π‘ √≈∆ Â∑ª «ÚÒ≈√Â≈ ¡Â∂ √πæ÷-√π«ÚË≈Úª Á∆¡ª
Ú√»¡ª ÷∆Á‰ Á∆ √ÓæÊ≈ æ÷Á∂ ‘ÈÕ «¬√ Á∂ ¿πÒ‡ ◊∆Ï ¡Â∂ √øÍÂ∆-‘∆‰ Á∆ √«ÊÂ∆ È∆Úƒ ‘πøÁ∆ ˛,
√øÍÂ∆ Á∂ ÿ‡‰ ¡Â∂ Úˉ Á∂ È≈Ò-È≈Ò √Ó≈‹ «Úæ⁄ «Ú¡’Â∆ Á≈ ÍæË Ú∆ ÿ‡Á≈-ÚËÁ≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ
(ii) ’≈ØÏ≈- ’≈ØÏ≈ Ú∆ √Ó≈«‹’ ÍæË Á≈ ÍÃÓπæ÷ ¡Ë≈ ˛, √Ó≈‹ «Úæ⁄ ’πfi ’≈ØÏ≈ √ÈÓ≈È‹È’ ¡Â∂ ¿πµ⁄∂
ÓøÈ∂ ‹ªÁ∂ ‘È Âª ’πfi È∆Ú∂∫ ¡Â∂ ÈÎ Ú≈Ò∂Õ ‚≈’‡, «¬ø‹∆È∆¡, ÍÃÙ≈√, ÍÃ≈-¡«Ë¡≈Í’ ¡≈«Á Á≈
Í∂Ù≈, Ú≈Ò ’應 Ú≈Ò∂, ’æÍÛ∂ Ë؉ ¡Â∂ ⁄ÓÛ∂ Á≈ ’øÓ ’È Ú≈Ò∂ Í∂Ù∂ ÂØ∫ √Ã∂Ù· ¡Â∂ √ÈÓ≈ÈÔØ◊ Óø«È¡≈
‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂ «¬È∑ª Í∂«Ù¡ª ˘ ’È Ú≈«Ò¡ª Á∆ √«ÊÂ∆ Ú∆ √Ó≈«‹’ √ø√Â‰ «Úæ⁄ ¿πµ⁄∆ ‘πøÁ∆ ˛Õ
(iii) Ë≈«Ó’ «◊¡≈È- ËÓ ÍÃË≈È √Ó≈‹ª «Úæ⁄ ËÓ Ú∆ ÍæË ÍÀÁ≈ ’Á≈ ˛ ‹Ø ÒØ’ Ë≈«Ó’ ’Ó’ª‚ª «Úæ⁄
πæfi∂ ‘πøÁ∂ ‘È, Ë≈«Ó’ ¿πÍÁ∂Ù «ÁøÁ∂ ‘È ¡Â∂ ËÓ Á∂ ¡«Ë¡ÀÈ «Úæ⁄ πæfi∂ «‘øÁ∂ ‘È, ¿πÈ∑ª ˘ √Ë≈‰
ÒØ’ª ÂØ∫ ¿πµ⁄≈ Óø«È¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ Ì≈ «Úæ⁄ Í≥‚∂, Íπ‹≈∆¡ª, Ë≈«Ó’ ◊π»¡ª, √≈Ë»-√øª ¡Â∂ ÏÃ≈‘Ó‰ª
Á∆ √Ó≈«‹’ √«ÊÂ∆ ¿πÈ∑ª Á∂ Ë≈«Ó’ «◊¡≈È ¡Â∂ ËÓ È≈Ò √Ïø«Ë ‘؉ Á∂ ’≈È ‘∆ ¿πµ⁄∆ ‘∆ ˛Õ
ÚÂÓ≈È «Úæ⁄ ËÓ Á∂ Ó‘æÂÚ ÿ‡‰ Á∂ È≈Ò-È≈Ò ÍæË «ÈË≈‰ «Úæ⁄ «¬√ Á≈ ÍÃÌ≈Ú Ú∆ ’Ó˜Ø
‘πøÁ≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ
(iv) ≈‹È∆«Â’ Ù’Â∆- √æÂ≈ ¡Â∂ ¡«Ë’≈∆¡ª Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ Ú∆ √Ó≈‹ «Úæ⁄ √ø√Â‰ Í≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛, «‹È∑ª
ÒØ’ª ’ØÒ √À«È’ Ù’Â∆, √æÂ≈ ¡Â∂ Ù≈√È Á∆ Ú≈◊‚Ø ‘πøÁ∆ ˛, ¿πÈ∑ª Á∆ √«ÊÂ∆ ¿πÈ∑ª ÒØ’ª ÂØ∫ ¿πµ⁄∆ ‘πøÁ∆
˛ ‹Ø √æÂ≈ ¡Â∂ Ù’Â∆‘∆‰ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ Ù≈√’ ¡Â∂ Ù≈«√ Á≈ Î’ √≈∂ √Ó≈‹ª «Úæ⁄ Í≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ

√Ú-ÓπÒª’‰ (Self Assessment)
÷≈Ò∆ Ê≈Úª ÌØ (Fill in the blanks):
A. ÍæË √Ó≈‹ Á∂ √Ó»‘ª ¡Â∂ ÓÀ∫Ïª Á∂ Úæ÷-Úæ÷ .................. «Úæ⁄ Úø‚‰ Á∆ Íë’«¡≈ ˛Õ
B. ‘∂’ √Ó≈‹ «Úæ⁄ ÁØ Â∑ª Á≈ «ÚÌ∂Á∆’È ‘πøÁ≈ ˛Õ ..................... «Ú¡’Â∆ ¡Â∂ ...................
C. ......................... «¬’ √ÚÌΩ«Ó’ Íë’«¡≈ ˛Õ

AA.G √Ó≈«‹’ ÍæË Á∂ √Ú»Í (’øÓ) (Forms of Social Stratification)

Ï؇ØÓØ È∂ ÓÈπæ÷∆ «¬«Â‘≈√ «Úæ⁄ ÍÃ⁄æ«Ò √Ó≈«‹’ ÍæË Á∂ ÍÃÓπæ÷ ⁄≈ √Ú»Íª-Á≈√ ÍÃÊ≈, ‹◊∆, ‹≈Â∆ ¡Â∂
√Ó≈«‹’ Ú◊ Á≈ Úȉ ’∆Â≈ ˛, ’πfi «ÚÁÚ≈È ÍæË Á∂ ÁØ »Í ÓøÈÁ∂ ‘È-÷πæÒ∑≈ ÍæË, ÏøÁ ÍæËÕ ÷πæÒ∑∂ ÍæË «Úæ⁄
¡≈Ëπ«È’ Ú◊-«ÚÚ√Ê≈ Ú≈Ò∂ √Ó≈‹ ¡≈™Á∂ ‘È, «‹æÊ∂ «Ú¡’Â∆ ¡≈͉∂ Ú◊ Í«ÚÂÈ È≈Ò «¬’ Ú◊ ÂØ∫
Á»√∂ Ú◊ «Úæ⁄ ¡≈-‹≈ √’Á∂ ‘ÈÕ ÏøÁ ÍæË Á≈ ¿πÁ≈‘‰ Ì≈Â∆ ‹≈Â∆-«ÚÚ√Ê≈ ˛, ‹≈Â∆ ‹ÈÓ ÂØ∫ «ÈË≈«Â
‘πøÁ∆ ˛ ¡Â∂ ’ج∆ Ú∆ «Ú¡’Â∆ ¡≈͉∂ ‹∆ÚÈ ’≈Ò «Úæ⁄ ‹≈Â∆ Í«ÚÂÈ È‘ƒ ’ √’Á≈ ¡Â∂ ¡«‹‘∂ √Ó≈‹ ˘
ÏøÁ ÍæË Ú≈Ò≈ √Ó≈‹ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ¡√ƒ «¬æÊ∂ ÍæË Á∂ ’πfi ÍÃÓπæ÷ √Ú»Íª Á≈ √ø÷∂Í «Úæ⁄ Úȉ ’ª◊∂-

A. Á≈√ ÍÃÊ≈ (Slavery)
Á≈√ ÍÃÊ≈ ◊À-Ï≈ÏÂ≈ Á∂ ⁄Ó »Í Á∆ ÍÃÂ∆«ÈËÂ≈ ’Á∆ ˛, «‹√ «Úæ⁄ «Ú¡’Â∆¡ª Á∂ ’πfi Í»È ¡«Ë’≈ª
ÂØ∫ Úªfi∂ «‘øÁ∂ ‘ÈÕ ¡È∂’ª ’≈Ò ¡Â∂ √Ê≈Ȫ ”Â∂ Á≈√ ÍÃÊ≈ Á≈ ÍÃ⁄ÒÈ «‘≈ ˛ Í Íπ≈‰∂ √Ó∂∫ «Úæ⁄ Ô»È≈È ¡Â∂
ØÓ «Úæ⁄ ¡Â∂ AHÚƒ Â∂ AIÚƒ √Á∆ «Úæ⁄ Áæ÷‰∆ ¡Ó∆’≈ «Úæ⁄ «¬√ Á≈ ÍÃÓπæ÷ »Í «Úæ⁄ ÍÃ⁄ÒÈ «‘≈ ˛Õ Á≈√ ˘

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 379