Page 390 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

«¬’≈¬∆ñAA: √Ó≈«‹’ ÍæË ¡Â∂ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈

‘æ’ ‘πßÁ∂ ˛ ¡Â∂ Á±√≈ ¿π‘ ‹Ø «¬√ ÂØ∫ Úªfi≈ ‘πßÁ≈ ˛Õ Ú◊ Á≈ √Ú±Í ¿πÂÍ≈ÁÈ Á∂ „ß◊ ”Â∂ «ÈÌ ’Á≈ ˛Õ È؇
¿πÂÍ≈ÁÈ Á≈ „ß◊ Ú∆ «¬√ ◊æÒ ”Â∂ ‘πßÁ≈ ˛ «’ ¿π‘ √Ó≈‹ ÍzØ¿πÁÔØ◊’∆ Á∂ «’‘Û∂ ÍæË ”Â∂ ˛Õ ÙπÓÍ∆‡ Á≈ «Ú⁄≈
˛ «’ Ó≈’√ Á∆ Óπæ÷ π⁄∆ Ú◊ Á∂ «Ú’≈√ «Úæ⁄ √∆Õ Ï؇ØÓØ ’«‘ßÁ∂ ‘È «’ Ó≈’√ √Ó≈«‹’ ¡Â∂ ≈‹È∆«Â’
Í«ÚÂÈ «Ò¡≈¿π‰ «Úæ⁄ Ú◊ Á∆ ̱«Ó’≈ «Úæ⁄ π⁄∆ æ÷Á≈ √∆Õ ÚÂÓ≈È ¿πÁÔØ«◊’ ¡Â∂ ͱߋ∆Ú≈Á∆ «ÚÚ√Ê≈
«Úæ⁄ ¿πÂÍ≈ÁÈ Á∂ √≈ËÈ≈ ”Â∂ Ó≈Ò’≈È≈ ‘æ’ Á∆ «ÁzÙ‡∆ È≈Ò ÁØ Ú◊ª Á≈ ¡ßÌ ‘Ø«¬¡≈ ˛-«¬’ ͱߋ∆ÍÂ∆ Ú◊
Á≈ (Ïπ‹π¡≈) ¡Â∂ Á±√≈ Ó‹Á± Ú◊ Á≈ (√Ú‘≈≈)Õ Í±ß‹∆ÍÂ∆ «˜¡≈Á≈ ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ Ò≈Ì ’Ó≈¿π‰ Á∂ Ò¬∆
Ó‹Á±ª ˘ ÿæ‡ ÂØ∫ ÿæ‡ Á∂‰≈ ⁄≈‘πßÁ∂ ‘ÈÕ Ó˜Á± Ú◊ «¬√ ÙØÙ‰ Á≈ «ÚØË ’Á≈ ˛, Í ͱߋ∆ÍÂ∆ ‹Ø «’ ¡≈͉∆
¡≈«Ê’ Ù’Â∆ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ≈‹È∆«Â’ Ù’Â∆ Ú∆ Ë≈È≈ ’Á∂ ‘È, Ó‹Á±ª Á∂ «ÚØË Á≈ ÊØÛ∑≈ √Ó∂∫ Ò¬∆ ÷ÂÓ
’ «ÁßÁ∂ ‘È Í ¿πÁÔØ◊ª Á≈ «¬’ √Ê≈È ”Â∂ ’∂∫Á∆’È ‘؉, ¡≈¿π‰-‹≈‰ Á∂ «ÚØË Á≈ «Ú’≈√ ‘؉, ͱߋ∆ÍÂ∆
¡Â∂ Ó˜Á±ª «Úæ⁄ ¡≈«Ê’ ¡Â∂ √Ó≈«‹’ Á±∆ ˘ Úˉ, ¡≈«Á Á∂ ’≈È Ó˜Á± Ú◊ «Úæ⁄ ¬∂’Â≈ ¡Â∂ ⁄∂ÂÈ≈ Á≈
Ú≈Ë≈ ‘πßÁ≈ ˛Õ ¿π‘ «¬’æ·∂ ‘Ø ’∂ ͱߋ∆ÍÂ∆¡ª È≈Ò √ßÿÙ ’Á∂ ‘È ¡Â∂ ¡÷∆ ”⁄ ¡√ÎÒÂ≈ Íz≈Í ’Á∂ ‘ÈÕ «¬√
Â∑ª Ó≈’√ ¡≈«Ê’ ’≈È ˘ ‘∆ Ú◊ Á≈ ¡Ë≈ ÓßÈÁ≈ ˛Õ ‹Á «’ «¬√ ◊æÒ ÂØ∫ ⁄ß◊∆ Â∑ª ‹≈‰± √∆ «’ √Ó≈«‹’
«ÚÌ∂Á∆’È È≈Ò «¬È∑ª ÁØ ÍzË≈È Ú◊ª Á∂ «¬Ò≈Ú≈ «ÚØË∆ «‘æª Ú≈Ò∂ ’¬∆ ‘Ø √Ó±‘ Ú∆ ÍÀÁ≈ ‘Ø ‹ªÁ∂ ‘È Í
¿π√ È∂ «¬√ ÂæÊ Á∆ ¡‰Á∂÷∆ ’∆Â∆∂Õ «¬√ Á≈ ’≈È «¬‘ √∆ «’ ¿π‘ Ú◊‘∆‰ √Ó≈‹ Á∂ ¡≈ÁÙ ¡Â∂ ≈‹È∆«Â’
ÍzÂ∆ÏæËÂ≈ È≈Ò Ïæ«fi¡≈ ‘Ø«¬¡≈ √∆Õ Ó≈’√ Ú◊ Á∂ ‹ÈÓ «Úæ⁄ ¡≈«Ê’ ’≈È ˘ ‘∆ Óπæ÷ ‘Ø ’¬∆ √≈∂ ’≈Ȫ
˘ «¬√ ÂØ∫ ÍzÌ≈«Ú ÓßÈÁ∂ ‘ÈÕ ËÓ, ’Ò≈, «◊¡≈È, «Ú«◊¡≈È, √ß√«¥Â∆, ÁÙÈ ¡Â∂ √≈«‘ √≈≈ ’πfi √Ó≈‹
Á∆ ¡Ê«ÚÚ√Ê≈ ÂØ∫ ‘∆ ÍzÌ≈«Ú ‘πßÁ∂ ‘ÈÕ ¡≈«Ê’ ’≈È ‘∆ Óπæ÷ ‘È, È∆∫‘ ˛ «‹√ ”Â∂ ËÓ, √æ«Ì¡Â≈, ’Ò≈
¡Â∂ √ß√«¥Â∆ Á∆ ¡ËØ-⁄È≈ (Super-Structure) ’≈«¬Ó ˛Õ Ó≈’√ Ó˜Á±ª ˘ ¡≈͉∂ Ò’Ù Á∆ ͱÂ∆ Á∂ Ò¬∆
‹≈◊±Í ¡Â∂ «¬’æ·∂ ‘؉ Á≈ √æÁ≈ «ÁßÁ≈ ˛Õ ¿π‘ ’«‘ßÁ≈ ˛-“ÁπÈ∆¡ª Á∂ Ó˜Á±Ø «¬’ ‘ØÚØ, Âπ‘≈˘ Âπ‘≈‚∆¡ª Ï∂Û∆¡ª
Á∂ «√Ú≈ ’πfi È‘∆∫ ◊πÚ≈¿π‰≈ ‘ÀÕ (Workers of the world unite, you have to loose nothing except
your chains)Õ Ó≈’√ Ó˜Á±ª ˘ ËÓ ÂØ∫ Ï⁄≈¿π‰ Ò¬∆ Ú∆ ’«‘ßÁ≈ ˛ «’™«’ ¿π√ Á∂ ¡Èπ√≈ ËÓ ¡Î∆Ó ˛
«‹√ Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò Í±ß‹∆ÍÂ∆ ¡≈͉∂ «‘æÂ≈ Á∆ æ«÷¡≈ Ò¬∆ ’Á≈ ˛Õ ¿π‘ ͱߋ∆ÍÂ∆¡ª È≈Ò «’√∂ Â∑ª Á≈ √ÓfiΩÂ≈
È≈ ’È Á∆ ◊æÒ Ú∆ ’«‘ßÁ≈ ˛Õ Ó≈’√ Ó˜Á±ª Á∆ «‹æ Á∂ ÍzÂ∆ ’≈Î∆ ¡≈Ù≈Ú≈Á∆ ‘∂ ‘ÈÕ
¡≈ÒØ⁄È≈- Ó≈’√ Á∂ Ú◊-√ßÿÙ Á∂ «√˪ Á∆ ’¬∆ ¡≈ÒØ⁄È≈Úª ’∆Â∆¡ª ‹ªÁ∆¡ª ‘È-(A) Ó≈’√ È∂ ¡≈͉∂
«√˪ «Úæ⁄ ¡≈«Ê’ ’≈Ȫ ˘ ˜±ª ÂØ∫ «˜¡≈Á≈ Ó‘æÂÚ «ÁæÂ≈ ˛ ¡Â∂ √Ó≈«‹’, Ë≈«Ó’ ¡Â∂ √ß√«¥«Â’
’≈’ª Á∆ ¿π¶ÿ‰≈ ’∆Â∆ ˛Õ (B) ¡æ‹ Âæ’ Á≈ «¬«Â‘≈√ «¬‘ Áæ√Á≈ ˛ «’ √≈∂ √Ó≈‹ª «Úæ⁄ Ú◊ ‘∂ ‘È «Î
Ó≈’√ ÚæÒØ∫ Ú◊‘∆‰ √Ó≈‹ Á≈ ¡≈ÁÙ «√Î «¬’ ’ÒÍÈ≈ ˛, «ÚÚ‘≈ «Úæ⁄ ¡«‹‘≈ √ßÌÚ È‘∆∫ ˛Õ (C)
Ó≈’√ È∂ «¬‘ Ú∆ È‘∆∫ Áæ«√¡≈ «’ Ú◊‘∆‰ √Ó≈‹ «Úæ⁄ √Ó≈«‹’ ÍæË Á≈ ’∆ ¡Ë≈ ‘ØÚ∂◊≈ «’™«’ ÍæË «¬’
√ÚÌΩ«Ó’ ÂæÊ ˛Õ (D) «‹È∑ª √Ó≈‹ª «Úæ⁄ Ú◊ «ÚÚ√Ê≈ ˛, ¿π‘ Ú◊ √ßÿÙ Á≈ «√˪ Ò≈◊± ‘Ø √’Á≈ ˛ Í
Ì≈ Ú◊∂ Á∂Ù «Úæ⁄ «‹æÊ∂ ‹≈Â∆ ÍzÊ≈ Ù≈«ÓÒ ˛, ¿πµÊ∂ ͱ∆ Â∑ª Ò≈◊± È‘∆∫ ‘πßÁ≈ ˛Õ (E) ‹≈È√È ’«‘ßÁ∂ ‘È «’
¿πÂÍ≈ÁÈ Á∂ ÁΩ≈È √ßÿÙ Á∆ ʪ √«‘ÔØ◊ «˜¡≈Á≈ ‘πßÁ≈ ˛Õ «ÏȪ √«‘ÔØ◊ Á∂ ¿πÂÍ≈ÁÈ ·æÍ ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛ ¡Â∂
Ó‹Á±ª Â∂ ͱߋ∆ÍÂ∆¡ª «Úæ⁄ ‘Ó∂Ù≈ √ßÿÙ Á∆ ◊æÒ ·∆’ ÍzÂ∆ ȑ∆∫ ‘πßÁ∆Õ (F) ÚÂÓ≈È √Ó∂∫ «Úæ⁄ √’≈ ¡Â∂
ͱߋ∆ÍÂ∆¡ª È∂ Ó˜Á±ª Á∂ ’«Ò¡≈‰ Ò¬∆ ’¬∆ ’ßÓ ’∆Â∂ ‘ÈÕ «¬√ È≈Ò ¿πÈ∑∑ª «Úæ⁄ √ßÿÙ Á∆ ‹◊∑≈ ”Â∂ √«‘ÔØ◊
Ú«Ë¡≈ ˛Õ (G) Ó≈’√ Á∆¡ª ’¬∆ Ì«Úæ÷Ú≈‰∆¡ª ◊Ò «√æË ‘ج∆¡ª ‘È ¡Â∂ ¡æ‹ Ú◊ Á≈ «Ú’≈√ ¿π√ Â∑ª
È≈Ò È‘∆∫ ‘Ø «‘≈ ˛ «‹√ Â∑ª Á∆ ¿π√ È∂ ’ÒÍÈ≈ ’∆Â∆ √∆Õ (H) Ó≈’√ È∂ ’πfi ≈‹È∆«Â’ ¿πÁ∂Ùª Á∆ ͱÂ∆ Ò¬∆
¡≈͉∂ «√˪ Á≈ ÍzÂ∆Í≈ÁÈ ’∆Â≈ √∆Õ ¿π‘ ˜±∆ È‘∆∫ «’ √Ó≈‹ «Úæ⁄ Ú◊ Á≈ «ÈÓ≈‰ ¿π√ Á∆ ≈‹È∆«Â’
ÍzÂ∆ÏæËÂ≈ Á∂ ¡Èπ√≈ ‘∆ ‘ØÚ∂Õ ¿π√ Á∂ «Ú⁄≈ª «Úæ⁄ Íæ÷Í≈Á ¡Â∂ ◊À-«Ú«◊¡≈«È’Â≈ Í≈¬∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ

B. ’ßÓÚ≈Á∆ «√˪ (Functional Theory)
√Ó≈«‹’ ÍæË Á∂ ’ßÓÚ≈Á∆ «√˪ Á≈ ÍzÂ∆Í≈ÁÈ «’ß◊√Ò∂ ‚∂«Ú√ ¡Â∂ «ÚÒÏ‡ Ó± È∂ ¡≈͉∂ Ò∂÷ “√Ó «Ízß√∆ÍÒ√
¡≈Î √‡zÀ«Î’∂ÙÈ” (Some Principles of Stratification) «Úæ⁄ ’∆Â≈ ˛Õ ¿πÈ∑ª È∂ ¡≈͉≈ Ò∂÷ «¬√ Ó≈ÈÂ≈ È≈Ò
Ùπ± ’∆Â≈ ˛ «’ ’ج∆ Ú∆ √Ó≈‹ Ú◊‘∆‰ È‘∆∫ ‘À, √≈∂ √Ó≈‹ª «Úæ⁄ ÍæË «¬√ Ò¬∆ Í≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛ «’ ‘∂’
√Ó≈‹ «¬‘ Ó«‘√±√ ’Á≈ ˛ «’ √Ó≈«‹’ ⁄È≈ «Úæ⁄ «Ú¡’Â∆¡ª Á≈ ’ج∆ È≈ ’ج∆ √Ê≈È ‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛ ¡Â∂
Úæ÷-Úæ÷ ¡‘π«Á¡ª ˘ Íz≈Í ’È Á∆ ¿πÈ∑ª ˘ Íz∂‰≈ «ÁæÂ∆ ‹≈‰∆ ⁄≈‘∆Á∆ ˛Õ «¬√ Â∑≈ √Ó≈«‹’ ’«·È≈¬∆¡ª

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 383