Page 387 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

√Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ Óπæ÷ ÂæÂ

È؇ ÍÃ∆Ì≈«Ù ’Á∂ ‘ج∂ ¡ÀµÒ. ‡∆. ‘≈Ï ‘≈¿»√ «Ò÷Á∂ ‘È, ““«¬’ «Ú¡’Â∆ «‹√ ˘ ’≈˘È ¡Â∂ ÍÃÊ≈ Á»√∂ Á∆ √øÍÂ∆
ÓøÈÁ∂ ‘È, ⁄Ó √«ÊÂ∆¡ª «Úæ⁄ ¿π‘ Í»È ÂΩ ”Â∂ ¡«Ë’≈ª ÂØ∫ Úªfi≈ «‘≈ ˛ ¡Â∂ ÙπæË «Ú¡’Â∆◊ √øÍÂ∆ Á∆
Ú√» ˛, Á»√∆¡ª √«ÊÂ∆¡ª «Úæ⁄ ¿π√ Á∆ ’πfi æ«÷¡≈ ’∆Â∆ ‹≈ √’Á∆ ˛ Í «¬’ ÏÀÒ ¡Â∂ ◊Ë∂ Úª◊ ‘∆ ˛Õ””
¡Àµ⁄. ‹∂. «ÈÚØ È∂ Á≈√ ÍÃÊ≈ «Úæ⁄ Á≈√ Á∆ √Ó≈«‹’ ÁÙ≈ Á≈ Úȉ ’Á∂ ‘ج∂ «Ò«÷¡≈ ˛- ‘∂’ ÈΩ’ Á≈ «¬’
Ó≈Ò’ ‘πøÁ≈ ˛, «‹√ ¡Ë∆È ¿π√ ˘ «‘‰≈ ÍÀ∫Á≈ ˛ ¡Â∂ «¬‘ ¡Ë∆ÈÂ≈ «ÚÙ∂Ù Â∑ª Á∆ ‘πøÁ∆ ˛Õ Ó≈Ò’ ˘ ÈΩ’ ”Â∂
Ù’Â∆ «¬√Â∂Ó≈Ò ’È Á∆ √πÂøÂÂ≈ ‘πøÁ∆ ˛, ÈΩ’ Ó≈Ò’ Á∆ √øÍÂ∆ ‘πøÁ≈ ˛, ÈΩ’ ˘ ’ج∆ ≈‹È∆«Â’ ¡«Ë’≈
È‘ƒ ‘πøÁ∂Õ √Ó≈«‹’ »Í «Úæ⁄ ¿π‘ Áπ’≈«¡≈ ‘πøÁ≈ ˛Õ ÈΩ’ ˘ ˜»∆ »Í «Úæ⁄ «Ó‘È ’È∆ ÍÀ∫Á∆ ˛Õ
Á≈√ ÍÃÊ≈ ¿πÁÔØ«◊’ «ÚÚ√Ê≈ Á∂ Ï≈Ï ‘∆ ‘∆ ˛Õ Á≈√ ÍÃÊ≈ ¡≈øÌ Á∂ È≈Ò-È≈Ò ’πÒ∆ÈÂøÂ Ú∆ ÍÃ◊‡ ‘πøÁ≈ ˛
‹Ø Á≈√ Á∆ «Ó‘È ”Â∂ «‹¿»∫Á≈ ˛Õ ¡≈Ëπ«È’ Ôπæ◊ «Úæ⁄ √Ó≈‹Ú≈Á, ÓÈπæ÷∆ ¡«Ë’≈ ¡Â∂ ‹ÈÂøÂ Á∂ «Ú⁄≈ª Á∂
¿πÒ‡ ‘؉ ’≈È «¬‘ ÍÃÊ≈ √≈∂ Á∂Ùª «Úæ⁄ Òæ◊Ì◊ ÷ÂÓ ‘Ø ◊¬∆ ˛Õ
B. ‹◊∆ (Estates)
‹◊∆ ÍÃÊ≈ Á≈ ÍÃ⁄ÒÈ ÓæË Ôπæ◊ ”⁄ Ô»Í «Úæ⁄ «‘≈ ˛, «‹√ ˘ ÍÃÊ≈ ¡Â∂ ’≈˘È Á∆ Ó≈ÈÂ≈ ÍÃ≈Í √∆Õ ‹◊∆
ÍÃÊ≈ «Úæ⁄ «ÂøÈ Ú◊ ÍÃÓπæ÷ √È- Í≈Á∆, √Á≈ ¡Â∂ √Ë≈‰ ‹ÈÂ≈Õ ‘∂’ Ú◊ Á∆ ‹∆ÚÈ ÙÀÒ∆ ¡Â∂ √ø√«¥Â∆
Úæ÷-Úæ÷ √∆Õ √Ó≈«‹’ √ø√Â‰ «Úæ⁄ √Ú¿πµ⁄ √Ê≈È Í≈Á∆¡ª Á≈ √∆, «’™«’ ¿π√ √Ó∂∫ ≈‹ Ú∆ ⁄⁄ Á∂ ¡Ë∆È
√∆Õ «ÈÔÓª ¡Èπ√≈ ª Í≈Á∆ √Ú¿πµ⁄ √È Í ¿πÈ∑ª ˘ ’ج∆ ¡‘πÁ≈ ÍÃ≈Í ȑƒ √∆, «¬√ Ò¬∆ ¿π‘ ’≈ØÏ≈∆
»Í «Úæ⁄ ≈‹ÚøÙ Á∂ √Á≈ª ÂØ∫ ‘∂·ª ÓøÈ∂ ‹ªÁ∂ √È, «‹È∑ª Í≈Á∆¡ª ˘ ¿πÍ≈Ë∆¡ª «ÁæÂ∆¡ª ◊¬∆¡ª √È, ¿π‘
√Á≈ª ÂØ∫ ’ج∆ √ÏøË È‘ƒ æ÷Á∂ √ÈÕ ’¬∆ Í≈Á∆ ◊À-«ÚÚ‘≈«’ √È ¡Â∂ ¿πÈ∑ª Á≈ ’ج∆ Í«Ú≈ È‘ƒ √∆Õ
Í«Ú≈ ‹Ø «’ √Ó≈«‹’ ÍæË Á∆ «¬’≈¬∆ Óø«È¡≈ «◊¡≈ ˛, Á∂ ¡«‘√≈√ «Úæ⁄ Í≈Á∆¡ª Á∆ ≈‹È∆«Â’ √«ÊÂ∆
√ÍæÙ‡ È‘ƒ √∆, «Î Ú∆ ¿πÈ∑ª Á∂ Ó≈Â≈-«ÍÂ≈ Á∂ Í«Ú≈ª Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ¿πÈ∑ª Á∆ √«ÊÂ∆ Á≈ «ÈË≈‰ ’∆Â≈ ‹≈
√’Á≈ ˛Õ Ï؇ØÓØ È∂ ‹◊∆ ÍÃÊ≈ Á∆¡ª «ÂøÈ «ÚÙ∂ÙÂ≈Úª Á≈ Úȉ ’∆Â≈ ˛-(i) ‘∂’ ‹◊∆ Á∆ «¬’ «ÚË≈È’
Í«Ì≈Ù≈ √∆, ¿πÈ∑ª Á∂ ¡«Ë’≈, ’ÂÚ, «ÚÙ∂Ù ¡«Ë’≈ ¡Â∂ «˜øÓ∂Ú≈∆¡ª Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ √Ó≈‹ «Úæ⁄ ¿πÈ∑ª Á∆
«¬’ «ÈÙ«⁄ ÍÃ√«ÊÂ∆ ‘πøÁ∆ √∆, (ii) ‹◊∆ª «Úæ⁄ √ÍæÙ‡ «Ó‘ÈÂ-Úø‚ Í≈¬∆ ‹ªÁ∆ √∆, «‹Ú∂∫ ’πÒ∆È √≈«¡ª Á∆
æ«÷¡≈ ’Á∂, Íπ‹≈∆ √≈«¡ª Ò¬∆ ÍÃ≈ÊÈ≈ ’Á∂ ¡Â∂ ‹È-√≈ËÈ √≈«¡ª Ò¬∆ ÌØ‹È «¬’æ·≈ ’Á∂, (iii) ‹◊∆ª
≈‹È∆«Â’ √Ó»‘ √È, ¿πÈ∑ª ’ØÒ ≈‹È∆«Â’ Ù’Â∆ √∆Õ Ì≈ «Úæ⁄ ÓΩ«¡≈ ’≈Ò, ◊πÍ ’≈Ò, Óπ◊Ò ’≈Ò Á∆
√≈ÓøÂ∆ «ÚÚ√Ê≈ «Úæ⁄ Ô»Í∆ ‹◊∆ ÍÃÊ≈ Á∂ Ò椉 Í≈¬∂ ‹ªÁ∂ ‘È, ‹∂’ «¬√ Á≈ √Ú»Í ¡≈«Ê’ ¡Â∂ √À«È’ «‘≈
˛ ¡Â∂ «¬‘ ‹≈Â∆ Á∆¡ª «ÚÙ∂ÙÂ≈Úª È≈Ò Ú∆ ÌÍ» ‘∆¡ª ‘ÈÕ «¬√ Â∑ª ¡√ƒ Á∂÷Á∂ ‘ª «’ ‹◊∆ ÍÃÊ≈ È∂ Ú∆
√Ó≈‹ «Úæ⁄ ÍæË ÍÀÁ≈ ’∆Â≈ ˛Õ
C. ÏøÁ ÍæË : ‹≈Â∆ ÍÃÊ≈ (Closed Stratification : Caste System)
‹Á ¡√ƒ ‹≈Â∆ ¡Ë≈ ”Â∂ √ø√Â‰ Á∆ ⁄⁄≈ ’Á∂ ‘ª «’ √≈‚≈ «Ë¡≈È Ì≈Â∆ ‹≈Â∆ «ÚÚ√Ê≈ ÚæÒ ‹ªÁ≈ ˛,
«¬√ Á≈ ’≈È «¬‘ È‘ƒ ˛ «’ ’∂ÚÒ Ì≈ «Úæ⁄ ‘∆ ‹≈Â∆ ÍÃÊ≈ Í≈¬∆ ‹ªÁ∆ ˛ ‹ª «¬√ Á≈ Í»È »Í «¬‘∆ Ù≈«ÓÒ
˛, √◊Ø∫ «¬√ Á≈ ’≈È «¬‘ ˛ «’ Ì≈ «Úæ⁄ ‹≈Â∆ ÍÃÊ≈ Á∆ Í≈’≈Ù·≈ ˛Õ Ì≈Â∆ ‹≈Â∆ «ÚÚ√Ê≈ Á≈ ¡È∂’ª
«ÚÁÚ≈Ȫ È∂ ¡«Ë¡ÀÈ ’∆Â≈ ˛Õ ‹≈Â∆ «¬’ ¡«‹‘≈ √Ó≈«‹’ √Ó»‘ ˛, «‹√ Á∆ ÓÀ∫Ï«ÙÍ ‹ÈÓ‹≈ ‘πøÁ∆ ˛, ‘∂’
‹≈Â∆ Á≈ «¬’ È≈Ó ¡Â∂ «¬’ ’≈ØÏ≈ ‘πøÁ≈ ˛Õ «¬’ ‹≈Â∆ Á∂ ÒØ’ª Á≈ «¬’ ÚøÙ◊ Í∂Ù≈ ‘πøÁ≈ ˛ ¡Â∂ «¬’ ‹≈Â∆ Á∂
ÓÀ∫Ï ¡≈͉∆ ‹≈Â∆ «Úæ⁄ «Ú¡≈‘ ’Á∂ ‘ÈÕ «¬√ Â∑ª ‘∂’ ‹≈Â∆ Á∆ «¬’ ‹∆ÚÈ-ÙÀÒ∆ ‘πøÁ∆ ˛Õ ¡ÀµÈ. ’∂. ÁæÂ≈,
ÿπ∆¬∂ ¡≈«Á È∂ ‹≈Â∆ Á∆¡ª «ÚÙ∂ÙÂ≈Úª Á≈ Úȉ «¬√ Â∑ª ’∆Â≈ ˛:
A. ‹≈Â∆ Á∆ ÓÀ∫Ï«ÙÍ ‹ÈÓ‹≈ ‘πøÁ∆ ˛Õ
B. ‹≈Â∆ √Ó≈‹ Á∆ ÷ø‚≈ÂÓ’ Úø‚ ˛Õ
C. ‹≈Â∆ «ÚÚ√Ê≈ «Úæ⁄ ¿»⁄ ¡Â∂ È∆⁄ Á≈ ¥Ó (Hierarchy) Í≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ
D. ‘∂’ ‹≈Â∆ «¬’ ¡ø«ÚÚ≈‘∆ (Endogamous) √Ó»‘ ˛Õ
E. ‘∂’ ‹≈Â∆ Á≈ «¬’ ÚøÙ Á∂ ¡Èπ√≈ ’≈ØÏ≈ ‘πøÁ≈ ˛Õ
F. ‹≈Â∆ Á∂ ÓÀ∫Ï ÷≈‰-Í∆‰ ¡Â∂ √Ó≈«‹’ «‘‰-√«‘‰ √ÏøË∆ «ÈÔÓª Á≈ Í≈Ò‰ ’Á∂ ‘ÈÕ

380 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY