Page 398 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

«¬’≈¬∆ñAA: √Ó≈«‹’ ÍæË ¡Â∂ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈

È؇
¿πÁ≈‘‰ «¬’ «Ú¡’Â∆ ÚæÒØ∫ «¬’ «Íø‚ ¤æ‚ ’∂ Á±√∂ «Íø‚ «Úæ⁄ ⁄Ò∂ ‹≈‰≈, Ó˜Á± ÚæÒØ∫ «¬’
ÎÀ’‡∆ ¤æ‚ ’∂ Á±√∆ ÎÀ’‡∆ «Úæ⁄ ’ßÓ ’È≈, «¬’ ÍzØÎÀ√ Á≈ «¬’ «ÚÙÚ«Ú«Á¡≈Ò≈
ÂØ∫ Á±√∂ «ÚÙÚ«Ú«Á¡≈Ò≈ «Úæ⁄ «¬’ «¬ß‹∆È∆¡ Á≈ «¬’ «ÓæÒ ÂØ∫ Á±√∆ «ÓæÒ «Úæ⁄
¿π√∂ ÂÈ÷≈‘ ¡Â∂ ¡‘πÁ∂ ”Â∂ ’ßÓ ’È≈ Ï≈Ï ÍæË ”Â∂ √Ó≈«‹’ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ ‘ÀÕ

Ï≈Ï ÍæË ”Â∂ √Ó≈«‹’ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ «Úæ⁄ ◊ÓÈ ’È Ú≈Ò∂ «Ú¡’Â∆ ‹ª √Ó≈«‹’ √Ó±‘ Á∆ √«ÊÂ∆ «Úæ⁄ ’ج∆
ÚȉÔØ◊ Í«ÚÂÈ È‘∆∫ ‘πßÁ≈Õ √ØØ«’È È∂ Ï≈Ï ÍæË Á∆ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ Á∂ ’¬∆ ¿πÁ≈‘‰ Íz‹≈Â∆, «Òø◊ ¡Â∂
¿πÓ √Ó±‘, Ï≈Ï ÍæË Á∂ √Ó±‘, Í«Ú≈, «ÙÂ∂Á≈, ËÓ, ’≈ØÏ≈, ≈‹È∆«Â’ ÁÒ, ¡≈«Á Ò¬∂ ‘ÈÕ

Ï≈Ï ÍæË Á∂ ‹ª Ï≈Ï √Ó≈«‹’ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ Á∂ ’ßÓ (Types of Horizontal Social Mobility)
√Ø«’È È∂ Ï≈Ï ÍæË ‹ª Ï≈Ï ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ Á∂ ‘∂· «Ò«÷¡ª Á∆ Â∑ª Úȉ ’∆Â≈ ‘ÀÕ
(i) Íz‹≈Â∆, «Òø◊ ¡Â∂ ¿πÓ-√Ó±‘ «Úæ⁄ Ï≈Ï ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈- Íz‹≈Â∆, «¶◊ ¡Â∂ ¿πÓ ‹À«Ú’ ÂæÊ ˛∂Õ «¬√
Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ √Ó≈«‹’ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ Á≈ «Ú⁄≈ ¡Ω÷≈ ÍzÂ∆ ‘πßÁ≈ ˛ «’™«’ «¬‘ «ÚÙ∂ÙÂ≈Úª √∆«’
¡Â∂ ÚßÙ≈Èπ◊ ‘È, «¬√ Ò¬∆ «¬È∑ª «Úæ⁄ Í«ÚÂÈ √ßÌÚ È‘∆∫ ˛ Í Íz‹≈Â∆, «¶◊ ¡Â∂ ¿πÓ-√Ó±‘
‹ÁØ∫ √Ó≈«‹’ √Ó±‘ª Á∂ ±Í «Úæ⁄ √ß◊«·Â ‘Ø ‹ªÁ∂ ‘È Âª «¬È∑ª Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ √Ó≈«‹’ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ ”Â∂
«Ú⁄≈ ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ ¿πÁ≈‘‰ Á∂ ÂΩ ”Â∂ ’ج∆ ¡«‹‘≈ √ß◊·È ˛, «‹√ «Úæ⁄ ’∂ÚÒ ◊Ø∆ Íz‹≈Â∆
Á∂ ÒØ’ª ˘ ‘∆ ÓÀ∫Ï«ÙÍ Íz≈Í ‘πßÁ∆ ˛ ¡Â∂ ÈÚ∂∫ «ÚË≈Ȫ ‹ª Íz≈ÚË≈Ȫ ÚæÒØ∫ È∆◊Ø Íz‹≈Â∆ Á∂ ÒØ’ª ˘
Ú∆ ¿π√ √ß◊·È Á≈ ÓÀ∫Ï ω≈ «ÁæÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛ ª «¬‘ Íz‹≈Â∆ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ ’‘≈¬∂◊∆Õ «¬√∂ Â∑ª È≈Ò
«’√∂ √ß◊·È «Úæ⁄ ’∂ÚÒ ÍπÙª ˘ ÓÀ∫Ï«ÙÍ Íz≈Í ‘ØÚ∂ ¡Â∂ «¬√Â∆¡ª Á∂ Ò¬∆ Ú∆ ÁÚ≈˜∂ ÷πæÒ∑ ‹≈‰
ª «¬‘ «Òø◊’ √Ó≈«‹’ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ Á∆ Ù∂z‰∆ «Úæ⁄ ¡≈Ú∂◊≈Õ ‹∂’ «’√∂ Á∂Ù «Úæ⁄ BA √≈Ò ÓÂÁ≈È Á∂
Ò¬∆ «È¿±ÈÂÓ ¿πÓ ˛ ¡Â∂ ‹∂’ ¿π√ ˘ ÿ‡≈ ’∂ AH √≈Ò Âæ’ Á∆ ‹ªÁ∆ ˛ ª «¬‘ ¿πÓ-√Ó±‘ «Úæ⁄
√Ó≈«‹’ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ Á≈ ¿πÁ≈‘‰ ‘ØÚ∂◊≈Õ
(ii) ÷∂Â √Ó±‘ «Úæ⁄ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈- «¬’ ÷∂Â ‹ª √ÓπÁ≈«¬ ˘ ¤æ‚ ’∂ Á±√∂ «Úæ⁄ Ò◊≈Â≈ ¡≈¿π‰≈ ‹≈‰≈
«¬√ Á≈ ¿πÁ≈‘‰ ˛Õ «Íø‚ ¤æ‚ ’∂ Ù«‘ª «Úæ⁄ ‹≈ ’∂ Ú√ ‹≈‰≈ ÷∂Â∆ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ ˛Õ Ù«‘∆’È ¡Â∂
¿πÁÔØ◊∆’È Á∂ ’≈È ÚÂÓ≈È «Úæ⁄ «¬‘ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ Ï‘π ÚæË ‘∆ ˛Õ
(iii) ¡ßÂ: Í«Ú≈«’ ¡Â∂ ¡ßÂ:«ÙÂ∂Á≈∆ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈- «Ú¡≈‘ ‹ª ÂÒ≈’ Á∂ Ï≈¡Á «¬√Â∆ Á≈ ¡Â∂ ◊ØÁ ÒÀ‰
”Â∂ ÒÛ’∂ Á≈ «¬’ Í«Ú≈ ¡Â∂ «ÙÂ∂Á≈∆ √Ó±‘ «Úæ⁄ ÍzÚ∂Ù «¬√ Â∑ª Á∆ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ Á∂ ¿πÁ≈‘‰ ‘ÈÕ
(iv) ¡ßÂ:’≈ØÏ≈∆ ¡Â∂ Ïz‘Ó ’≈ØÏ≈∆ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈- «¬’ ‘∆ Â∑ª Á∂ «¬’ ’≈ØÏ≈ ˘ «Â¡≈◊ ’∂ Á±√∂ ˘ ◊z«‘‰
’È≈ ¡ßÂ:’≈ØÏ≈∆ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ ˛Õ ¿πÁ≈‘‰ Á∂ Ò¬∆ «¬’ Ó˜Á± «¬’ ’æÍÛ∂ Á∆ «ÓæÒ ˘ ¤æ‚ ’∂ Á±√∂
’æÍÛ∂ Á∆ «ÓæÒ «Úæ⁄ ’ßÓ ’È ⁄Ò≈ ‹ªÁ≈ ˛ ª «¬‘ ¡ßÂ:’≈ØÏ≈∆ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ ˛Õ «¬’ ’≈ØÏ≈ ˘
¤æ‚ ’∂ Á±√∂ Úæ÷ Â∑ª Á∂ ’≈ØÏ≈ «Úæ⁄ ’ßÓ ’È≈ Ïz≈‘Ó ’≈ØÏ≈∆ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ ’‘≈™Á∆ ˛Õ ¿πÁ≈‘‰
Á∂ ÂΩ ”Â∂ ‹∂’ ÷∂Â∆ Ó˜Á± ÷∂Â∆ ¤æ‚ ’∂ ’≈÷≈È∂ «Úæ⁄ Ó˜Á±∆ ’È Òæ◊∂ ª «¬‘ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ «¬√∂
ÙÃ∂‰∆ Á∂ ¡Ë∆È ¡≈Ú∂◊∆Õ Ì≈ Ú◊∂ ‹≈Â∆ ÍzË≈È √Ó≈‹ «Úæ⁄ «¬æÊ∂ ‘∂’ ‹≈Â∆ Á≈ «¬’ ÍzßÍ≈ÂÓ’
’≈ØÏ≈ ‘πßÁ≈ ‘À, Ú◊ «ÚÚ√Ê≈ ”Â∂ ¡Ë≈« √Ó≈‹ª Á∆ ÂπÒÈ≈ «Úæ⁄ «¬√ Â∑ª Á∆ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ ÿæ‡
Í≈¬∆ ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ
(v) ¡ßÂ: ≈‹∆ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈-«¬√ Â∑ª Á∆ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ «Úæ⁄ «Ú¡’Â∆ «¬’ ≈‹ ˘ ¤æ‚ ’∂ Á±√∂ ≈‹ «Úæ⁄
‹≈ ’∂ «ÈÚ≈√ ’È Òæ◊Á≈ ˛ ¡Â∂ ¿πÊ∂ Á∆ È≈◊«’Â≈ ◊z«‘‰ ’ ÒÀ∫Á≈ ˛Õ
(vi) ¡ßÂ:Ë≈«Ó’ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈- «¬√ Â∑ª Á∆ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ ¿πÈ∑ª √Ó≈‹ª «Úæ⁄ Í≈¬∆ ‹ªÁ∆ ˛ «‹æÊ∂ Ë≈«Ó’
√πÂßÂÂ≈ Íz≈Í ‘πßÁ∆ ˛Õ «¬√ «Úæ⁄ «Ú¡’Â∆ «¬’ ËÓ ˘ «Â¡≈◊ ’∂ Á±√∂ ËÓ ˘ ◊z«‘‰ ’ ÒÀ∫Á≈
˛Õ Ì≈ «Úæ⁄ ‹È‹≈Â∆¡ª Á∂ ÒØ’≈ ÚæÒØ∫ «¬√≈¬∆ ËÓ ˘ ◊z«‘‰ ’È≈ «¬√ Á≈ ¿πÁ≈‘‰ ˛Õ
(vii) ¡ßÂÁÒ∆ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈- ’ª◊√ Á∆ ÓÀ∫Ï«ÙÍ «Â¡≈◊ ’∂ Ì≈Â∆ ‹ÈÂ≈ Í≈‡∆ Á∆ ÓÀ∫Ï«ÙÍ ◊z«‘‰
’È≈ ‹ª «’√∂ Ú∆ «¬’ ≈‹È∆«Â’ ÁÒ Á∆ ÓÀ∫Ï«ÙÍ «Â¡≈◊ ’∂ Á±√∂ ≈‹È∆«Â’ ÁÒ Á∆ ÓÀ∫Ï«ÙÍ
Íz≈Í ’È≈ ¡ßÁÒ∆ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ ’‘≈™Á∆ ˛Õ

LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY 391