Page 403 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI

√Ó≈‹Ù≈√Â Á∂ Óπæ÷ ÂæÂ

È؇ È«◊ßÁ, Ï∆.¡≈. ⁄Ω‘≈È, ÔØ«◊ßÁ «√ßÿ, ’≈Í«‚¡≈, ¡≈«Á ÍzÂ∆Ù«·Â √Ó≈‹Ù≈√Â∆¡≈ Á∂ √πæ«÷¡≈
«Úæ⁄ «√æ«÷¡≈ Íz≈Í «Ú«Á¡≈Ê∆ ¡≈͉∂ ¡≈Í ˘ ◊ΩÚÙ≈Ò∆ √ÓfiÁ∂ ‘ÈÕ
D. Ù’Â∆ ”Â∂ ’≈ϱ (Control of Power)- √Ó≈‹ ¡Â∂ ≈‹È∆«Â’ ÷∂Â «Úæ⁄ «˜¡≈Á≈Â Ù’Â∆ ¡Â∂
¡«Ë’≈ª ˘ Íz≈Í ’È ”Â∂ Ú∆ ¿πµ⁄∆ √Ó≈«‹’ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ ÚæËÁ∆ ˛Õ Ù’Â∆ ¡Â∂ ¡«Ë’≈ ÷ÂÓ ‘؉
”Â∂ «Ú¡’Â∆ Á∆ ÍzÂ∆Ù·≈ «‚æ◊ ‹ªÁ∆ ˛Õ
E. «ÚË∆ ’≈’ (Miscellaneous Factors)-¿πµ⁄∆ √Ó≈«‹’ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ ˘ ÚË≈¿π‰ Ú≈Ò∂ ’πfi ‘Ø ’≈’
Ú∆ ‘È, «‹Ú∂∫, ¡‰-«Ú¡≈‘πÂ≈ «¬√Â∆ ¿πµ⁄∂ ÿ≈‰∂ «Úæ⁄ «Ú¡≈‘ ’’∂ ¿πµ⁄∆ √Ó≈«‹’ ÍzÂ∆Ù·≈ Íz≈ÍÂ
’ ÒÀ∫Á∆ ˛Õ «¬’ «Ú¡’Â∆ √ß◊∆Â, ÷∂‚-’πæÁ, «ÈÃÂ, ¡«ÌÈÀ, ¡◊Ú≈¬∆ ¡Â∂ ÔπæË «Úæ⁄ ¡≈͉∆ ÍzÂ∆Ù·≈
Á≈ ÍzÁÙÈ ’’∂ Ú∆ ¿πµ⁄∂ √Ó≈«‹’ ¡‘πÁ∂ Íz≈Í ’ √’Á≈ ‘ÀÕ «¬√∂ Â∑ª È≈Ò √πßÁÂ≈ ¡Â∂ ˜Ø ¡Â∂
¡√Ë≈‰ ÈÀ«Â’Â≈ Ú∆ «Ú¡’Â∆ ˘ ¿πµ⁄∆ √«ÊÂ∆ ÍzÁ≈È ’Á∂ ‘ÈÕ ¿πµ⁄∂ Ú◊ Á∂ ÒØ’ª Á∆ ’ÒØÈ∆ «Úæ⁄
«ÈÚ≈√ ’È ”Â∂ Ú∆ «Ú¡’Â∆ Á∆ √Ó≈«‹’ √«ÊÂ∆ «Úæ⁄ Í«ÚÂÈ ¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ

AA.AE ¡ßÂ:¡Â∂ ¡ßÂ Í∆Û∑∆ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈
(Intra and Intergenerational Mobility)

Í∆Û∑∆ ˘ ¡Ë≈ ÓßÈ ’∂ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ Á∂ ÁØ Â∑ª Á≈ Úȉ ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈ (i) ¡øÂ: Í∆Û∑∆ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ ¡Â∂ (ii)
¡øÂ Í∆Û∑∆ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈
Í∆Û∑∆ ÙÏÁ Á∆¡ª ’¬∆ «Ú¡≈«÷¡≈Úª ’∆Â∆¡ª ◊¬∆¡ª ‘ÈÕ ’¬∆ Ú≈ ¡√ƒ «¬’ «Ú¡’Â∆ Á∂ √≈∂ ‹∆ÚÈ ’≈Ò
√Ó∂∫ ˘ «¬’ Í∆Û∑∆ ’«‘øÁ∂ ‘ª ¡Â∂ ¿π√ Á∆ √øÂÂ∆ ˘ Úæ÷-Úæ÷ Í∆Û∑∆¡ª È≈Ò √øÏØ«Ë ’Á∂ ‘ªÕ ¿πÁ≈‘‰ Á∂ ÂΩ ”Â∂
¡√ƒ ’«‘øÁ∂ ‘ª-ÓØÂ∆ Ó«‘Ò È«‘» Á∆ Í∆Û∑∆, ‹Ú≈‘ Ò≈Ò È«‘» Á∆ Í∆Û∑∆ ¡≈«ÁÕ
Í∆Û∑∆ ÙÏÁ Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò ¿πÓ √Ó»‘ Á∂ ÒØ’ª Ò¬∆ Ú∆ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ¿πÁ≈‘‰ Á∂ ÂΩ ”Â∂ ¡√ƒ ’«‘øÁ∂ ‘ª-ÈÚƒ
Í∆Û∑∆, √’»Ò ‹≈‰ Ú≈Ò∆ Í∆Û∑∆, ’≈Ò‹ ‹≈‰ Ú≈Ò∆ Í∆Û∑∆, √≈‚∆ Í∆Û∑∆, ÈΩ‹Ú≈È Í∆Û∑∆, Íπ≈‰∆ Í∆Û∑∆ ¡≈«ÁÕ Ì≈Â
Á≈ Íπ≈‰≈ ¡≈ÙÓ «ÚÚ√Ê≈ Á∂ ¡Ë∆È «¬’ Í∆Û∑∆ Á≈ ’≈‹’≈Ò BE √≈Ò Óø«È¡≈ «◊¡≈ ˛Õ «¬√ Â∑ª Í∆Û∑∆ ÙÏÁ
Á∆ ’ج∆ √ÍæÙ‡ «Ú¡≈«÷¡≈ È‘ƒ ’∆Â∆ ◊¬∆Õ
¡øÂ Í∆Û∑∆ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ (Intergenerational Mobility)- ¡øÂ Í∆Û∑∆ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ Á≈ Ì≈Ú ˛ «¬’ Í∆Û∑∆ «Úæ⁄
Ë≈È ’∆Â∂ ◊¬∂ ¡‘πÁ∂ ˘ «Â¡≈◊ ’∂ Á»√∆ Í∆Û∑∆ Á∂ ¡‘π«Á¡ª ˘ ¡ÍÈ≈¿π‰≈Õ ¡øÂ Í∆Û∑∆ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ Íë’«Â’
¡Â∂ √πÌ≈«Ú’ ˛Õ ¡≈ÙÓ «ÚÚ√Ê≈ ¡øÂ Í∆Û∑∆ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ Á∆ √ÍæÙ‡ ¿πÁ≈‘‰ ˛Õ «¬√ «Úæ⁄ «¬’ «Ú¡’Â∆
ÏÑÓ⁄≈∆ ¡≈ÙÓ, ◊Ã√ ¡≈ÙÓ, Ú≈ÈÍÃ√ ¡≈ÙÓ ¡Â∂ √ø«È¡≈√ ¡≈ÙÓ «Úæ⁄Ø∫ ◊π˜Á≈ ˛Õ «¬‘ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈
«ÚÚ√«ÊÂ, ¡≈√≈È, ÓπÙ«’Òª ÂØ∫ Óπ’ ˛Õ «¬’ «Ú¡’Â∆ Ï⁄ÍÈ «Úæ⁄ √’»Ò ”⁄ ¡«Ë¡ÀÈ ’Á≈ ˛, «’ÙØ ‘؉
”Â∂ ¿π‘ ’≈Ò‹ «Úæ⁄ ÍÛ∑Á≈ ˛ ¡Â∂ ÈΩ‹Ú≈È ‘؉ ”Â∂ ’≈ØÏ≈ ‹ª ÈΩ’∆ ’Á≈ ˛, ¿π√ Á∆ «¬‘ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ ¡øÂ
Í∆Û∑∆ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ ¡÷Ú≈¬∂◊∆Õ «Ú¡≈‘ ’’∂ «Ú¡’Â∆ ÚæÒØ∫ ÍÂ∆ ¡Â∂ «ÍÂ≈ Á≈ ¡Â∂ «¬√Â∆ ÚæÒØ∫ ÍÂÈ∆ ¡Â∂
Óª Á≈ ¡‘πÁ≈ ◊둉 ’È≈ Ú∆ ¡øÂ Í∆Û∑∆ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ ‘∆ ˛Õ
¡ÈøÂ: Í∆Û∑∆ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ (Intragenerational Mobility)- ‹∂’ «¬’ «Ú¡’Â∆ «¬’ Í∆Û∑∆ «Úæ⁄ «¬’ ¡‘πÁ∂ ˘
«Â¡≈◊ ’∂ Á»√≈ ¡‘πÁ≈ ¡Í‰≈™Á≈ ˛ ¡Â∂ ¿π√ ˘ ¡ÈøÂ: Í∆Û∑∆ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ ’‘ª◊∂Õ ¿πÁ≈‘‰ Á∂ ÂΩ ”Â∂ BA
√≈Ò Á∆ ¿πÓ Á≈ «Ú«Á¡≈Ê∆ ¡≈͉≈ ¡«Ë¡ÀÈ ÷ÂÓ ’’∂ ’≈ØÏ≈∆ ω ‹ªÁ≈ ˛ ‹ª ’ج∆ ÈΩ’∆ ’ ÒÀ∫Á≈ ˛
ª «¬‘ ¡ÈøÂ: Í∆Û∑∆ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ ¡÷Ú≈¬∂◊∆Õ «¬√∂ Â∑ª È≈Ò «¬’ «Ú¡’Â∆ ÚæÒØ∫ ⁄؉ª «‹æ ’∂ «ÚË≈«¬’ ¡Â∂
¿π√ ÂØ∫ Ï≈¡Á Óπæ÷ ÓøÂ∆ ωÈ≈ Ú∆ ¡Èø Í∆Û∑∆ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ ˛Õ ‘∂’ √Ó≈‹ «Úæ⁄ √≈˘ ¡Èø Í∆Û∑∆ ¡Â∂ ¡øÂ
Í∆Û∑∆ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ Á∂÷‰ ˘ «ÓÒÁ∆ ˛Õ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ Á∂ Â∂˜ ¡Â∂ √Ó≈È √Ú»Íª Á∆ «Ú¡≈«÷¡≈ Ú∆ ¡√ƒ ¡Èø ¡Â∂
¡øÂ Í∆Û∑∆ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ Á∂ √ÏøË «Úæ⁄ ’ √’Á∂ ‘ªÕ

AA.AF Óπ’ (÷πæÒ∑∆) ¡Â∂ ÏøÁ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ (Open and Closed Mobility)

√Ó≈«‹’ ÍæË∆’È Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ Á∂ ÁØ ÍÃÓπæ÷ √Ú»Í ‘È, Óπ’ ¡Â∂ ÏøÁ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ Á∂ «¬‘ ÁØÚ∂∫
‘∆ √Ú»Í «¬’ Á»√∂ Á∂ ¿πÒ‡ ‘ÈÕ

396 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY