Page 401 - DSOC101_FUNDAMENTALS_OF_SOCIOLOGY_PUNJABI
P. 401
√Ó≈‹Ù≈√ Á∂ Óπæ÷ ÂæÂ
È؇ √Ó≈«‹’ √«ÊÂ∆ ˘ ¿πµ⁄≈ ¸æ«’¡≈ ‘∆ ˛ Í Íπ≈‰∂ «Úæ⁄ ¡«‹‘∂ ¿πÁ≈‘‰ ‘È ‹ÁØ∫ ÒØ’ª È∂ ¡≈͉≈ Ú‰
ÂÏÁ∆Ò ’∆Â≈Õ «ÚÙÚ≈«Óæ ’ÙæÂ∆ ÂØ∫ Ïz≈‘Ó‰ ω∂ √È ¡Â∂ Ú∂Á≈ Á∂ ⁄‰‘≈ «Ú¡≈√ ÓπÈ∆ Á≈ ‹ÈÓ
«¬’ Óæ¤Ò∆¡ª ÎÛ∑È Ú≈Ò∂ ÿ «Úæ⁄ ‘Ø«¬¡≈ √∆Õ
B. ¡«‹‘≈ ’ج∆ Ú∆ √Ó≈‹ ’Á∆ È‘∆∫ «‘≈ ˛ «‹√ «Úæ⁄ ¿πµ⁄∆ √Ó≈«‹’ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ «ÏÒ’πÒ ¡Ï≈Ë ‹ª
Ï∂Ø’-‡Ø’ ‘ØÚ∂ ¡Â∂ «¬’ √ß√‰ ÂØ∫ Á±√∂ √ß√‰ «Úæ⁄ ‹≈‰ ”Â∂ ’ج∆ ÍzÂ∆ÏßÁ È≈ ‘ØÚ∂Õ Ò◊Ì◊ √≈∂
√Ó≈‹ª «Úæ⁄ ¿πµ⁄∂ ¡Â∂ È∆Ú∂∫ Á≈ «¬’ ’zÓ Á∂÷‰ ˘ «ÓÒÁ≈ ˛, È≈Ò ‘∆ ¿πµÊ∂ ’πfi ¡«‹‘∂ «ÈÔÓ Ú∆ Í≈¬∂
‹ªÁ∂ ‘È ‹Ø ‘∂·Ò∂ Ú◊ Á∂ ÒØ’ª Á∂ ¿πµ⁄≈ ⁄πæ’‰ ”Â∂ ÍzÂ∆ÏßÁ Ò◊≈¬∂ ‘È «’™«’ «¬√ È≈Ò √Ó≈‹ «Úæ⁄
«ÚÚ√Ê≈ ¡Â∂ √ßÂπÒÈ Ï«‰¡≈ «‘ßÁ≈ ˛Õ
C. ¿πµ⁄∆ √Ó≈«‹’ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ Á∆ Â∂˜∆, Ó≈Â≈ ¡Â∂ «Ú¡≈Í’Â≈ ‘∂’ √Ó≈‹ «Úæ⁄ ¡Òæ◊-¡Òæ◊ ‘πßÁ∆
‘À, «’™«’ ‘∂’ √Ó≈‹ Á∆ ¡≈͉∆ ¡≈«Ê’, ≈‹È∆«Â’, √Ó≈«‹’ ¡Â∂ Ë≈«Ó’ √«ÊÂ∆¡ª Úæ÷-Úæ÷
‘πßÁ∆¡ª ‘È ¡Â∂ ¿πÈ∑ª «Úæ⁄ ¿πµ⁄∆ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ Á∆ Á Ú∆ Úæ÷-Úæ÷ ‘πßÁ∆ ˛Õ ‹≈Â∆ «ÚÚ√Ê≈ Á∂ Óπ’≈ÏÒ∂
Ú◊-«ÚÚ√Ê≈ «Úæ⁄ ¡Â∂ «Íß‚ª Á∂ Óπ’≈ÏÒ∂ Ù«‘ª «Úæ⁄ ¿πµ⁄∆ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ «˜¡≈Á≈ Í≈¬∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ
«¬√ Â∑ª È≈Ò Ì≈ «Úæ⁄ ¡≈«Ê’ ¿πµ⁄∆ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ Á∂ Óπ’≈ÏÒ∂ ≈‹È∆«Â’ ¿πµ⁄∆ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ Í≈¬∆
‹ªÁ∆ ˛Õ «ÚË≈«¬’ª ¡Â∂ √ª√Áª ÚæÒØ∫∂ ÁÒ ÏÁÒ «¬√ ÂæÊ ˘ √ÍæÙ‡ ’Á≈ ˛Õ
D. «¬’ ‘∆ √Ó≈‹ Á∂ Úæ÷-Úæ÷ √«Ó¡ª «Úæ⁄ ¡≈«Ê’, ≈‹È∆«Â’ ¡Â∂ ÚÍ≈’ ¿πµ⁄∆ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ Á∆ Á
¡Â∂ «Ú¡≈Í’Â≈ «Úæ⁄ ¡ß Í≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ ¿πÁ≈‘‰ Á∂ ÂΩ ”Â∂ Íπ≈‰∂ Ì≈ «Úæ⁄ ’·Ø ‹≈Â∆
«ÚÚ√Ê≈ Á∂ ’≈È ‘∂’ ‹≈Â∆ Á∆ ¡≈«Ê’ ¡Â∂ ≈‹È∆«Â’ √«ÊÂ∆ Òæ◊Ì◊ «ÈÙ«⁄ √∆ Í Íz‹≈ÂßÂ
Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ Á∂ Ï≈¡Á ¡Â∂ ¿πÁÔØ◊∆’È ¡Â∂ Ù«‘∆’È Á∂ ’≈È ÚÂÓ≈È «Úæ⁄ Ì≈ ”⁄ ¡≈«Ê’
¡Â∂ ≈‹È∆«Â’ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ «Úæ⁄ Ú≈Ë≈ ‘Ø«¬¡≈ ˛Õ
E. ¿πÍÒæÏË «¬«Â‘≈«√’ ¡Â∂ ‘Ø Â∑ª Á∂ ÂæÊ «¬‘ Íz◊‡ ’Á∂ ‘È «’ ¿πµ⁄∆ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ Á∆ Â∂˜ ¡Â∂
Ó≈Â≈ «Úæ⁄ Ú≈Ë≈ ‹ª ’Ó∆ Á∆ ’ج∆ «ÈÙ«⁄ ¡Â∂ Ù≈√Ú Íz«ÚÂ∆ È‘∆∫ Á∂÷∆ ‹≈ √’Á∆Õ «¬‘∆ ’≈È
˛ «’ «¬√ Á∂ √ÏßË «Úæ⁄ «ÈÙ«⁄ ͱڒ Ì«Úæ÷Ú≈‰∆ È‘∆∫ ’∆Â∆ ‹≈ √’Á∆Õ
F. ¿πµ⁄∆ √Ó≈«‹’ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ Òæ◊Ì◊ √≈∂ √Ó±‘ª «Úæ⁄ ‘ΩÒ∆-‘ΩÒ∆ ¡≈™Á∆ ‘À ¡Â∂ «¬√ «Úæ⁄ «¬’ «ÈÙ«⁄Â
«ÚÚ√Ê≈ Í≈¬∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ «¬√ ˘ √Ó≈«‹’ ⁄؉ª ¡Â∂ «Ú¡’Â∆¡ª Á∆ Úß‚ È≈Ò ’߇ØÒ «Úæ⁄ æ«÷¡≈
‹ªÁ≈ ˛Õ
AA.AD ¿πµ⁄∆ √Ó≈«‹’ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ Á∂ √ØÂ
(The Channels of Vertical Social Mobility)
√ØØ«’È È∂ √Ó≈«‹’, ¡≈«Ê’ ¡Â∂ ≈‹È∆«Â’ ÷∂ «Úæ⁄ ¿πµ⁄∆ √Ó≈«‹’ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ Á∂ Ò¬∆ ’πfi √ت Á≈
Úȉ ’∆Â≈ ˛ ‹Ø «¬√ Â∑ª ‘È :
A. √ÀÈ≈ (Army)-√À«È’ Ù≈√È, ◊z«‘-ÔπæË ¡Â∂ ¡ßÂ≈Ù‡∆ ÔπæË, ¡≈«Á Á∂ √Ó∂∫ √ÀÈ≈ √Ó≈«‹’ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈
˘ ÚË≈™Á∆ ˛Õ ÔπæË Á∂ ‘Ω√Ò∂, ÙØÔ ¡Â∂ Ï‘≈Á∆ «Á÷≈¿π‰ Ú≈Ò∂ √À«È’ª ¡Â∂ ¡«Ë’≈∆¡ª ˘ Ù∂Â∆ ‘∆
Âæ’∆¡ª ÍzÁ≈È ’∆Â∆¡ª ‹ªÁ∆¡ª ‘È, ¿πÈ∑ª ˘ Úæ÷-Úæ÷ ÍÁ’ ¡Â∂ ÍÁÚ∆¡ª È≈Ò √ÈÓ≈«È ’∆Â≈
‹ªÁ≈ ˛Õ ÔπæË «Úæ⁄ «‹æ Íz≈Í ’È Ú≈Ò∂ ≈Ù‡ «Úæ⁄ «¬‘ √«ÊÂ∆ «ÚÙ∂Ù ±Í «Úæ⁄ Á∂÷∆ ‹≈ √’Á∆ ˛
Í ÔπæË «Úæ⁄ ‘≈È Ú≈Ò∂ ≈Ù‡ Á∆ √«ÊÂ∆ ◊πÒ≈Ó Ú◊∆ ‘Ø ‹ªÁ∆ ˛ ¡Â∂ «‹æ‰ Ú≈Ò∂ ≈Ù‡ ¿πÈ∑ª ”Â∂
˜πÓ≈È≈ ¡Â∂ ’¬∆ Â∑ª Á∆¡ª Ùª ÊØÍ «ÁßÁ≈ ˛Õ √À«È’ Ù≈√È «Úæ⁄ √ÀÈ≈ Á∂ ¡«Ë’≈∆¡ª ˘ ¡≈͉∆
√«ÊÂ∆ ˘ ¿πµ⁄≈ ¸æ’‰ Á≈ ⁄ß◊≈ ÓΩ’≈ «ÓÒÁ≈ ˛Õ
B. Ë≈«Ó’ √ß√Ê≈ (Religious Institution)- «‹È∑ª √Ó≈‹ª «Úæ⁄ ËÓ Á≈ «˜¡≈Á≈ Ó‘æÂÚ ˛, ¿µπÊ∂ ËÓ
√Ó≈«‹’ ◊Â∆Ù∆ÒÂ≈ ˘ ÚË≈¿π‰ «Úæ⁄ Ó‘æÂÚÍ±È Ì±«Ó’≈ «ÈÌ≈™Á≈ ˛Õ Ì≈ Ú◊∂ ËÓ Íz≈‰ Á∂Ù
«Úæ⁄ Ïz≈‘Ó‰ª Á∆ √Ó≈«‹’ √«ÊÂ∆ «¬√ Ò¬∆ Ú∆ ¿πµ⁄∆ ‘∆ ˛ «’ Ë≈«Ó’ ’Ó’ª‚, ͱ‹≈-Í≈·,
√ß√’≈, Ì‹È ¡Â∂ ¬∆ÙÚ ¡≈ËÈÈ≈ ¡≈«Á ÷∂ «Úæ⁄ ¿πÈ∑ª Á≈ «¬’ ¡«Ë’≈ «‘≈ ˛Õ ËÓ Á∂ √‘≈∂
‘∆ ¿πÈ∑ª È∂ ¡≈͉∆ √Ó≈«‹’ √«ÊÂ∆ ˘ ¿πµ⁄≈ ¸æ’‰ Á≈ ÓΩ’≈ Íz≈Í ‘πßÁ≈ «‘≈ ˛Õ
394 LOVELY PROFESSIONAL UNIVERSITY